Pinta adası tısbağası (lat. Pinta Island tortoise) — Qalapaqos adalarına daxil olan Pinta adasında yaşayan və nəsli tükənmiş tısbağa növü.[2] Ekoloji pozuntu və insan təsiri səbəbi ilə nəsli kəsilən bu növün sonuncu fərdi 2012-ci ildə ölüb. Bəzi mənbələrdə 2018-ci ildə Qalapaqosda tapılan bir tıspağanın Pinta tısbağası olduğu söylənsə də, genetik fərqliliklərə görə, bu məsələnin düzgünlüyü hələ də sübut edilməyib.[3][4]
| Pinta adası tısbağası | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Pinta adası tısbağası |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
|
||||||||||
| ||||||||||
Pinta adası tısbağası yüksək və yastı kəllə strukturu, böyük ölçüləri ilə tanınan nəhəng bir tısbağa növü olub. Bəzi fərdləri yüzlərlə kiloqram çəkiyə sahib ola bilirdi. Əkin sahələrinin yaxınlığında və açıq otlaq bölgələrdə yaşayıb, ot, yarpaq və digər bitkilərlə qidalanıb.[5]
Nəsli tükənmə təhlükəsi ilə üzləşməsinin əsas səbəblərindən biri insan təsiri və ekosistemdəki dəyişikliklər olub. XIX əsrdə Qalapaqos adalarına ilk dəfə insanın gəlməsi ilə yanaşı, dənizçilər tısbağaları əsasən qida mənbəyi kimi istifadə etməyə başladılar. Pinta adasında çox az sayda heyvan növü olduğundan, insanların tısbağaları ovlamağa məcbur olması bu heyvanın sayını sürətlə azaldıb. Daha sonra adalara gətirilmiş və yerli ekosistemdəki balansı pozmuş siçan, it və donuzlar kimi xarici növ heyvanlar tısbağaların yumurtalarına və gənc fərdlərinə hücum edirdi. Həmçinin yaşayış mühitinin məhv edilməsi və iqlim dəyişiklikləri də bu növün yox olmasına səbəb olub.[6]
Lonesome Corc adlı məşhur tısbağa bu növün sonuncu fərdidir.[7] O, 1910-cu illərdə doğulmuş və Pinta adasında tək başına qalıb. Lonesome Corc dünyanın ən sonuncu "Chelonoidis Abingdon" fərdi sayılır. Onun qorunması üçün elmi araşdırmalar aparılıb, xüsusi qoruma layihələri həyata keçirilib.[8][9] Lonesome Corc 2012-ci ildə, 102 yaşında ölüb.[10]
- ↑ The Reptile Database (ing.). / P. Uetz 2015.
- ↑ Reynolds, Robert P.; Marlow, Ronald W. "Lonesome George, the Pinta Island Tortoise: A Case of Limited Alternatives". Noticias de Galápagos. 37. 1983: 14–7. 28 oktyabr 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2012.
- ↑ "Galapagos Tortoise 'Lonesome George' May Have Company". LiveScience. 15 noyabr 2012. İstifadə tarixi: 22 yanvar 2023.
- ↑ "Breeding Efforts May Resurrect Giant Tortoise Species". Island Conservation. 26 iyul 2016. 6 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 yanvar 2023.
- ↑ Stephen Blake; Martin Wikelski; Fredy Cabrera; Anne Guezou; Miriam Silva; E. Sadeghayobi; Charles B. Yackulic; Patricia Jaramillo. "Seed dispersal by Galapagos tortoises". Journal of Biogeography. 39 (11). 2012: 1961–72. Bibcode:2012JBiog..39.1961B. doi:10.1111/j.1365-2699.2011.02672.x.
- ↑ Edwards, Danielle; Benavides, Edgar; Garrick, Ryan. "The genetic legacy of Lonesome George survives: Giant tortoises with Pinta Island ancestry identified in Galápagos". Biological Conservation. 157. yanvar 2013: 225–8. Bibcode:2013BCons.157..225E. doi:10.1016/j.biocon.2012.10.014.
- ↑ Gardner, Simon. "Lonesome George faces own Galapagos tortoise curse". 6 fevral 2001. Archived from the original on 4 iyun 2011. İstifadə tarixi: 11 yanvar 2012.
- ↑ "Lonesome George, last-of-his-kind Galapagos tortoise, dies". en:The Times of India. 25 iyun 2012. 10 yanvar 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 yanvar 2023.
- ↑ Raferty, Isolde. "Lonesome George, last-of-its-kind Galapagos tortoise, dies". MSNBC. 22 yanvar 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 yanvar 2023.
- ↑ "Giant tortoise Lonesome George's death leaves the world one subspecies poorer". National Post. İstifadə tarixi: 22 yanvar 2023.
- Naked Scientists audio discussion of Lonesome George
- Article on Lonesome George The giant tortoise of Galapagos Island.
- Lonesome George, by Vicky Seal
- "Team of Veterinarians Prepare Hybrid Tortoises for Release on Pinta Island in 2010" (Press-reliz). Galapagos Conservancy. 3 fevral 2010. 8 fevral 2010 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.