Njörd (qədim skandinav dilində: Njorðr) – Skandinaviya mifologiyasında Vanlar tayfasına mənsub olan, dəniz, külək, balıqçılıq, ticarət və maddi bolluq üzərində hakimiyyətə sahib tanrı. O, qədim dövrdə dənizçilər, balıqçılar və tacirlər tərəfindən hörmətlə yad edilirdi. Mifoloji mənbələrdə Njörd həmçinin sülhsevər xarakteri, səxavəti və dənizdən gələn sərvətlərlə əlaqələndirilir.[5]
| Njörd | |
|---|---|
 | |
| Cinsi | kişi[d] |
| Uşaqları | |
| Digər mədəniyyətlərdə | Poseydon[3], Neptun[4] |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Njörd Vanlar tayfasının üzvü idi. Skandinaviya mifologiyasında Vanlar əsasən məhsuldarlıq, təbiət qüvvələri, rifah və sülh ilə bağlı tanrılar kimi tanınırdı. Əsir və Vanlar arasında baş vermiş müharibədən sonra bağlanan sülh müqaviləsinə görə hər iki tərəf qarşılıqlı girov göndərmişdir. Njörd və onun iki övladı – Freyr və Freya Vanlardan Əsirlərə girov verilmiş, əvəzində isə Əsir tanrılarından Hoenir və Mimar Vanlara göndərilmişdir.[6]
Mənbələrə görə Njörd, adı açıqlanmayan doğma bacısı ilə evlənmişdir. Bu izdivacdan Freyr və Freya adlı iki uşaq dünyaya gəlmişdir. Qədim skandinav cəmiyyətində bacı-qardaş evliliyi tanrılar arasında tabu hesab edilmirdi və məhsuldarlıq kultları ilə bağlı idi. Bəzi alimlər Njördun bacısının qədim alman ilahəsi Nerthus ilə eyniləşdirə biləcəyini ehtimal edirlər. Nerthus haqqında Roma tarixçisi Tacitus da yazmışdır.[7]
Njördun adı bir çox Skandinaviya toponimlərində qorunub saxlanılmışdır. Norveçdə və İsveçdə "Njor", "Njorðar" kimi yer adları mövcuddur. Arxeoloji tapıntılarda və yazılı mənbələrdə onun kultuna dair izlər VIII–XI əsrlərə qədər görünür. Bəzi folklor mətnlərində o, hələ də dənizdə təhlükəsizlik və balıqçılıqla əlaqəli himayədar ruh kimi təsvir olunur.[8]
Skadi ilə evlilik
Njördun həyatında ən məşhur hadisələrdən biri Skadi adlı dağ və xizək ilahəsi ilə evliliyi olmuşdur.
Mifə gərə, Skadi atasının öldürülməsinə gərə Əsir tanrılarından intiqam almaq üçün Asqarda gəldi, lakin sülh yolu ilə razılaşdı ki, o, tanrılardan birinu həyat yoldaşı kimi seçsin. Skadi seçəcəyi kişinin yalnız ayaqlarını gərə bilərdi. O, ən gözəl ayaqların Baldura aid olduğunu düşündü, lakin bu ayaqlar Njördə məxsus idi. Evlilik baş tutdu, amma uyğunlaşma olmadı. Njördun dəniz sahilindəki həyatı Skadi üçün çox səs-küylü və nəmli idi. Skadinin dağlardakı həyatı isə Njörd üçün çox soyuq və sakit idi. Onlar razılaşdılar ki, bir-birlərinin məkanında müəyyən günlər qalsınlar, amma nəticədə ayrıldılar.
Raqnarök və sonrakı taleyi
Mifologiyaya gərə Raqnarök adlı son döyüşdən sonra Njörd yenidən Vanlara qayıdır. O, bu döyüşdən sağ çıxan tanrılardan biri sayılır. Bu, onun ölümsüzlüyünü və müharibədən kənar, sülhpərvər təbiətini göstərir.
Tanrı kimi funksiyaları:
Dəniz səfərlərinin uğurlu keçməsi üçün yardım etmək; balıqçılara bol ov bəxş etmək; küçələri idarə etmək və təhlükəli fırtınaları sakitləşdirmək; insanlara maddi rifah bəxş etmək.
Şimal xalqları onun adını çox vaxt zənginliklə eyni mənada çəkirlər. Skandinaviyada bəzi bölgələrdə, hətta xristianlığın yayılmasından sonra da dənizçilər yola çıxmazdan öncə Njörda dua edirdilər.
Njördun evi Nóatún ("gəmi bağı") adlanırdı. Proza Eddada bu yer "dəniz sahilində, göyün yaxınlığında yerləşən, dəniz sularına açılan möhtəşəm saray" kimi təsvir olunur. Nóatún həm tanrının dənizlə bağlı gücünü, həm də onun ticarət və balıqçılıqla olan əlaqəsini simvolizə edir.[9]
Njörd haqqında əsas məlumatlar iki əsas mənbədən gəlir:
- Poetik Edda – qədim şeirlər toplusu;
- Proza Edda – Snorri Sturluson tərəfindən yazılmışdır.
Bu mənbələrdə onun Əsir-Van müharibəsindəki rolu, Skadi ilə evliliyi, dəniz üzlərindəki hakimiyyəti və sülhsevər təbiəti təsvir edilir.
Njörd – dənizin zənginlik gətirən tərəfini, küləyin səfərə yardım edən yönünü simvolizə edir. O, təbiət qüvvəsinin insanlara fayda verən cəhətlərinin təcəssümüdür.
- ↑ Фрей, в мифологии (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1902. Т. XXXVIа. С. 712.
- ↑ Фрейя (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1902. Т. XXXVIа. С. 726.
- ↑ https://www.rumble.com/v3s9i9p-temple-of-poseidon-from-steppe-to-sea.html. 2023.
- ↑ Tilton T. (unspecified title). 1897. S. 708, 742, 794.
- ↑ "Njǫrd | God of the Sea, Sea God, Sea & Wind | Britannica". www.britannica.com (ingilis).
- ↑ "Njord (deity) | EBSCO Research Starters". www.ebsco.com (ingilis).
- ↑ "Njord". Norse Mythology for Smart People (ingilis).
- ↑ "Njord". Mythopedia (ingilis).
- ↑ "Njord: The Norse God of the Sea, Wind, and Wealth". www.greekmythology.com (ingilis).