Yevgeni Oskaroviç Paton adına körpü (ukr. Міст імені Є. О. Патона), həmçinin Paton körpüsü (ukr. міст Патона) — Ukraynada, Kiyevdə Dnepr çayı üzərində yerləşən körpülərdən biri. Uzunluğu 1543 metrdir. Kiçik dairəvi yolun bir hissəsidir.
| Paton körpüsü | |
|---|---|
 | |
 | |
| 50°25′27″ şm. e. 30°34′18″ ş. u.HGYO | |
| Keçid | Dnepr çayı |
| Yeri | Kiyev |
| Material | polad |
| Uzunluğu |
|
| Eni | 21 m |
| Açılışı | 5 noyabr 1953 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tikinti 1940-cı ildə başlanmışdır. 1942-ci ildə Almaniya işğalçıları Macarıstan hissələrinin iştirakı ilə tamamlanmamış tikinti konstruksiyalarından istifadə edərək feldmarşal Valter fon Rayxenau adına müvəqqəti taxta körpü inşa etmişdilər. 1943-cü ildə geri çəkilərkən körpü yandırılmışdır, lakin daşıyıcı konstruksiyalar qorunub saxlanılmışdır.[1]
Kiyevin azad edilməsindən sonra əvvəlcə yaxınlıqdakı Navodnitski körpüsünün bərpası qərara alınmışdır. Paton körpüsünün tikintisi 1940-cı illərin sonunda yenidən başlanmışdır. Paton adına körpünün tikintisi 1953-cü ildə başa çatmış, körpüdə hərəkət 5 noyabr 1953-cü ildə açılmışdır. Tikintinin tamamlanması ilə əlaqədar olaraq yaxınlıqdakı Navodnitski körpüsü Paton körpüsündən funksionallıq baxımından xeyli geri qaldığı üçün ikinci dəfə sökülmüşdür.[2]
Körpü tirlərə əsaslanan konstruksiyaya malikdir, 58 və 57 metr uzunluğunda, 3,6 metr hündürlüyündə, ikitir kəsiyinə malik möhkəm baş tirlərlə, 26 aşırımlı və 48 kesson əsaslı dayaqla tikilmişdir. Aşırım konstruksiyaları 29 metr uzunluğunda 264 eyni tipli blokdan ibarətdir, onların montajı zamanı 10,668 metr tikiş qaynaq edilmişdir. Yol hissəsinin eni 21 metr, səkilərin eni isə hər biri 3 metrdir. Hərəkət təhlükəsizliyini artırmaq məqsədilə 1954-cü il noyabrın 1-dən 2004-cü il iyunun 9-dək körpüdən tramvay xətti keçirdi. Körpünün sağ sahildən girişi dorik orderli propileyalarla, sol sahildən isə 20 metr hündürlükdə iki sütunla bəzədilmişdir.[3]
Paton körpüsünü layihələndirən və inşa edənlər "Ukraynaproyektstalkonstruksiya" İnstitutu, "1 nömrəli Mostostroy" tresti, Ukrayna SSR EA-nın Y. O. Paton adına Elektrik Qaynaq İnstitutu və İ. V. Babuşkin adına Dnepropetrovsk Metal Konstruksiyalar Zavodu olmuşdur.
Körpünün layihələndirilməsində və tikintisində akademik Yevgeni Oskaroviç Paton birbaşa iştirak etmişdir, onun şərəfinə bu tikili adlandırılmışdır. Tikildiyi dövrdə Avropanın ən böyük tam qaynaqlı körpüsü olmuş, bütün tikişlər, o cümlədən montaj tikişləri ilk dəfə olaraq avtomatik qaynaqla yerinə yetirilmişdir. 2009-cu ildə Paton körpüsünün sol sahildəki girişində nəqliyyat qovşağı yenidən qurulmuşdur.[4]
2004-cü ildə körpünün yenidən qurulmasına qədər Paton körpüsündən Kiyev tramvay sisteminin sol sahil hissəsini sağ sahil hissəsi ilə birləşdirən ən mühüm tramvay xətlərindən biri keçirdi. Paton körpüsünün yenidən qurulması zamanı tramvay yolları sökülmüş və körpüdən trolleybus xətti çəkilmiş, lakin bu xətt tramvay marşrutunun sərnişin axınını daşıya bilməmişdir. Kiyev tramvay sistemi sol sahil və sağ sahil olmaqla iki şəbəkəyə bölünmüşdür ki, bu da Dnepr çayının sol və sağ sahilləri arasında tramvay əlaqəsinin dayandırılmasına qarşı etiraz aksiyalarına[5] və imza toplama kampaniyalarına[6] səbəb olmuşdur.
