İndi insan hüquqları adlandırılan elementlərə Polşa dövlətinin ilk dövrlərində rast gəlmək olar. Yəhudi azadlıqlarının ümumi xartiyası olan Kalişin Nizamnaməsi (1264-cü ildə verilib) Polşada yəhudi azlıqları üçün bir çox hüquqlar təqdim edib. 1573-cü il Varşava Konfederasiyası Polşanın bütün sakinlərinin dini etiqad azadlığını təsdiqlədi ki, bu da o zamankı çoxmillətli Polşa cəmiyyətinin sabitliyi üçün son dərəcə vacib idi. Varşavada toplaşan bütün zadəganlar bütün əsas dinlərin nümayəndələrinin qarşılıqlı dəstək və tolerantlıq vəd etdiyi bir sənəd imzaladılar. Sonrakı səkkiz-doqquz onillik maddi rifah və nisbi təhlükəsizlik “parlaq ziyalıların virtual qalaktikası”nın yaranması ilə nəticələndi.

Yaxın tarixdə insan hüquqlarının vəziyyəti yalnız 1989-cu ildə kommunist rejiminin süqutundan və sovetpərəst kommunist rejiminin köhnə repressiv normalarının birinci dərəcəli vətəndaş və siyasi hüquqlara zəmanət verən müasir demokratik hökumətlə əvəzlənməsindən sonra əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşıb.

Polşa Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi haqqında sazişi ratifikasiya edib. 2010-cu ildən işğəncələr tamamilə qadağan edilib. "Amnesty International"ın qeyd etdiyi kimi, ölüm hökmü bütün cinayətlərə görə ləğv edilib. Müasir Polşa söz azadlığının yüksək səviyyədə olduğu ölkədir. Müasir Polşa, Polşa Konstitusiyasının 25-ci maddəsi (I. Bölmə) ilə təmin edilən yüksək azadlıq və özünüifadə səviyyəsinə malik ölkədir.

Polşa Konstitusiyası müxtəlif insan və vətəndaş hüquqlarını fərqləndirir. Konstitusiyanın “İnsan və vətəndaşın azadlıqları, hüquq və vəzifələri” adlı ikinci bölməsində Polşada insan hüquqları haqqında məlumat verən çoxlu maddələr var. 14-cü maddədən 80-ci maddəyə qədər konstitusiyada əsas azadlıqlar və hüquqlar nəzərdə tutulub. Konstitusiyada insan hüquqlarına aid əsas maddələri aşağıdakı kimi təsnif etmək olar:

• Maddə 14 – Mətbuat azadlığı və digər sosial ünsiyyət vasitələri;
• Maddə 21 - Mülkiyyət və vərəsəlik hüquqlarının qorunması;
• Maddə 25 – Kilsələrin və dini qurumların bərabər hüquqları;
• Maddə 31 – 1.Şəxsi azadlığın hüquqi müdafiəsi. 2.Başqa insanların hüquq və azadlıqlarına hörmət.
• Maddə 32 – 1.Bütün insanların qanun qarşısında bərabərliyi və dövlət orqanları tərəfindən bərabər rəftar hüququ. 2.Siyasi, sosial və iqtisadi həyatda heç bir səbəbə görə ayrı-seçkiliyə yol verilmir.

Polşada söz azadlığı Polşanın milli simvollarına və ya prezidentinə qarşı təhqiramiz hesab edilən nitqi qadağan edən müxtəlif qanunlarla məhdudlaşdırılır. Dini hisslərin təhqir olunmasına, abidələrin təhqir olunmasına qarşı da qanunlar var. 2019-cu ildə LGBT fəalı Elzbieta Padlesna Çestoxova "Müqəddəs Məryəm"in Göy qurşağı Məryəm üslubunda uyğunlaşmasını yaratdığına və nümayiş etdirdiyinə görə həbs olunub.

