Ostap Vişnya (əsl adı — Pavel Mixayloviç Qubenko; 1 (13) noyabr 1889[1] – 28 sentyabr 1956, Kiyev, Ukrayna SSR, SSRİ) — ukraynalı yazıçı, yumorist və satirik. Stalin düşərgələrinin məhbusu (1933-1943).
| Ostap Vişnya | |
|---|---|
| ukr. Остап Вишня | |
 | |
| Doğum adı | Pavel Mixayloviç Qubenko |
| Təxəllüsü | Остап Вишня, Грунский |
| Doğum tarixi | 1 (13) noyabr 1889[1] |
| Vəfat tarixi | 28 sentyabr 1956 (66 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | yazıçı, hekayə yazıçısı[d] |
| Əsərlərinin dili | ukrain dili |
| Janrlar | hekayə, məqalə |
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
O, 1889-cu il noyabrın 1-də (13) Poltava quberniyasının Zenkovski rayonunun Qrun kəndi yaxınlığındakı Çeçva fermasında (indiki Axtırski rayonu, Sumı vilayəti) 17 uşaqlı kəndli ailəsində anadan olmuşdur. Ostap Vişnyanın qardaşlarından biri Vasili Qubenko da yumoristik yazıçı idi və Çeçva fermasının şərəfinə götürdüyü Vasili Çeçvyanski təxəllüsü ilə məşhurlaşmışdı. Onun bacısı Yekaterina Dotsenko sonralar Ukraynanın əməkdar müəllimi olub və Xarkovda ukrayna dili və ədəbiyyatından dərs deyib. Pavelin özü "Ostap Vişnya" adı ilə məşhurlaşmazdan əvvəl Qrun şəhərinin şərəfinə Qrunski təxəllüsündən də istifadə etmişdi.
O, orta təhsilini Zenkovda almış, sonra təhsilini Kiyevdəki hərbi feldşer məktəbində davam etdirmiş, oranı bitirdikdən sonra (1907) əvvəlcə orduda, sonra isə Cənub-Qərb Dəmiryolları xəstəxanasının cərrahiyyə şöbəsində feldşer kimi çalışmışdır. Lakin, Pavel özünü tibb sahəsində görmədiyindən, təhsilini davam etdirdi. 1917-ci ildə son gimnaziya imtahanlarını kənardan verərək Kiyev Milli Universitetinə daxil oldu, lakin tezliklə təhsilini yarımçıq qoyaraq, fəaliyyətini tamamilə jurnalistika və ədəbi sahədə davam etdirdi. Rusiyada vətəndaş müharibəsi səbəbindən universiteti bitirə bilmədi.
1918-ci ildən Ukrayna Xalq Respublikası Ordusuna səfərbər edilir. 1919-cu ildə Ukrayna Xalq Respublikası Dəmir Yolları Nazirliyinin sanitar idarəsinin rəisi rütbəsi ilə bolşeviklər tərəfindən əsir götürülür. UXR-nın fəal ordusu olan Qalisiya Ordusunun xəstə zabit və əsgərlərinin müalicə olunduğu bütün dəmir yolu xəstəxanaları onun sərəncamında idi.[2][3]
Ostap Vişnyanın ilk nəşr olunmuş əsəri olan "Denikinin demokratik islahatları" 2 noyabr 1919-cu ildə "Narodnaya Volya" qəzetində "P.Qrunski" təxəllüsü ilə dərc edilmişdir.Həmin qəzetdə gənc yazıçının daha bir neçə felyetonunu dərc edib.
1921-ci ilin aprelindən isə "Вісті ВУЦВК" respublika qəzetinin əməkdaşı olduqdan sonra onun fəal yaradıcılıq fəaliyyəti və mətbuatda sistemli çıxışlarının dövrü başlayır. "Ostap Vişnya" təxəllüsü ilk dəfə 1921-ci il iyulun 22-də "Krestyanskaya Pravda"da "Nə qəribədir, vallah!" felyetonunda göründü.