2006-cı ildə Sahil şosesində çəkilmiş tramvay xəttinin sökülməsi planlaşdırılırdı. Bu tramvay xəttinin olmaması Paton körpüsü vasitəsilə Kiyev tramvayının sol və sağ sahil şəbəkələri arasında tramvay əlaqəsinin bərpasını qeyri-mümkün edəcəkdi. Kiyev şəhər şurasına yeni şəhər başçısı Leonid Çernovetskinin gəlişi ilə söküntü təxirə salınmış və 2008-ci ildə şəhər administrasiyası bu küçədə tramvay xəttinin sökülməsi ilə bağlı məlumatları rəsmi olaraq təkzib etmişdir.[7] Daha sonra Paton körpüsündə tramvay xəttinin bərpası planları ilə bağlı məlumat yayılmış, lakin bir il sonra Kontraktova meydanından tramvay yollarının söküləcəyi elan olunmuşdur. Bu yolların olmaması Sahil şosesindəki xətti təcrid olunmuş vəziyyətə salır və Paton körpüsündə tramvay xəttinin mümkün bərpası halında onun effektivliyini əhəmiyyətsiz edir.[8]
Körpünün yenidən qurulması zərurəti ilk dəfə 1990-cı illərdə müzakirə olunmuşdur, lakin o dövrdə bunun üçün vəsait tapılmamışdır. 2008-ci ildə 2012 Avropa Futbol Çempionatına hazırlıq çərçivəsində yenidənqurma barədə yenidən danışılmağa başlanmışdır. Xüsusilə, dəmir-beton örtüyün götürülərək daha yüngül metal örtüklə əvəzlənməsini nəzərdə tutan layihə hazırlandı. Yükün azalması sayəsində daşıyıcı tirlər mövcud altı zolaq əvəzinə səkkiz zolaqlı hərəkəti dəstəkləyə biləcəkdi. Bununla yanaşı, körpünün ümumi eni 21 metrdən 38 metrə qədər artırılacaqdı. Buna baxmayaraq, maliyyə böhranı səbəbindən körpünün yenidənqurulması təxirə salınmışdır.[9] 27 may 2011-ci ildə Ukrayna Baş naziri Nikolay Azarov bildirmişdir ki, Kiyevdə Darnıtsiya dəmir yolu-avtomobil körpüsü və Podolsko-Voskresenski körpü keçidinin tikintisi başa çatdıqdan sonra Paton körpüsünün yenidənqurulmasına başlanacaq.[10] 2020-ci ilin əvvəlinə olan vəziyyətə görə, Kiyev şəhər büdcəsində körpünün yenidənqurulması üçün vəsait nəzərdə tutulmamışdır.[11]
- ↑ "Строительство моста фон Рейхенау зимой 1941/42 гг.: reibert — LiveJournal". 2024-12-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-04-30.
- ↑ "Торжественное открытие моста, 5 ноября 1953 года // Фото Мельника М. А.— ЦГА КФФД им. Г. Пшеничного.— Киев". 2012-10-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-02-15.
- ↑ Постанова Бюро ЦК КП України від 18 серпня 1953 року "Про присвоєння Київському суцільнозварному міському автодорожньому мосту через р. Дніпро ім’я Є. О. Патона" // ЦДАГО України. Ф. 1. Оп. 6. Спр. 1920. Арк. 93. Arxiv surəti 18 avqust 2021 tarixindən Wayback Machine saytında (ukr.)
- ↑ Перельмутер А. В. Первый цельносварной мост (PDF) // Промислове будівництво та інженерні споруди (1). 2012. 33—35. 2016-06-27 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- ↑ "Публичные акции Комитета по сохранению трамвайных маршрутов 21, 27, 31". 2011-07-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-07-17.
- ↑ "Открытые письма в защиту трамвая на мосту Патона". 2011-09-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-07-17.
- ↑ Чутки про демонтаж трамвайної лінії на Набережному шосе не відповідають дійсності. (ukr.) Arxiv surəti 4 may 2012 tarixindən Wayback Machine saytında
- ↑ На мост Патона вернут трамвай.
- ↑ "Мосту Патона исполняется 55 лет". 2013-04-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-07-17.
- ↑ Азаров візьметься за міст Патона після будівництва Дарницького та Подільського мостів (ukr.)
- ↑ "Мост Патона в Киеве разваливается на глазах: когда и как его спасут (ФОТО)" (rus). delo.ua. 2019-12-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-17.
Vikianbarda Paton körpüsü ilə əlaqəli mediafayllar var.- WWW Веб-энциклопедия Киева (ukr.) Arxiv surəti 7 oktyabr 2007 tarixindən Wayback Machine saytında
- Энциклопедический справочник "Киев" / Под ред. А. В. Кудрицкого.— Киев: Главная редакция Украинской Советской Энциклопедии, 1982.— С. 422
- Козлов К. Памяти трамвайной линии на мосту им. Патона // urbantransport.kiev.ua (ukr.)