Musok (kor. 무속; 巫俗) və ya Muqyo (kor. 무교; 巫敎) — Koreyada xalq dini. Xarici mənbələrdə bəzən Koreya şamanizmi (ing. Korean shamanism) adlanır.
Mu (kor. 무; 巫) adlanan rəhiblər (və ya şamanlar) ruhlar və insanlar arasında vasitəçiliklə məşğuldur. Onlar təbiət ruhlarına, yerli ruhlarına, əcdadların ruhlarına və s. ibadət edirlər.[1] Mu üçün fərqli sözlər işlənilə bilər (mudan, paksu və s.).
Koreya dilində bu din musok, muqyo və ya mu adlanır. Musok sözünü ilk dəfə işlədən Buddist folklorist İ Nın Hua (kor. 이능화;李能和) idi.[2] Baxmayaraq ki, Yapon işğalı dövründə bu söz təhqiredici idi,[3] hazırda o həm ümumiyyətlə Koreyalılar, həm də araşdırmaçılar arasında çox işlənilir.[4]
Bu dinin rəhibləri mu (kor. 무; 巫) adlanır. XIX əsrdən başlayaraq onlar ingilisdilli mənbələrində şaman, Musok dini isə Koreya şamanizmi adlanır.[5]
Musok politeist dindir.[6][7] Fövqəltəbii varlıqlar kuişin (kor. 귀신) adlanır.[8][9] Onlardan formalaşan vahid bir panteon mövcud deyil. Hər bir rəhibin (şamanın) özünəməxsus ayrı panteonu ola bilər.[10]
Bu varlıqlar arasında kaşin (kor. 가신;家神 - ev tanrıları) var. Onlar evin müxtəlif yerlərində yaşayıb, onun sakinlərinin sülhü, rifahı və uzunömürlüyü üçün məsuldur.[11] Bundan başqa, kəndlərin ənənəvi olaraq, çansın (kor. 장승) adlı taxta (bəzən isə daş) sütunları olur. Onlar kəndi şər ruhlardan qoruyan iki generalı təcəssüm edirlər.[12][13]
Musok dininin mənşələrini müəyyən etmək çətindir.[14] Bunun səbəblərindən biri odur ki, onun ənənələri şifahi şəkildə ötürülürdü.[15]
Bəzi tarixçilər iddia edir ki, Musok dininin mənşəyi Şimali Asiyanın "şamanist" ənənələrindən gəlir.[16] O, Konfutsiçiliyin (e.ə. I əsr) və Buddizmin (b.e. IV əsri) Koreyaya gəlməsindən, və Daosizmin Koreyaya təsirindən (gec Koquryo dövrü) əvvəl mövcud idi.[17] Vaxt keçdikcə, Konfutsiçiliyin, Buddizmin, Daosizmin və Xristianlığın cəhətləri Musok dininə təsir etmişdi.[18][19]
Çoson dövründə Neokonfutsiçilik dövlətin baş ideologiyası olmuşdu. O zaman Musok rəhibləri (şamanları) onların müalicəvi gücləri üçün tanınırdı. Həstəlikləri müalicə etmək bacarmadıqları zamanı isə, onlar bəzən cəzalandırılırdı. Yapon işğalı dövründə də Musok həmçinin təzyiq altında idi.[20] 1945-ci ilin avqustun 15-də Koreya yarımadası azad olub. Şimali Koreyada dövlətin təyziqi altında Musok az qala yox olub. Cənubi Koreyada da Pak Çon Hi[21][22] və ondan əvvəl Li Sın Man Musok dininə qarşı idilər. 1979-cu ildə baş verən Pak Çon Hinin qətli açıq təqibə son qoymuşdu.[23]
1970-ci illərdən başlayaraq, Musok dininin Koreyanın qədim ənənəsi olduğu haqqında fikir bir sıra təhsilli Cənubi Koreyalı tərəfindən qəbul olunmuşdu. 1962-ci ildə qəbul olunmuş Mədəni Sərvət Müdafiəsi haqqında qanun bəzi folklorşünaslar tərəfindən mudan ənənələrini qorumaq üçün işlənilirdi.[24]
Mudan sözü həm qadınlar, həm də kişilər üçün işlənilir.[25] Lakin, onların çoxu qadın olur.[26] Kişi "şamanlar" üçün paksu (kor. 박수) anlayışı var.[27]
1983-cü ildə mudan birliklərinin 43000 üzvü var idi.[28] XXI əsrin başlanğıcında Srafatinin saydığına görə, mudan sayı 200000-dən çox idi. Lakin, o həmçinin yazırdı ki, dəqiq rəqəmi müəyyən etmək çətindir.[7] 2007-ci ildə 300000 iddiası yayımlanmışdı, amma o həmçinin şübhələr yaradır.[29] Özəlliklə Seulda[30] və Cecu adasında[31] onların sayı böyük olduğu qeyd olunur.
Qeyri-koreyalı da mudan ola bilər, amma onların sayı çox azdır. Məsələn, 2007-ci ildə alman olan bir mudan haqqında sənədli film buraxılmışdı.[32]
- ↑ Walraven, Boudewijn. "Our Shamanistic Past: The Korean Government, Shamans and Shamanism". The Copenhagen Journal of Asian Studies (ingilis). 8. 1993-09-05: 5. doi:10.22439/cjas.v8i1.1819. ISSN 2246-2163.
- ↑ 《프리칭아카데미 》2008년 4월호, 한국 교회와 샤머니즘: 이해와 오해 사이에서, 이길용, 프리칭아카데미
- ↑ Sarfati, Lora. Contemporary Korean Shamanism: From Ritual to Digital. Bloomington: Indiana University Press. 2021. səh. 8. ISBN 978-0-253-05717-4.
