Moratorium (lat. moratorius — ləngitmə, təxirəsalma[1]) — mülki hüquqda hökumət tərəfindən müəyyən edilmiş öhdəlik müəyyən müddətə və ya hansısa fövqalədə hadisənin sonuna qədər yerinə yetirilməsinin təxirə salınması (məsələn, müharibə, təbii fəlakət). Beynəlxalq hüquqda dövlətin öhdəliklərini yerinə yetirilməsi vaxtının geri çəkilməsi, yaxud hər hansı bir hərəkətdən imtina edilməsi[2].Moratorium bir ölkənin hökuməti, məhkəmə orqanları və ya beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən tətbiq oluna bilər.[3]
- Çətin vəziyyətdə olan tərəflərə müəyyən qədər rahatlıq təmin etmək.
- Fövqəladə hallar zamanı cəmiyyət və iqtisadiyyatın dayanıqlığını qorumaq.
- Uzunmüddətli qərarlar qəbul edilənə qədər problemlərin həlli üçün vaxt qazanmaq[4].
Maliyyə çətinlikləri ilə üzləşən şəxs, şirkət və ya hətta dövlətlər üçün borcların ödənilməsinin müəyyən müddətə dayandırılmasıdır. Bu, borcluya maliyyə vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün vaxt verir. Məsələn[5]:
- Təbii fəlakətlər və ya müharibələr zamanı borclulara güzəşt olaraq tətbiq edilə bilər.
- Beynəlxalq borclar üzrə dövlətlərə Beynəlxalq Valyuta Fondu (BVF) və ya Dünya Bankı tərəfindən moratorium verilməsi praktikasına rast gəlinir.
Ekoloji moratorium — təbiətin qorunması məqsədilə müəyyən fəaliyyətlərin (məsələn, balıqçılıq, meşələrin qırılması, neft hasilatı) müvəqqəti dayandırılmasıdır. Bu, ətraf mühitin qorunması və davamlı inkişaf üçün istifadə olunur.[6]
Qlobal fövqəladə hallar zamanı hökumətlər iqtisadi fəaliyyətlərə dair moratorium tətbiq edə bilərlər.[7] Məsələn, COVID-19 pandemiyası zamanı bəzi ölkələr kirayə ödənişləri, kredit faizləri və borc ödənişləri üzrə moratorium elan etmişdilər.
Ölüm hökmü üzrə moratorium bəzi ölkələrdə ölüm hökmünün icrasının dayandırılmasıdır.[8] Bu, hüquqi sistemin yenidən nəzərdən keçirilməsi və ya beynəlxalq təzyiqlərə cavab olaraq tətbiq edilə bilər.
- ↑ Словарь иностранных слов. — М.: «Русский язык», 1989. — 624 с. ISBN 5-200-00408-8
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2017-07-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-05-15.
- ↑ Шершеневич Г. Ф. § 182. Римское право // Курс торгового права. Классика российской цивилистики. IV. Торговый процесс. Конкурсный процесс (5000 nüs.). М.: Статут. 2003.
- ↑ "Дефолт 1998 года в России. Справка". РИА Новости. 2010-08-17. 2014-05-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-05-23.
- ↑ Шершеневич Г. Ф. § 184. Французское право // Курс торгового права. Классика российской цивилистики. IV. Торговый процесс. Конкурсный процесс (5000 nüs.). М.: Статут. 2003.
- ↑ Шершеневич Г. Ф. § 187. Законодательство других стран // Курс торгового права. Классика российской цивилистики. IV. Торговый процесс. Конкурсный процесс (5000 nüs.). М.: Статут. 2003.
- ↑ Шершеневич Г. Ф. § 188. Русское право // Курс торгового права. Классика российской цивилистики. IV. Торговый процесс. Конкурсный процесс (5000 nüs.). М.: Статут. 2003.
- ↑ Сергей Антонов. "Императорский мораторий на смертную казнь". История.РФ (rus). 2020-09-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-08.