2017-ci ildə "Amnesty International" Polşada sərbəst toplaşmaq azadlığından narahatlığını ifadə edərək bildirib ki, “hakimiyyət orqanları kütləvi etirazları dağıtmaq və qarşısını almaq üçün müşahidə, təqib və təqib kimi üsullardan istifadə edir”. "Amnesty İnternational" həmçinin qeyd edir ki, “hakimiyyət nümayəndələri çox vaxt başqa cür yığıncaqlar əvəzinə hökumətyönlü və millətçi nümayişlərə üstünlük verirlər”.

Polşada feminizm 1800-cü illərdə Polşa-Litva Birliyinin bölünmələri (Polşanın bölüşdürülməsi) dövründə başlamışdır. Bölünmə zamanı xüsusən də ruslar tərəfindən hakimiyyətdən kobud şəkildə sui-istifadə halları ilə yadda qalmış və bu da qadınların hüquqlarına təsir etmişdir. Lakin 1795-ci ildəki son bölünməyə qədər vergi ödəyən qadınların siyasi həyatda iştirakına icazə verilirdi. Polşanın bölünmələri dövründə Polşa feminizminin sələfi, 1842-ci ildə suffrajistlər icmasını quran Nartsiza Jmixovska, ruslar tərəfindən üç il müddətinə həbs edildi. 1918-ci ildən, müstəqillik əldə edildikdən sonra bütün qadınlar səs vermə hüququna yiyələndilər. Polşa qadınların ümumi seçki hüququnu tətbiq edən 15-ci (12-ci suveren) ölkə idi. Bununla belə, müasir Polşada abort hüququ (yalnız xüsusi hallarda rəsmi olaraq icazə verilir) və “şüşə tavan” kimi qadınlara təsir edən bir sıra məsələlər var.

Polşa Radiosu "TheNews.pl" saytının 2011-ci il hesabatına görə məişət zorakılığı, hər beşinci respondent tərəfindən problem kimi qəbul edilir. Noyabrda "SMG KRC" tədqiqat mərkəzinin Əmək və sosial siyasət nazirliyin sifarişi ilə keçirdiyi sorğuya əsasən, polyakların 38 faizi fiziki zorakılığın baş verdiyi ən azı bir ailəni tanıdığını, yeddi faizi isə cinsi zorakılığın baş verdiyi ən azı bir ailəni tanıdığını bildirib. Sorğu göstərdi ki, respondentlərin 27 faizi zorakılığın özlərinə keçə biləcəyindən qorxaraq aşkar hücumçulara qarşı hərəkətə keçmək istəmir, 17 faizi isə problemi qaldırmağın ilk qurban üçün problemi daha da pisləşdirəcəyinə inanır. Sorğuda iştirak edənlərin hər dörddə biri hesab edir ki, qonşular və ya tanışlar məişət zorakılığı barədə təsadüfən xəbər tutduqda hərəkətə keçmək məcburiyyətində deyillər. Onlar hesab edirlər ki, kimin haqlı olduğunu mühakimə etmək çətindir. Respondentlərin 43 faizi ailə işlərinə müdaxiləyə yalnız kimsə kömək istədikdə icazə verildiyini, üçüncü şəxslərin isə 14 faizi bildirib ki, belə halları bildirməyin mənası yoxdur, çünki zərərçəkmiş bundan asılı olmayaraq, məhkəmədən imtina edəcək. Respondentlərin təxminən 13%-i belə zorakılığın şəxsi ailə məsələsi olduğunu qeyd edib. Eyni zamanda, 16 faiz qeyd edib ki, məişət zorakılığının haqlı olduğu hallar var. Polyakların təxminən 26 faizi fiziki zorakılığın qurbanı olduqlarını deyir.

Ölkə qanunlarına görə zorlama qeyri-qanunidir və 12 ilə qədər həbslə cəzalandırılır (evlilik zorlaması da daxil olmaqla). Cinsi qısnama ictimai rəyə görə bildirilmir. 2014-cü ilin yanvarında proseduru sadələşdirən və onu xüsusi ittiham qaydasında deyil, dövlət tərəfindən mühakimə olunan cinayətə çevirən islahat tətbiq olunub. Polşada abort etmək rəsmi olaraq çox çətindir.

