Nurəddin əl-Heysəmi

Hicri 735-ci (1335) ildə Misirdəki Əbül-Heysəm kəndində doğulub. Bu səbəblə nisbəsi "Heysəmi"dir. TDV İslam Ansiklopediyasının yazıçısı M. Yaşar Qandəmirin bildirdiyinə görə, onunla həmyerlisi İbn Həcər əl-Heytəminin nisbələri bir-birinə bənzədiyindən bəzi müəlliflər bu iki alimi bir-biri ilə səhv salıblar.^[1] Brokkelman ilə Fuad Sezgin də Heysəminin adını Əbül-Həsən Əli ibn Əbu Bəkir ibn Həcər əl-Heytəmi şəklində qeyd ediblər.^[2][3][4] Kəttani isə bunun yanlış olduğunu qeyd etmişdir.^[5]

İlk təhsilini başa vuran Heysəmi, təhsilini davam etdirmək məqsədi ilə Qahirəyə gedir. Burada müxtəlif müəllimlərdən təhsil alır və özündən 15 yaş böyük olan Zeynəddin əl-İraqi ilə tanış olur. Ona tələbəlik edir və onunla birlikdə Hərameyn, Qüds, Dəməşq Baaləbək, Hələb, Həma, Hüms və Tripoli kimi elm mərkəzlərinə səfərlər edir. Onunla birlikdə həcc ziyarətinə gedir. Zeynəddin əl-İraqi onun ən çox bəhrələndiyi müəllimidir. O, Zeynəddinin bir çox əsəri oxumuş, ondan bir çox hədis yazmış və bütün əsərlərini əzbərləmişdir. Zeynəddin əl-İraqi sağ ikən ona olan hörmətindən Nurəddin əl-Heysəmi hədis rəvayət etməmişdir. Həmçinin əl-Heysəmi onun qızı Xədicə ilə evlənmiş və bu nikahdan bir neçə övladı dünyaya gəlmişdir. Nurəddin əl-Heysəmi, Əhməd ibn Hənbəlin "Müsnəd"ində olub, "Kütubi-Sittə"də olmayan hədisləri bir yerə cəmləmə işini də Zeynəddin əl-İraqinin tövsiyəsi ilə həyata keçirmişdir.^[1]

Zeynəddin əl-İraqidən hədis öyrənməyə gələnlər Nurəddin əl-Heysəmidən də hədis öyrənmək imkanı əldə edirdilər. İbn əl-İraqi Əbu Züra Vəliyyəddin (Zeynəddinin oğlu), Təqiyyəddin əl-Fasi, Əhməd ibn Əbu Bəkr əl-Busiri, İbn Məzruk əl-Hafid, İbn Həcər əl-Əsqəlani və Bədrəddin əl-Eyni kimi çox şəxslər Nurəddin əl-Heysəmiyə tələbəlik etmişlər.^[6]

Nurəddin əl-Heysəminin digər müəllimləri isə bunlardır: İbn Əbdülhadi Məhəmməd ibn Abdullah ibn Məhəmməd, İbnül-Müluk Məhəmməd ibn İsmayıl ibn Əbdüləziz, Müzəffərəddin Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn Yəhya əl-Əttar (ondan "Səhihi-Buxari"ni oxumuşdur), İbnül-Həbbaz Məhəmməd ibn İsmayıl ibn İbrahim (ondan "Səhihi-Müslüm" və "Müsnədi-Əhməd"i oxumuşdur), Əhməd ibn Əbu Bəkr ibn Ömər əl-Meydumi (ondan Əbu Davudun "əs-Sünən"ini oxumuşdur), Məhəmməd ibn İsmayıl ibn Ömər ə-Həməvi və Abdullah ibn Məhəmməd ibn İbrahim əz-Ziyaiyyə.

Nurəddin əl-Heysəmi 29 Ramazan hicri 807-ci (31 mart 1405) ildə Qahirədə vəfat etmişdir.^[1]

1. ↑ ^{1 2 3} Kandemir, M. Yaşar. "Heysemî". TDV İslâm Ansiklopedisi. 1998. 11.11.2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11.11.2025.
2. ↑ Brokkelman, Karl. GAL (alman). II. Leyden. 1943–49. 91.
3. ↑ Brokkelman, Karl. Suppl (alman). II. Leyden. 1937–42. 82.
4. ↑ Fuad, Sezgin. GAS (alman). I. Leyden. 1967–2010. 148, 171, 190, 196.
5. ↑ Kəttani; Qeyd və əlavələr edən: Özbək, Yusif. ər-Risalətül-müstətrəfə (türk). İstanbul. 1994. 374.
6. ↑ İbn Fəhd. Mucəmüş-şüyux (ərəb). Riyad: naşir Məhəmməd əz-Zahi. 1982. 536.