Pamir şossesi— müasir Oş (Qırğızıstan), Xoroq (Tacikistan) və Düşənbəni birləşdirən, uzunluğu 1200 km-dən çox olan yoldur[1][2][3].. “Böyük Ensiklopedik lüğət”də (1991-ci ildə nəşr olunub) yolun yalnız Xoroq şəhərindən (Tacikistan) Oş şəhərinə (Qırğızıstan) 701 km uzunluğunda olan hissəsi Pamir şossesi adlanır[4][5]. Düşənbədən M41 magistral yolu ilə Əfqanıstanın Məzari-Şərif şəhərinə gedə bilərsiniz.
Oşda yol E010 Bişkek-Oş Avropa marşrutu ilə birləşir. Kulma aşırımı vasitəsilə Karakoram şossesi ilə birləşir. Yolun Düşənbə-Kulma hissəsi E008 Avropa marşrutudur. Sarı-Taşda E60 Avropa marşrutu ilə birləşir. Yolun Oş-Sarı-Taş hissəsi E007 Avropa marşrutunun bir hissəsidir.
Yolun böyük hissəsi Tacikistan ərazisindən keçir və dövlətin paytaxtı Düşənbəni və Dağlıq Bədəxşanın əsas şəhəri olan Xoroqu avtomobil yolu ilə birləşdirir. Pamir şossesinin bu hissəsi Qərbi Pamir şossesi adlandırılmışdır. Adətən ən böyük daşımaları həyata keçirən yolun digər hissəsi Xoroqu Qırğızıstanın Oş şəhəri ilə birləşdirir. O Şərqi Pamir şossesi adlandırılır. Oş şəhərində Pamir Yol İdarəsi, həmçinin iki avtomobil bazası - Pamirə mülki yük daşımaları və 3333 saylı hərbi hissə (Pamirdəki hərbi hissələri təchiz edən avtomobil batalyonu) var.
Yol əsasən torpaq yoldur. Qışda qar uçqunu təhlükəsi olduğundan yoldan istifadə edilmir.
Uzunluğu 701 km olan Oş-Xoroq yolu iki mərhələdə tikilib. Bölgənin Rusiya imperiyasının tabeliyini qəbul etməsi və Xivə, Buxara, Hisar-Alay və Şimali Pamirin mənimsənilməsi və onların Rusiya imperiyasına birləşdirilməsi nəticəsində 1876-cı ildə rus ordusunun hissələri gizli şəkildə Taldıq aşırımından Qırğızıstanın Fərqanə və Alay vadilərini birləşdirən hərbi strateji yol (88 verst) çəkdi. Yol 1893-cü ildə bərpa edildi. 38 il sonra, 1931-1934-cü illərdə bu yol Xoroq şəhərinə qədər uzadıldı. Sovet İttifaqında dağlıq Pamir ərazilərinin inkişafı ilə əlaqədar yola böyük əhəmiyyət verilirdi. Bu yoldan sosial (ərzaq, istehlak malları, yanacaq və s.), hərbi və sənaye mallarının daşınması üçün istifadə olunurdu.
Oşdan Xoroqa qədər olan hissədə yol üç əsas dağ keçidindən keçir: Taldıq (3615 metr), Qızıl-Art (4280 metr) və avtomobil yollarının keçdiyi ən yüksək dağ keçidlərindən biri olan Ak-Baital (4655 metr).
Sonralar Düşənbə-Xoroq yolunun təxminən 580 km uzunluğunda olan hissəsi tikildi ki, bu da dağlıq relyefin xüsusiyyətlərinə görə tikinti və istismar baxımından daha çətindir. Yolun tikintisində 30 minə yaxın insan iştirak edib. Çətin relyefə görə iş əl alətləri və partlayıcılardan istifadə olunmaqla aparılmalı olub.
Stalin adına Qərbi Pamir magistralının açılışı 1940-cı ildə baş tutub.
-
Məzari-Şərifdən Oşa gedən yol ilə Pamirin xəritəsi. -
Pamir şossesində Dağlıq Bədəxşan ərazisinin girişində, Qızıl-Art aşırımında nişan -
Düşənbə-Xoroq yolunun bir hissəsi -
Pamir şossesi Qızıl-Art aşırımının ərazisində
- ↑ Şablon:ССГН
- ↑ "Жизнь в Центральной Азии: Как строили Большой Памирский тракт, соединяющий Ош, Хорог, Душанбе и идущий далее в афганский Мазари-Шариф". centralasia.media. 2016-12-19. 2020-06-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-06.
- ↑ "Душанбе to Ош" (rus). Душанбе to Ош. İstifadə tarixi: 2020-06-06.
- ↑ Памирский тракт // Большой энциклопедический словарь : [В 2 т.] 2. М.: Сов. энцикл. Гл. ред. А. М. Прохоров. 1991. ISBN 5-85270-044-4.
- ↑ "Памирский тракт. Высокогорная автомобильная трасса по Памиру". Central Asia Travel. 2019. 2012-10-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-09-22.