- ↑ Yun, Kyoim. The Shaman's Wages: Trading in Ritual on Cheju Island. Korean Studies of the Henry M. Jackson School of International Studies. Seattle: University of Washington Press. 2019. səh. 190. ISBN 978-0-295-74595-4.
- ↑ Sarfati, Lora. Contemporary Korean Shamanism: From Ritual to Digital. Bloomington: Indiana University Press. 2021. səh. 8-9. ISBN 978-0-253-05717-4.
- ↑ Guillemoz, Alexandre. "Seoul, the Widow, and the Mudang: Transformations of Urban Korean Shamanism". Diogenes. 40 (158). 1992: 116. doi:10.1177/039219219204015810.
- ↑ 1 2 Sarfati, Lora. Contemporary Korean Shamanism: From Ritual to Digital. Bloomington: Indiana University Press. 2021. səh. 8, 15. ISBN 978-0-253-05717-4.
- ↑ Kim, Chongho. Korean Shamanism: The Cultural Paradox. London and New York: Routledge. 2018. səh. 76, 190. ISBN 978-1-138-71051-1.
- ↑ Yun, Kyoim. The Shaman's Wages: Trading in Ritual on Cheju Island. Korean Studies of the Henry M. Jackson School of International Studies. Seattle: University of Washington Press. 2019. səh. 175. ISBN 978-0-295-74595-4.
- ↑ Walraven, Boudewijn. "National Pantheon, Regional Deities, Personal Spirits? Mushindo, Sŏngsu, and the Nature of Korean Shamanism" (PDF). Asian Ethnology (ingilis). 68. 2009: 1.
- ↑ Chŏng, Myŏng-sŏp. Gasin 가신 Household Dieties // Encyclopedia of Korean Folk Beliefs. National Folk Museum of Korea. 2013. səh. 159.
- ↑ Grayson, James Huntley. Korea - A Religious History. London: Routledge. 2002. səh. 223. ISBN 9780700716050.
- ↑ Baker, Don. Korean Spirituality. Dimensions of Asian Spirituality. Honolulu: University of Hawai'i Press. 2008. səh. 24. ISBN 978-0-8248-3233-9.
- ↑ Chačatrjan, Arevik. "An Investigation on the History and Structure of Korean Shamanism". International Journal of Korean Humanities and Social Sciences. 59. 2015: 55–70.
- ↑ Sarfati, Lora. Contemporary Korean Shamanism: From Ritual to Digital. Bloomington: Indiana University Press. 2021. səh. 96. ISBN 978-0-253-05717-4.
- ↑ Grayson, James Huntley. Korea - A Religious History. London: Routledge. 2002. səh. 218. ISBN 9780700716050.
- ↑ Lee, Jung Young. Korean Shamanistic Rituals. Religion and Society. The Hague: Mouton. 1981. səh. 1. ISBN 978-90-279-3378-2.
- ↑ Chačatrjan, Arevik. "An Investigation on the History and Structure of Korean Shamanism". International Journal of Korean Humanities and Social Sciences. 59. 2015: 10.
- ↑ Grim, John A. "Chaesu Gut: A Korean Shamanistic Performance". Asian Folklore Studies. 43 (2). 1984: 235–259. doi:10.2307/1178012. JSTOR 1178012.
- ↑ 《우리역사 수수께끼》3부 조선 - 가깝고도 먼 나라, 조선의 진실:조선의 무당은 왜 의사 역할까지 했는가/이덕일 지음/김영사
- ↑ 박정희 정권당시 대한민국 정부에서는 학교 내 '미신타파교육', 무당 추방 등으로 무교를 탄압했다고 한다. 《우리가 아는 것들 성경에는 없다》/오경준 지음/홍성사
- ↑ "1973년 2월 '마을풍속' 쫓아낸 새마을운동". 경향신문. 2014-02-13.
- ↑ Yun, Kyoim. The Shaman's Wages: Trading in Ritual on Cheju Island. Korean Studies of the Henry M. Jackson School of International Studies. Seattle: University of Washington Press. 2019. səh. 65. ISBN 978-0-295-74595-4.
- ↑ Kendall, Laurel. Shamans, Nostalgias and the IMF: South Korean Popular Religion in Motion. Honolulu: University of Hawaii Press. 2009. səh. 19. ISBN 978-0-8248-3398-5.
- ↑ Lee, Jung Young. Korean Shamanistic Rituals. Religion and Society. The Hague: Mouton. 1981. səh. 81. ISBN 978-90-279-3378-2.
- ↑ The Korea Society. Korean Shamanism Today, p.8
- ↑ Sarfati, Lora. Contemporary Korean Shamanism: From Ritual to Digital. Bloomington: Indiana University Press. 2021. səh. 1. ISBN 978-0-253-05717-4.
- ↑ Guillemoz, Alexandre. "Seoul, the Widow, and the Mudang: Transformations of Urban Korean Shamanism". Diogenes. 40 (158). 1992: 92. doi:10.1177/039219219204015810.
- ↑ Over 300,000 shamans in Korea: A community invisible to the government
- ↑ Sarfati, Lora. Contemporary Korean Shamanism: From Ritual to Digital. Bloomington: Indiana University Press. 2021. səh. 14. ISBN 978-0-253-05717-4.
- ↑ Yun, Kyoim. The Shaman's Wages: Trading in Ritual on Cheju Island. Korean Studies of the Henry M. Jackson School of International Studies. Seattle: University of Washington Press. 2019. səh. 145. ISBN 978-0-295-74595-4.
- ↑ Sarfati, Lora. Contemporary Korean Shamanism: From Ritual to Digital. Bloomington: Indiana University Press. 2021. səh. 144. ISBN 978-0-253-05717-4.