Portal:Pul

Pul

Pul — müəyyən bir ölkədə və ya sosial-iqtisadi kontekstdə mallar və xidmətlər üçün ödəniş və borcların, o cümlədən vergilərin qaytarılması vasitəsi kimi ümumilikdə qəbul edilən istənilən əşya və ya təsdiqlənə bilən qeyddir. Pulu digər mübadilə vasitələrindən fərqləndirən əsas funksiyalar bunlardır: mübadilə vasitəsi, hesab vahidi, dəyər saxlama vasitəsi və bəzən də təxirə salınmış ödəniş standartı.

Tarixən pul, daxili dəyəri olan bir əmtəə kimi meydana çıxmış və bazar şəraitində yaranmış bir hadisə olmuşdur; müasir dövrdə demək olar ki, bütün pul sistemləri istifadə dəyəri olmayan, təminatsız fiat pula əsaslanır. Belə pulun dəyəri sosial razılaşma ilə müəyyən olunur və hökumət və ya tənzimləyici orqan tərəfindən "qanuni ödəniş vasitəsi" olaraq qəbul edilir; bu, ABŞ dolları nümunəsində olduğu kimi, bir ölkə daxilində "bütün borclar, dövlət və şəxsi" ödənişlər üçün məcburi qəbul edilməli olduğunu bildirir.

Ölkənin pul təklifi (və ya pul kütləsi) dövriyyədə olan bütün valyutanı (hazırda buraxılmış kağız pullar və sikkələr) və istifadə olunan müəyyən tərifə görə bir və ya bir neçə növ bank pulunu (çek hesablarında, əmanət hesablarında və digər bank hesablarında saxlanılan məbləğlər) əhatə edir. Bank pulu, hansı ki, maliyyə institutlarının uçot kitablarında mövcuddur və fiziki pula çevrilə və ya nağdsız ödəniş üçün istifadə oluna bilər, inkişaf etmiş ölkələrdə geniş pul kütləsinin əsas hissəsini təşkil edir.

et

Seçilmiş məqalə

Avstriya-Macarıstan kronu — 1892—1918-ci illər arasında Avstriya-Macarıstan və həmçinin bu imperiyanın dağılması nəticəsində yaranan ölkələrin pul vahidi. 1⁄100 krona bərabər xırda pul valyutası ölkənin Avstriya hissəsində "heller" (alm. heller‎), Macarıstan hissəsində "filler" (mac. filler) adlanırdı.

(Davamı...)

et

Seçilmiş şəxs

Vilfredo Pareto — İtaliya iqtisadçısı, mühəndisi, sosioloqu. O, iqtisadiyyatda və sosiologiyada bir sıra mühüm anlayışların yaradılmasına töhfə verən tanınmış alimdir. Pareto, xüsusilə gəlir və sərvət bölgüsü ilə bağlı "Pareto qanunu" və "Pareto prinsipi" kimi tanınan qaydaları ilə məşhurdur.

Pareto qanunu, bəzən "80/20 qaydası" kimi də tanınır və göstərir ki, bir çox sistemdə nəticələrin əksəriyyəti (80%) səbəblərin az bir qismindən (20%) qaynaqlanır. Məsələn, əhalinin az bir hissəsi ölkənin sərvətinin çox hissəsinə sahibdir. Bu prinsip, iqtisadiyyat, biznes və gündəlik həyat da daxil olmaqla bir çox sahədə tətbiq olunur.

Pareto həmçinin "Pareto effektivliyi" anlayışını irəli sürüb. Bu anlayışa görə, iqtisadi resursların elə bir bölgüsü Pareto effekti yaradır ki, heç kəsin vəziyyətini pisləşdirmədən kiminsə rifahını yaxşılaşdırmaq mümkün deyil. Yəni, resurslar optimal şəkildə istifadə olunur və artıq dəyişiklik hər hansı bir qrupu zərərə uğradar.

Paretonun fikirləri və yanaşmaları müasir iqtisadiyyatda və sosiologiyada dərin izlər buraxmış və onun adını daşıyan prinsiplər bu gün də tədqiqatlarda geniş şəkildə istifadə olunur.

(Davamı...)

et

Bilirsinizmi...

Tarixdə bir çox icmalarda pul əvəzinə çay, duz, heyvan dərisi və hətta inək kimi əmtəələr istifadə olunub. Latınca "salary" (maaş) sözü "duz" sözündən yaranıb, çünki Roma dövründə əsgərlərə duzla maaş verilirdi.
Dünyada ilk metal sikkələr eramızdan əvvəl VII əsrdə Lidiyada buraxılıb.Bu ərazi hazırda Türkiyənin qərb hissəsində yerləşir və həmin sikkələr qızıl-gümüş ərintisindən hazırlanırdı.
Kağız pul ilk dəfə Çində istifadə olunub. Eramızın IX əsrində Çin imperatorluğu metal pulların daşınmasının çətinliyinə görə ilk dəfə kağız pul buraxıb.
ABŞ dollarının istehsal qiyməti onun nominal dəyərindən aşağıdır. Məsələn, 1 dollar əskinasın çapı təxminən 6 sentə başa gəlir.
Dünyanın ən bahalı pulu 1891-ci il istehsalı 1000 dollar əskinasıdır. Bu nadir əskinas hərracda 2.5 milyon dollardan çox qiymətə satılıb.
Pul özündə çoxlu bakteriya daşıyır. Aparılan araşdırmalara görə, dövriyyədə olan pul əskinasları tualet oturacağından daha çirkli ola bilər!
Pul korlar üçün fərqli ölçüdə və toxunuşla hazırlanır. Bəzi ölkələrdə əskinaslar toxunma ilə ayırd edilə bilən işarələrlə istehsal olunur. Misal üçün, avro və Hindistan rupisi əskinaslarında bu xüsusiyyət var.
İnkişaf etmiş ölkələrdə dövriyyədə olan pulun 90%-dən çoxu rəqəmsaldır.Yəni bank hesablarında mövcud olan və heç vaxt fiziki olaraq çap olunmayan vəsaitlərdən ibarətdir.
Kriptovalyuta ənənəvi pulu rəqəmsal formada əvəzləməyə iddialıdır. Bitcoin və digər kriptovalyutalar artıq bir sıra ölkələrdə ödəniş vasitəsi kimi qəbul olunur.
Bəzi ölkələrdə plastik pul istifadə olunur. Avstraliya, Kanada və Yeni Zelandiya kimi ölkələrdə dövriyyədə olan əskinaslar kağız yox, polimer materialdan hazırlanır və bu, onları daha davamlı və çirklənməyə qarşı dayanıqlı edir.