Perfluorooktan turşusu (ing. Perfluorooctanoic acid, PFOA, C8) — perftorlu oktan turşusu. Bir əsaslı karbon turşularına aiddir. Zəhərlidir.
| Perfluorooktan turşusu | |
|---|---|
| Ümumi | |
| Kimyəvi formulu | C₈HF₁₅O₂[1] |
| Molyar kütlə | 0 kq[1] |
| Termik xüsusiyyətlər | |
| Ərimə nöqtəsi | 55,5 ± 1 °C |
| Qaynama nöqtəsi | 189 °C |
| Təsnifatı | |
| CAS-da qeyd. nöm. | 335-67-1 |
| PubChem | 9554 |
| SMILES | FC(F)(C(F)(F)C(=O)O)C(F)(F)C(F)(F)C(F)(F)C(F)(F)C(F)(F)F |
| RTECS | RH0781000 |
| ChEBI | 35549 |
| ChemSpider | 9180 |
- Bu turşunun ən geniş yayılmış istifadəsi politetrafloroetilendən (Teflon), eləcə də yanğına davamlı, nəmə davamlı və ləkəyə davamlı digər materiallardan (o cümlədən paltar hazırlamaq üçün istifadə olunan) məmulatların istehsalındadır. Xüsusilə, politetrafloroetilendən məhsulların istehsalında, PFOA səthi aktiv maddə kimi məhsulların emulsiya qəlibində istifadə olunur.
- Bu anion ilə duzlar səthi aktiv maddələr kimi istifadə olunur, xüsusən fluoropolimerlərin istehsalında emulsiya polimerləşməsi üçün.
Çox kaustik maddədir. Toksin, kanserogen sayılır.[2][3][4]
PFOA-nın ətraf mühitə daxil olması ilk növbədəpolitetrafloroetilen (teflon kimi tanınır) istehsalı zamanı sızmalarla əlaqədardır. ABŞ-də əsas istehsalçılar DuPont və 3M idi. PFOA-nın canlı orqanizmlərə təsiri məsələsi hələ 1960-cı illərdə PFOA istehsalçıları tərəfindən qaldırılmışdı, lakin istehsalın genişlənməsi səbəbindən yalnız 1980-ci illərdə bu məsələ kəskinləşdi. 1998-ci ildən DuPont, zərər çəkmiş zavod işçiləri və onların yaxınlığında yaşayanlar adından çıxış edən amerikalı hüquqşünas Robert Bilott tərəfindən yüz milyonlarla dollar tələblərini alıb.[5]
1990-cı illərdə ABŞ Ətraf Mühitin Mühafizəsi Agentliyi maddə ilə maraqlanmağa başladı.[6][7] 2006-cı ildə Agentlik PFOA-nı kanserogen kimi təsnif etdi. PFOA-nın proseslərdən çıxarılması proqramı işə salındı.[8] Bir sıra şirkətlər cərimələnib.[9]
PFOA-nın ətraf mühitə daxil olmasının başqa bir yolu politetrafloroetilenin və ondan hazırlanan məhsulların sənaye çirklənməsidir. Perfluorooktan turşusu 190 °C temperaturda parçalanır, bəzi Teflon məhsullarının parçalanması texnoloji prosesi 420 °C temperaturda baş verir.[10]
Metallarla reaksiya verərkən partlayıcı hidrogen buraxır.
Termal parçalanma 202 °C -dən yuxarı temperaturda baş verir, xüsusən hidrogen flüoridinin sərbəst buraxılması ilə.
2019-cu ildə DuPont-un 1960-cı illərdən bəri ətraf mühiti PFOA ilə çirkləndirdiyini açıqlayan korporativ hüquqşünas Robert Bilottun hekayəsini təsvir edən Dark Waters filmi nümayiş olundu.[11]
- ↑ 1 2 PERFLUOROOCTANOIC ACID (ing.).
- ↑ "Notice - Web of Knowledge [v5.9]". 2013-04-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-12.
- ↑ "Perfluorooctanoic Acid exposure and ... [Environ Health Perspect. 2013] - PubMed - NCBI". 2019-03-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-12.
- ↑ "C8 Science Panel Website". 2013-04-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-12.
- ↑ "Токсичность ПФОК". 2016-12-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-11.
- ↑ Обзор действий EPA по ПФОК Arxivləşdirilib 2015-09-10 at the Wayback Machine.
- ↑ "EPA: SAB: Perfluorooctanoic Acid Human Health Risk Assessment Review Panel (PFOA Review Panel)". 2013-04-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-12.
- ↑ Программа EPA по PFOA Arxivləşdirilib 2015-09-23 at the Wayback Machine.
- ↑ Штрафы DuPont Arxivləşdirilib 2012-07-11 at the Wayback Machine.
- ↑ Содержание ПФОК в изделиях из политетрафторэтилена.
- ↑ "Dark Waters". 2020-03-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-23.
- PFOA-facts.com, perfluorooktan turşusu (PFOA) kimi tanınan sənaye kimyəvi maddələri haqqında məlumat üçün mənbədir.
- PFOA : Perfluorooctanoic Acid Concerns & Risks Arxiv surəti 27 sentyabr 2018 tarixindən Wayback Machine saytında
- Perfluorooktanoik turşu (PFOA) və flüorlu telomerlər Arxiv surəti 14 may 2009 tarixindən Wayback Machine saytında