Vişnya öz zəif tərəflərini:"Kimin öz nöqsanlarına gülməyə cəsarəti çatmırsa, bir daha gülməsə yaxşı olar" deyə tənqid edirdi. Vişnya vətəndaş və milli birlik instinktlərinin zəifliyini, onların ətalətini, psixologiya və təfəkkürdəki anaxronistik xüsusiyyətlərini, "ukrayinləşmə"dəki ifratçılğı tənqid edirdi.[4]
İş prosesi zamanı Ostap Vişnya tərəfindən yeni janr - təbəssüm (ukr. usmishka) - felyeton və yumoristik əsər növü yaranıb və inkişaf etdirilir. Bu termini Ostap Vişnya özü vermişdir. Sonralar yazırdı: "Baxmayaraq ki, "felyeton” bizdə vardır, məncə, "təbəssüm" sözü... felyetondan gəlir". "Albalı təbəssümləri" əsərinin müəllifi, əsərdə rus və dünya ədəbiyyatı və xalq yaradıcılığı ənənələrini, ilk növbədə klassiklərin ənənələrini yansıdıb (Nikolay Qoqol və Taras Şevçenko, Mixail Saltıkov-Şedrin və İvan Franko, Martoviç və Anton Çexov). Əsər bədii cəhətdən mükəmməl bir əsərdir.
1933-cü ildə o, Ukrayna Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin keçmiş katibi P.P.Postışevə sui-qəsd cəhdində ittiham olunaraq repressiya olundu.[5] 7 dekabr 1933-cü ildə Xarkovda həbs edildi və 23 fevral 1934-cü ildə edam cəzasına məhkum edilsə də, 1934-cü il martın 3-də cəzası 10 il məcburi əmək düşərgəsində həbs cəzası ilə əvəz olundu. O, Xarkov kalonyasından uzağa aparıldı və 11 aprel 1934-cü ilə qədər onlar məhbusların daşınması avtomobilində Uxtpeçlaqın Kotlas keçid məntəqəsinə çatdırıldı. Bir həftə sonra o, qolçomaq şəhəri "Çibyu şəhəri"nə gətirildi.
Bir müddət sonra Ostap Vişnyanın həyat yoldaşı Varvara Alekseyevna Maslyuçenko Maksim Qorkinin həyat yoldaaşı vasitəsilə ərinin yanında yaşamaq hüququ əldə etdi. Kola yarımadasındakı düşərgənin yaxınlığındakı kiçik bir şəhərdə məskunlaşdı. Amma həyat yoldaşını çətinliklə görə bilirdi; daha tez-tez yazışa bilirdilər.
1935-ci il fevralın 1-də Pavel Mixayloviç Qubenko həbs düşərgəsinə aparıldı. QULAQ-ın əmri ilə Peçora düşərgə diviziyasının Kedrovi Şoruna köçürüldü. Orada geoloji partiyada feldşer olaaq çalışdı. Altı aydan sonra onu yenidən düşərgəyə göndərdilər. Onlar Uxtpeçlaqın "Şaxtyor" paroxodunda Yejid Kirta kömür mədəninə aparıldılar.[6]
1938-ci ildə Vişnyanın gəncliyindən əziyyət çəkdiyi mədə xorasının kəskinləşməsi səbəbindən xəstəxanaya yerləşdirildi və onun yoldaşı ilə yazışmalar beş il kəsildi. 1937-ci ildə Ostap Vişnyanın qardaşı Vasili Mixayloviç Çeçvyanski həbs edilərək güllələndi. Ostap Vişnya ədəbi fəaliyyətinə yenidən 1943-cü ildə qayıtdı.
O, 1944-cü ildə Varvara Maslyuçenkonun cəbhə teatrına rəhbərlik etdiyi Çaplıgin şəhərində yaşayırdı. Orada məşhur "Zenitka" (1944)[7] hekayəsini yazdı və bu əsər, ona populyarlıq gətirdi. Vişnya ukraynalı millətçilərin və Bandera tərəfdarlarının fəaliyyətini hekayələrində ifşa edirdi (məsələn, "Müstəqil Dirka"[8] və "Çuxrayntsi" hekayələrində[9]).
Ömrünün son 10 ilində O.Vişnya Ukraynanın "Perets" satirik jurnalının redaksiyasında işləyib. O, həmçinin "Radyanska Ukrayna" qəzeti ilə də əməkdaşlıq edib.
