Bayılda Moskva mitropoliti Müqəddəs Aleksi adına Bakı hərbi limanının kilsəsi (rus. Храм Святителя Алексия, митрополита Московского) və ya qısaca Liman kilsəsi və ya Bayıl kilsəsi — Bakının Bayıl kəndində dağıdılmış pravoslav kilsəsi. Şəhərdə mövcud olan iki hərbi məbəddən biri idi.[1]
| Moskva mitropoliti Müqəddəs Aleksis kilsəsi | |
|---|---|
 | |
 | |
| 40°20′37″ şm. e. 49°50′28″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə | |
| Yerləşir | Bakı |
Kilsənin əsası 6 may (19 may) 1868-ci ildə Bibiheybət neft hasilatı sahəsinə bitişik Bayıl burnu ərazisindəki dəniz limanında qoyulub. Tikintisi Rusiya imperiyasının Dəniz Nazirliyinin vəsaiti hesabına həyata keçirilib.[2] Böyük Hersoq Aleksey Aleksandroviç məbədin təməl daşının qoyulmasında iştirak edib və kilsəyə zərli buxurdan hədiyyə verib.[3] Kilsə 28 noyabr (11 dekabr) 1871-ci ildə təqdis olunub.[1]
Məbəd rus-bizans memarlıq üslubunda daşdan tikilmişdir. Onun qərb tərəfində yerləşən beş bölməsindən ikisi zəng qülləsi kimi fəaliyyət göstərirdi. İşçi heyətin dediyinə görə, kilsədə iki keşiş və bir zəbur oxuyan xidmət edirdi və onlar üçün də ev tikilirdi.[4]
XX əsrin əvvəllərində Bayıl kilsəsinin iki prestolu var idi: Moskva Metropoliti Müqəddəs Aleksisin adına və və cənub tərəfdə tikilmiş Müqəddəs Məryəmin Doğuşu adına. Sonuncusu 1898-ci ildə təqdis olunmuşdu. 9 oktyabr 1888-ci ildə məbədi ziyarət edən imperator III Aleksandr məbədə hind ipəyi və gümüş brokardan hazırlanmış üzlükləri olan kahin paltarı bağışlamışdı. Patronal bayram mayın 20-də (yeni üsluba görə 2 iyun), Müqəddəs Aleksisin qalıqlarının aşkar edildiyi gün qeyd edilirdi.[4]
İkinci ibadətgah tikildikdən sonra məbəddə minə qədər prixojan yerləşə bilərdi.[4]
Ümumi istifadədə Bayıl kilsəsi Dəniz və ya Liman Kilsəsi, daha sonra isə Bayıl hərbi katedrali adlanırdı.[5]
Məbəd 1934-cü ildə dağıdıldı. Onun yerində 49 nömrəli məktəb tikilib.[5]
Bayıl kilsəsində 1817-ci ildə Həştərxan və Qafqaz arxiyepiskopu Qay (Takaov) tərəfindən Yevdokiya Tuliçevaya hədiyyə edilmiş gümüş çərçivədə 1772-ci ilə aid Həvari Yəhyanın ikonası və XVIII–XIX əsrlərdə çap olunmuş üç İncil var idi.[4]
Smorodsky Fyodor İvanoviç 1 avqust 1884-cü ildən 24 may 1885-ci ilə qədər kilsədə xidmət etmişdi. O, eyni zamanda dörd sinifli Turgenev ictimai məktəbində dini təhsil müəllimi kimi fəaliyyət göstərmişdir. Bakı Şəhər Dumasının qərarı ilə "əla və çalışqan xidmətə görə" kamilavka taxmaq hüququna layiq görülüb.[6]
- ↑ 1 2 Юницкий Александр, протоиерей. История православных церквей и приходов Бакинской губернии (1815-1905). Баку: Тип. Губернского правления. 1906. 71.
- ↑ Əlizadə, Anar. Azərbaycanda Xristianlıq: keçmişdən bu günə. Bakı: Elm və Təhsil. 2016. səh. 76. ISBN 978-9952-8305-4-5. OCLC 1020179543.
- ↑ Березовский Н. Ю. и др. Российский императорский флот. 1696-1917. М.: "Русский мир". 1996. 239. ISBN 5-85810-010-4.
- ↑ 1 2 3 4 Цитович Гавриил Акимович. Храмы армии и флота. Пятигорск: Типо- литография А. П. Нагорова. 1913. 33–34.
- ↑ 1 2 "Бакинско-Азербайджанская епархия РПЦ | К истории «флотской церкви» в г. Баку". www.baku-eparhia.ru. 2020-10-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-18.
- ↑ "Смородский Федор Иванович, священник | Духовенство Русской Православной Церкви в XX веке". pravoslavnoe-duhovenstvo.ru. İstifadə tarixi: 2020-10-18.