Məşğulluq sahəsində qadınların rolu ilə bağlı fikirlərə görə işsiz qadınların yüksək nisbəti mövcuddur.

29 oktyabr 2020-ci il tarixində Amnesty International vətəndaş hüquqları təşkilatı Polşa hakimiyyətini abort əleyhinə dinc etirazçıları təqib və əks-nümayişçilərin zorakı hücumlarından qorumağa çağırıb. Təşkilatın məlumatına görə, etirazçılar polis əməkdaşları tərəfindən həddindən artıq güc tətbiqi ilə üzləşiblər və keçmişdə vəkillərin çıxışı olmadan özbaşına saxlanılıblar.

Polşa BMT-nin LGBTQ+ Hüquqları Bəyannaməsini imzalayan ölkədir, lakin Polşada eynicinsli birliklər tanınmır. Bununla belə, Polşa homofobiyanın dövlət tərəfindən dəstəkləndiyi ölkələr siyahısında deyil və Polşada homoseksuallıq heç vaxt Polşa yurisdiksiyasında cinayət sayılmayıb. Homoseksuallığın qanuni olduğu 1932-ci ildə təsdiqlənib və Polşa da cinsiyyətin dəyişdirilməsini qəbul edir və transseksuallar üçün sterilizasiya tələb etmir. Anna Qrodskaya 2011-ci ildə Polşa parlamentinin üzvü oldu. O, zaman Qrodskaya dünyada parlamentə üzv olan yeganə transgender idi.

ILGA-Avropa 2021 hesabatına əsasən, ILGA-Europe tərəfindən hər il dərc edilən 49 Avropa ölkəsi arasında yer alan reytinqdə Polşa Avropa İttifaqına üzv ölkələr arasında ən aşağı, ümumi miqyasda isə 43-cü yerdə qərarlaşıb. Bu sıralama LGBT insanlarla bağlı hüquqi və siyasi təcrübələri qiymətləndirmək üçün geniş meyarlardan istifadə edir.

2021-ci ilin iyulunda Avropa Komissiyası Polşanı (Macarıstanla birlikdə) LGBTQ insanların əsas hüquqlarını pozduğuna görə məhkəməyə verdiyini elan edib.

ABŞ Demokratiya, İnsan Haqları və Əmək Bürosunun 2010-cu il hesabatında qeyd edilir ki, “Polşa hökuməti ümumilikdə öz vətəndaşlarının insan hüquqlarına hörmət edir”. Lakin büro problemləri də müəyyən edib. Belə ki, bunların əksəriyyəti polisin qeyri-qanuni davranışı, məhkəməyə qədər uzun müddət saxlanma və söz azadlığına dair məhdudlaşdırıcı qanunlar (nadir hallarda tətbiq olunsa da), hökumət və cəmiyyətdəki korrupsiya halları olub.

"Freedom House" Araşdırma İnstitutu əvvəllər Polşanı birinci dərəcəli siyasi və vətəndaş hüquqlarına malik ölkə kimi təsnif edirdi. Lakin 2020-ci ildən etibarən Polşanın "Freedom House"un "Transit Nations in Transit" hesabatında reytinqi ardıcıl dörd il azalmağa doğru gedib. Qlobal Sülh İndeksinə görə, Polşa dünyanın 23-cü ən sülhsevər ölkəsidir.

2020-ci ildə İşgəncələrin Qarşısının Alınması Komitəsi Polşa polisinin həbslər zamanı həddindən artıq güc tətbiq etməsindən “ciddi narahatlığını” ifadə edib.

• (Права человека в Польше) в энциклопедии WIEM.  (pol.)
• , ru:Государственный департамент США.
• (2007).
• в Универсальном периодическом обзоре Совета ООН по правам человека 2008 года.
• от Комитета по предотвращению пыток
• от Human Rights Watch