Oşki monastırı
Oşki monastırı (gürcücə:ოშკი) – Türkiyədə Öşk-Vank monastırı olaraq da bilinir. Tarixi Tao-Klarceti bölgəsində Gürcü çarlığına aid monastırıdır.[1][1][2][3][4][5][6][7][8] 963-973-cü illər arasında Oşkidə inşa edilmişdir. Hal-hazırda Türkiyədə Ərzurum ili sərhədləri içində yerləşir. Monastrdakı əsas kilsə Vəftizçi Yəhyaya həsr edilmişdir.[9][10]
| Oşki monastırı | |
|---|---|
| ოშკი | |
 | |
 | |
| 40°36′49″ şm. e. 41°32′31″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə | |
| Yerləşir | Ərzurum ili |
| Tikilmə tarixi | X əsr |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Monastır və kilsə kompleksi III David Kuropalati zamanında tikilmişdir. İnşa edildiyi zəmin üzərində edilən araşdırmalar nəticəsində bölgənin xüsusilə seçildiyi anlaşılmışdır. Monastır bu dövrdəki bənzərlərinin təsirlərini daşısa da, daha qarmaşıq və inkişaf etdirilmiş üslubla inşa edilmişdir. Tetrakonq olaraq dizayn edilmiş strukturda ortada qübbə vardır. Monastır və kilsənin 1036-cı ildə olduqca zəngin formada müqəddəs əşyalarla və frekalarla bəzədildiyi bilinməkdədir. Oşki qədim gürcü mədəniyyətində mühüm təhsil mərkəzi olaraq irəli çıxmışdır. Monastırda yazılan abidələrdən ən məşhuru 978-ci ildə yazılmış İncildir. Monastr çox sayda mühüm din adamı yetişdirmişdir. Bunlar arasında X əsrdə məşhurlaşmış Qriqori Oşkeli, Stefan Dean və Con Çirai vardır.[11][12]
Oşki monastırı strukturu dağın ətəyinə gələcək formada və Tortum çayının sol tərəfində qalacaq formadadır. Monastr bir kənarı uzun dördkün şəklində palana sahibdir. Struktur kopleksinin cənub-şərq qolu kilsənin olduğu qismdir və divarlarda gözəl freskalar vardır. Cənub qismi girişində hələ də oxuna bilən 12 sətir yazıda monast rkompleksinin tikintisində əmək sərf edənlər sıralanır.
Qübbənin boğaz yüksəkliyi 6.4 metr, divarları da əhatə edən qismi isə 5.66 metrdir. Qüvvə dəbilqə formasında 6.86 met yüksəkliyində və qirmızı-sarı çinilərlə bəzədilmişdir. Qübbənin alt qismində qara rəngli xaç fiqurları vardır. Dəstək sütunlarında müxtəlif heyvan və insan fiqurları vardır.
Monastırın qərbdəki qolu böyük meydana açılmaqdadır. Buradakı kolonlar freskalarla bəzədilmişdir. Dövrünə görə freskadakı fiqurların ölçüləri daha yüksəkdir. Qübbənin boğaz qismində 12 ədəd pəncərə vardır. Monastırdakı kəmərlər çox görkəmlidir. Burada istifadə edilən tipdə kəmərlər 11 və 12-ci əsr Şərq Ortodoks Kilsələrində istifadə edilmişdir. Xristianlıqdan əvvəlki dövrü xatırladan buğa, quş və maral fiqularına icazə verilməsi də maraqlı faktdır.
Monastırın divarlarındakı yazılar zmaanla yox olsa da, cənub qapısının üzəində monastırın tikintisinə dair sənəd qismində çıxış edən yazı hal-hazırda da qalmaqdadır. Monastırın olduğu torpaqlar gürcü hakimiyyətindən çıxdıqdan sonra məscidə çevrilmiş və bu formada istifadə edilmişdir. Zamanla istifadə eidlməyən və tərk edilən binanın bəzi divarları uçmuşdur. Çökmələr zamanı daha əvvəldən fərqinə varılmayan bəzi freskalar da ortaya çıxmışdır. Hal-hazırda monastırın yox olmaması üçün layihə başladılmış və bu prosesdə görüləcək işlər üçün fond qurulmuşdur. Bu işlərə Türkiyə və Gürcüstan hökuməti rəhbərlik edəcəkdir.[13]
- ↑ 1 2 OSHKI Arxivləşdirilib 2012-01-05 at the Wayback Machine, World Monument Fund
- ↑ The real and ideal Jerusalem in Jewish, Christian, and Islamic art: studies in honor of Bezalel Narkiss on the occasion of his seventieth birthday; Bianca Kühnel, Bezalel Narkiss
- ↑ "American Encyclopaedia". 2016-10-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-29.
- ↑ "Art and identity in thirteenth-century Byzantium: Hagia Sophia and the empire of Trebizond Antony Eastmond". 2014-01-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-29.
- ↑ Bread and ashes:a walk through the mount ains of Georgia Arxivləşdirilib 2014-01-07 at the Wayback Machine Tony Anderson
- ↑ ОШКИ Arxivləşdirilib 2016-10-01 at the Wayback Machine — грузинский средневековый монастырь (на территории Турции). Грандиозный собор (окончен между 958 и 961) с рельефным декором и росписью (1036). … (Modern Encyclopaedia)
- ↑ ОШКИ Arxivləşdirilib 2016-03-03 at the Wayback Machine — - грузинский средневековый монастырь (ныне на территории Турции), один из культурных центров Грузии. Грандиозный собор (окончен между 958 и 961); трехапсидное купольное здание, украшенное аркатурой, резными наличниками, рельефными… (Big Encyclopaedic Dictionary)
- ↑ Ошки Arxivləşdirilib 2022-04-01 at the Wayback Machine — грузинский средневековый монастырь (ныне на северо востоке Турции); один из культурных центров феодальной Грузии. Грандиозный собор (окончен между 958 и 961, архитектор Григол): в плане триконх с капеллами по сторонам каждой конхи;… (Encyclopaedia of art)
- ↑ Levan Menabde, Centres of ancient Georgian culture Arxivləşdirilib 2014-06-27 at the Wayback Machine, 1968.
- ↑ Rapp, Stephen H. Caucasia and the second Byzantine Commonwealth : Byzantinization in the context of regional coherence. National Council for Eurasian and East European Research. 2012. OCLC 860797903.
- ↑ Merab Chukhua, Georgin-Circassian-Abkhaz Etymological Researches [მერაბ ჩუხუა, ქართულ-ჩერქეზულ-აფხაზური ეტიმოლოგიური ძიებანი] — Tbilisi, 2017. — p. 101, ISBN 9789941461743
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-01-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-29.
- ↑ Wachtang Djobadze - Georgian monasteries of early medieval period in historical Tao, Klarjeti and Shavsheti = ადრეული შუა საუკუნეების ქართული მონასტრები ისტორიულ ტაოში, კლარჯეთსა და შავშეთში / Editor - M.Lordkipanidze. — Tb.:Universal, 2007. — 346 p. — ISBN 978-99940-61-11-2