1955-ci ildə Ostap Vişnya (və qardaşı, yazıçı Vasil Çeçvyanski, ölümündən sonra) bəraət qazandı. Bəraət aldıqdan sonra Vişnya Kiyevə qayıtdı. Ostap Vişnya 1956-cı ildə ürək tutmasından vəfat edib.
O. Vişnya dramatik əsərlər də yazıb, onlardan əsasları: "Dunayın o tayında Zaporojye kazakı" (1930), "Vyaçeslav" (1930-1931) olmuşdur. Ostap Vışnya Qoqolun, Çexovun, bir çox sovet yazıçılarının, Mark Tvenin, O.Henrinin, Yan Neruda və Yaroslav Haşekin əsərlərini ukrain dilinə tərcümə edib. Ostap Vişnyanın əsərləri SSRİ xalqlarının bir çox dillərinə və xarici dillərə tərcümə edilmişdir.
Yazıçının özü ilə bağlı dedikləri:
|
Həyatda yalnız "həqiqət" mənim bələdçim olub. Mən heç vaxt həqiqətə xəyanət etməmişəm. | 
|
və həmçinin F.Makivçukun Ostap Vişnya haqqındakı sözləri:
|
|
İstedad, dinləmək və anlamaq üçün qulaq və yüksək yaradıcılıq intensivliyi Ostap Vişnyanı bu qədər yüksəklərə qaldıran üç sütundur. |
|
- 1991-ci ildə Aleksandr Dovjenko Kinostudiyası yazıçının həyatının düşərgə dövründən və onun sadiq həyat yoldaşından bəhs edən, rejissorunun Y.Lançak olduğu "Ostap Vişnyanın həyatından" filmini ərsəyə gətirib. Filmdə yazıçının rolunu Boqdan Stupka ifa edib.
- Ukraynanın bir sıra yaşayış məntəqələrində küçələr Ostap Vişnyanın adını daşıyır, o cümlədən Kiyev, Nikolayev, Dnepr, Luqansk, Poltava, Xarkov, Sumı, Xmelnitski, Odessa, Çerniqov və s. şəhərlərdə onun adına küçələr vardır.[10]
- 2016-cı ildə Berdyanskda D.Bedni küçəsi Ostap Vişnya küçəsi adlandırılıb.[11]
- ↑ 1 2 parish register.
- ↑ "Життєпис Остапа Вишні в електронному вигляді" (ukrayna). 2013-04-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-05.
- ↑ "Остап Вишня в Кам'янці-Подільському" (ukrayna). 2014-11-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-05.
- ↑ «Дещо з українознавства», «Чухраїнці» и др.
- ↑ Виктор Гриневич. «Предпочитаю убивать вождей на свежем воздухе» Arxiv surəti 7 noyabr 2017 tarixindən Wayback Machine saytında // Gazeta.ua[ukr.], 12 ноября 2009.
- ↑ Анна Никифоровна Канева. Страницы истории Ухты: (Ухтпечлаг, 1929-1938). 2006
- ↑ «Зенітка» Arxiv surəti 18 noyabr 2021 tarixindən Wayback Machine saytında
- ↑ «Самостійна дірка» Arxiv surəti 14 avqust 2014 tarixindən Wayback Machine saytında
- ↑ «Чухраїнці» Arxiv surəti 7 oktyabr 2021 tarixindən Wayback Machine saytında
- ↑ "Улица Остапа Вишни". yandex.ua/maps.
- ↑ "У Бердянську перейменовано 70 вулиць та присвоєні назви скверам та балкам". 2016-08-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-04-23.
- Биография Остапа Вишни Arxiv surəti 26 sentyabr 2008 tarixindən Wayback Machine saytında, 2006. (ukr.)
- Всё про Остапа Вишню
- АРХІВИ ПРЕЗЕНТУЮТЬ ВІРТУАЛЬНИЙ ПРОЕКТ, ПРИСВЯЧЕНИЙ УКРАЇНСЬКОМУ КЛАСИКОВІ САТИРИЧНОЇ ПРОЗИ ОСТАПУ ВИШНІ Arxiv surəti 19 dekabr 2019 tarixindən Wayback Machine saytında