Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinMirzə Əbu Turab Axundzadə (1817, Əmircan – 1910, Əmircan, Bakı qəzası) — İslamşünas alim, din xadimi. Mədinədə və Bağdadda təhsil alıb. Mövhumata, dini fanatizmə, baş yarmağa və zəncir vurmağa qarşı olub. Məhz buna görə də ölkədəki bəzi radikal dindarlar tərəfindən hədələnib, təqiblərə məruz qalıb.
| Mirzə Əbu Turab Axundzadə | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Əmircan, Bakı |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Əmircan, Bakı |
| Dəfn yeri | Pir Həsən məzarlığı |
| Uşaqları |
Məhbubə Həbib |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ölümündən sonra qəbrinin üzərində türbə ucaldılıb. Həmin türbə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə ölkə əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısındadır.
Mirzə Əbu Turab Axundzadə 1817-ci ildə Əmircan kəndində anadan olub.[1][2] İlk təhsilini Bakıda, Mirzə Həsib Qüdsinin mədrəsəsində alıb.[1] Daha sonra isə Mədinədə və Bağdadda təhsil alıb. Ərəb, fars, türk və rus dillərini bilib. Onun əsl adı məlum deyil. "Əbu Turab" adını Ərəbistanda dini təhsil adığı illərdə ləqəb kimi alıb.[3]
Dövrünün açıq dünya görüşlü ilahiyyatçılarından olub. Mövhumata, dini fanatizmə, baş yarmağa və zəncir vurmağa qarşı olub. Məhz buna görə də ölkədəki bəzi radikal dindarlar tərəfindən hədələnib, təqiblərə məruz qalıb.[4]
1845-1846-cı illərdə alim iki dəfə Tiflis şəhərinə dəvət olunub, Qafqaz canişini və Zaqafqaziya Şeyxulislamı Məhəmmədəli Hüseynzadə tərəfindən ona Bakı vilayət qazısı vəzifəsini icra etmək təklif olunub. Lakin o, bu vəzifədən imtina edib.[5]
1901-ci ildə öz qızını təhsil alması üçün Hacı Zeynalabdin Tağıyevin yeni açdırdığı Qızlar məktəbinə qoyub.[3][6] Əbu Turabın təşəbbüsü ilə Əmircan kəndində də ilk dəfə olaraq qızlar mədrəsəsi açılıb.[7] Həyat qəzetində müxtəlif məqalələrlə çıxış edib.[4][8] 1907-ci ildə Tiflisdə kitabça kimi nəşr edilmiş "Bizə hansı elmlər lazımdır?" məqaləsində irəli sürülən məsələlər ətrafında qızğın mübahisələr gedib.[9]
1914-cü ildə Orucov qardaşlarının nəşriyyatında Axund Mirzə Əbu Turabın "İslamın təfriqəsi səbəbləri” adlı kitabı nəşr edilib.[1]
1908-ci ildə dünyasını dəyişib və Mərdəkanda Pir Həsən məzarlığında dəfn edilib.[10]
1908-ci ildə Murtuza Muxtarovun sifarişi ilə[11] İosif Ploşkonun layihəsi əsasında Mirzə Əbu Turab Axundzadənin məzarının üzərində türbə ucaldılıb.[12] Türbənin daxilində və ətrafında ümumilikdə 4 sənduqə tipli məzar daşı var. Türbənin mərkəzində daşdan yonulmuş və ornamentlə bəzədilmiş sənduqə qəbir Axund Abuturaba, onun ayaq tərəfində yerləşdirilən sənduqə isə xeyriyyəçi, milyonçu Hacı Zeynalabdin Tağıyevə məxsusdur.[13] Milyonçu 1924-cü il sentyabrın 4-də öz vəsiyyətinə uyğun olaraq Axund Abuturabın ayağı altında (məzarının aşağı hissəsində) dəfn olunub.[14] Hacı Zeynalabdin Tağıyevin qızı Sara xanım da vəfat etdikdən sonra 1991-ci ildə atasının yanında dəfn olunub.[13] Bundan başqa türbənin ərazisində Sara Tağıyevanın repressiyaya məruz qalmış həyat yoldaşı Zeynal bəy Səlimxanovun da məzar daşı var. Zeynal bəy Səlimxanov repressiya qurbanı olduğu üçün harda dəfn olunduğu bilinmir. Qoyulmuş məzar daşı isə rəmzidir.[15]
Azərbaycan müstəqilliyini yenidən bərpa etdikdən sonra türbə, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə ölkə əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.[16][17]
- Bizə hansı elmlər lazımdır. Tiflis: "Qeyrət" mətbəəsi, 1907 (Ə. Hüseynzadə, Ö. F. Nemanzadə, Molla Nəsrəddin ilə birgə).[18]
- İslamın təfriqəsi səbəbləri Bakı: Nəşriyyati-bəradəran Orucov, 1914.[19]
- İslamın təfriqəsi səbəbləri. Bakı: Azərnəşr, 1993 (mətnin transliterasiyasını, ön sözü, lüğəti çapa haz.: N. Göyüşov, M. Babaşov; red.: M. Nağıyev).
