Pəşkopiya (alb. Peshkopia) — Albaniyada şəhər. Albaniyanın şimal-şərqində, paytaxt Tirandan 187 km məsafədə yerləşir. Pəşkopiya mühüm sənaye mərkəzi və Diber əyalətinin və Diber bələdiyyəsinin inzibati mərkəzidir.
| Peşkopiya | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| alb. Peshkopia | |||||
 | |||||
 | |||||
|
|||||
| 41°40′59″ şm. e. 20°25′44″ ş. u.HGYO | |||||
| Ölkə |
 Albaniya |
||||
| Region | Diber | ||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Sahəsi | 937.88 km² | ||||
| Mərkəzin hündürlüyü | 651 m | ||||
| Saat qurşağı | UTC+1 | ||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi | 14.710 nəfər (2023[1]) | ||||
| Rəsmi dili | Alban dili | ||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| Poçt indeksi | 8301 | ||||
| Digər | |||||
| www.peshkopia.com | |||||
.svg)  Peşkopiya | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Pəşkopiya, Qara Drin çayının şərqində yerləşir. Drin çayı vadisi regionun relyefinin ən aşağı hissəsidir. Albaniyanın paytaxtı Tiranadan 187 kilometr (116 mil) və Makedoniya ilə sərhəddən 20 kilometr (12 mil) məsafədə yerləşən şəhər dəniz səviyyəsindən 651 metr (2,136 fut) yüksəklikdə yerləşir.
Şəhərin ətrafında xrom, kükürd və mərmər yataqları aşkar edilmişdir.
Pəşkopiyanın adı, alban dilində yepiskop mənasını verən pəşkop və yunanca Episkopè sözlərindən əmələ gəlib. XI əsrin Bolqar xəritələrində şəhər Presolenqrad adı ilə göstərilir.
Şəhərin yerləşdiyi Diber bölgəsi 1019-cu ildə Ohrid arxiyepiskopluğuna tabe edilir. Bir il sonra isə, mərkəzi indiki Pəşkopiyanın Dobrove məhəlləsində yerləşən yerdə, yepiskop statusu alır. Diber Yepiskopluğunun mərkəzi kilsəsi Müqəddəs Stefan kilsəsi idi (alb. Kisha e Shqefnit). Yepiskopluğun iqamətgahı sonradan başqa yerə köçürülür, lakin Pəşkopiya şəhəri öz adını saxlayır.[2]
Pəşkopiyaya hələ on beşinci əsrdə Peskopia adı ilə istinad edilir.[3]
Bu gün Diber olaraq bilinən bölgə, xristianlıqdan əvvəlki dövrlərdə Romalılar tərəfindən Penestae, Qədim Yunan dilində Πενέσται kimi tanınan İlliriya tayfası tərəfindən məskunlaşmışdır.[4]
XVI əsrin əvvəllərində Osmanlı İmperiyası Albaniyanın fəthini başa çatdırır. Pəşkopiyada (Debre-i Zir) Osmanlı İmperiyasının hakimiyyəti altına keçir. 1583-cü ildə Peşkopiyanın əhalisi demək olar ki, tamamilə müsəlmanlardan ibarət idi. 1873-cü ildə Peşkopidə 8000 əsgərin yerləşə biləcəyi Osmanlı kazarması tikilir.[5]
Pəşkopiya da daxil olmaqla Diber bölgəsi 1910-cu illərin əvvəllərində bütün Albaniyada Osmanlı hakimiyyətinə qarşı baş verən üsyanlarda iştirak edir. Alban silahlı dəstələri (alb. çeta) 1912-ci il avqustun 16-da Pəşkopiyanı Osmanlılardan alırlar.[6]
Osmanlı İmperatorluğunun parçalanmasından sonra şəhər albanlar və serblər arasında mübahisəli əraziyə çevrilir. Albanlar və serblər arasında olan qarşıdurma zamanı, serb ordusu Diberi işğal edir və 1912-ci il dekabrın əvvəlində Pəşkopiyaya girir. Alban qüvvələri 1913-cü il sentyabrın 20-də şəhəri geri alırlar.[7]
Birinci Dünya müharibəsi zamanı, Bolqarıstan ordusunun əsgərləri 1916-cı il yanvarın 1-də Pəşkopiyaya hücum etdilər. Bolqarıstanın müttəfiqi olan Avstriya-Macarıstan İmperiyası 12 aprel 1916-cı ildə Pəşkopiyaya ordu göndərir və yerli müqaviməti yatırtmaq üçün bütün bölgədə evləri yandırıb, edamlarla məşğul olur. Bolqarlar və Avstriya-Macarlar 1918-ci ilin sentyabrında ərazini tərk edirlər.[8]
1939-cu ildə İtaliya qoşunları Albaniyaya hücum edərək aprelin 15-də Pəşkopiyaya çatır.[9] Alban kommunist partizanları 9 sentyabr 1943-cü ildə Pəşkopiyanı geri alırlar. Oktyabrda partizanlar şəhərə nəzarət uğrunda silahlı döyüşdə, antoikomunist təşkilat olan, Balli Kombetar qüvvələrini məğlub edirlər.
1944-cü ilin iyulunda alman qüvvələri şəhəri işğal edirlər, lakin həmin ayın sonunda qovulurlar. Şəhərin, kommunistlərin üstünlük təşkil etdiyi, Milli Azadlıq Ordusunun (alb. Ushtria Nacionalçlirimtare) nəzarəti altında qalması ilə, Diber bölgəsində döyüşlər sentyabrın əvvəlinə qədər davam edir.[10]
- Pəşkopiya Muzeyində yerli geyimlərin, xalçaların, mətbəx əşyalarının və filigran zərgərlik məmulatlarının, habelə yerli memarlığın bir sıra modellərinin gözəl kolleksiyası var.
- Elez İsufi Bulvarı
- Peşkopiyanın bilavasitə yaxınlığında yerləşən geotermal mineral su bulaqları (lica) ilk növbədə Albaniyanın hər yerindən, həm də az dərəcədə qonşu ölkələrdən gələn mövsümi turizm mərkəzidir. Onlar şəhərdən qısa bir məsafədə, Bellova dərəsində yerləşirlər.
- ↑ "Census of Population and Housing". Institute of Statistics Albania.
- ↑ Moisi Murra. "Qyteti i Peshkopisë nga lashtësia në ditët tona" [Peşkopi şəhəri antik dövrdən bu günə qədər] (PDF). Rruga e Arbërit (alban). yanvar 2010. səh. 8. 10 iyul 2011 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 14 aprel 2025.
- ↑ Sinani. . səh. 248.
- ↑ Sinani, Rakip. Dibra dhe dibranët në faqet e historisë [Diber və Dibrenlilər Tarix Səhifələrində] (alban). Tirana: KTISTALINA-KH. 2005. səh. 20. ISBN 99943-625-8-5.
- ↑ Moisi Murra. "Qyteti i Peshkopisë nga lashtësia në ditët tona" (PDF). Rruga e Arbërit (alban). yanvar 2010. səh. 8. 10 iyul 2011 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 14 aprel 2025.
- ↑ Sinani. . səh. 138.
- ↑ Sinani. . 150–160.
- ↑ Sinani. . 168–170.
- ↑ "Gazeta Shqiptare" (alban). 16 aprel 1939. Cited in Sinani. . səh. 209.
- ↑ Sinani. . 221–240.