 Quruçay və Köndələnçay vadisində ən qədim əkinçilik mədəniyyəti ilə bağlı olan abidələr eneolit dövrünə aiddir. Eneolit – latın-yunan sözlərinin birləşməsindən əmələ gələrək, mis-daş dövrü ("eneus" latın dilində – mis, "litos" yunan dilində – daş) deməkdir. Elmi ədəbiyyatda bəzən bu söz əvəzinə təmiz yunan termini xalkolit ("xalkos" -yunanca mis deməkdir) də işlədilir. Eneolit dövrü daş dövründən sonra başlamışdır. Eramızdan əvvəl V-IV minilliklərdə dünya xalqlarının maddi-istehsalında əsaslı dəyişikliklər baş vermiş, ibtidai insanlar ilk dəfə olaraq metal istehsal etməyi, ondan əmək alətləri düzəltməyi öyrənmişdilər. İnsanın kəşf etdiyi ilk metal mis olmuşdur. Tədqiqatlarla müəyyən edilmişdir ki, bu mühüm kəşf, hər şeydən əvvəl, yeraltı mis ehtiyatları ilə zəngin olan Ön Asiya ölkələri və Qafqazla bağlı idi. Lakin ilk metalın kəşfi ilə daş öz əhəmiyyətini itirməmiş, alət və silah hazırlamaq üçün uzun müddət yenə də əsas xammal rolunu oynamışdı. Əslində eneolit daş dövründən metal dövrünə keçid mərhələsi olmuşdu. Buna görə də eneolit dövrü abidələrindən misdən çox daş alətlərin tapılması qanunauyğun bir haldır. Eneolit dövrünün tarixi əhəmiyyəti ondan ibarət olmuşdu ki, məhz bu dövrdə insanların ictimai həyatında iki böyük dəyişiklik baş vermiş – ilk böyük ictimai əmək bölgüsü yaranmış və ana nəsli ata nəsli ilə əvəz olunmuşdu. |