- ↑ 1 2 3 Dünyaminqızı, Qərənfil. "Axund Mirzə Əbu Turab kim olub?". kaspi.az (az.). 24 yanvar 2017. 31 yanvar 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 sentyabr 2024.
- ↑ "Mirzə Əbu Turab Axundzadə". sirat.az. 21 iyul 2022. 1 dekabr 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 sentyabr 2024.
- ↑ 1 2 Abbasov, Yaqub. İslam alimləri. Dünyaca tanınmış Azərbaycanlı müctəhidlər, ayətullahlar XVI-XX əsrlər (az.). Bakı: Nurlar nəşriyyatı. 2007. 13. ISBN 9952-426-77-1.
- ↑ 1 2 İlkin, Qılman. Bakı və bakılılar (PDF) (az.). Bakı: Nurlar nəşriyyatı. 2006. 252. Archived from the original on 19 fevral 2018. İstifadə tarixi: 17 may 2020.
- ↑ Vəlioğlu, Faiq. Azərbaycanın görkəmli İslam alimləri (az.). Qum. 2000. 181.
- ↑ İlkin, Qılman. Bakı və bakılılar (PDF) (az.). Bakı: Nurlar nəşriyyatı. 2006. 253. Archived from the original on 19 fevral 2018. İstifadə tarixi: 17 may 2020.
- ↑ "Mərdəkan qəsəbəsi Abu Turab türbəsi". sirat.az. 4 yanvar 2022. 2 dekabr 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 sentyabr 2024.
- ↑ Quluzadə, Musa. Azərbaycan SSR-də dövlət və din münasibətləri (1920-1991-ci illər) (PDF) (az.). Bakı. 2006. 101. 6 sentyabr 2024 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 6 sentyabr 2024.
- ↑ Abbasov, Yaqub. İslam alimləri. Dünyaca tanınmış Azərbaycanlı müctəhidlər, ayətullahlar XVI-XX əsrlər (az.). Bakı: Nurlar nəşriyyatı. 2007. 14. ISBN 9952-426-77-1.
- ↑ "Axund Abuturab türbəsi". irs.gov.az. 6 sentyabr 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 sentyabr 2024.
- ↑ İlkin, Qılman. Bakı və bakılılar (PDF) (az.). Bakı: Nurlar nəşriyyatı. 2006. 208. Archived from the original on 19 fevral 2018. İstifadə tarixi: 17 may 2020.
- ↑ Сулейманова, Наргиз. "Муртуза Мухтаров - капиталист и меценат". ru.echo.az (rus). 18 iyun 2017. 25 sentyabr 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 sentyabr 2024.
- ↑ 1 2 Aydın, Xanım. "Qorxunun qorxu ilə çıxarıldığı məkan". kaspi.az (az.). 11 fevral 2023. 14 fevral 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 sentyabr 2024.
- ↑ İlkin, Qılman. Bakı və bakılılar (PDF) (az.). Bakı: Nurlar nəşriyyatı. 2006. 201. Archived from the original on 19 fevral 2018. İstifadə tarixi: 17 may 2020.
- ↑ Fərəcova, Zöhrə. "Müqəddəslərin məkanı - Pir Həsən". https://azerbaijan-news.az (az.). 27 noyabr 2018. 6 sentyabr 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 sentyabr 2024.
- ↑ "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir" (PDF) (az.). mct.gov.az. 2 avqust 2001. 7 iyul 2021 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 14 dekabr 2022.
- ↑ "Mədəniyyət sahəsində elektron məlumat sistemi / Axund Abuturab türbəsi". regex.mct.az. 6 sentyabr 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 sentyabr 2024.
- ↑ Axund, Əbu Turab. "بزه هانسی علملر لازمدر؟" [Bizə hansı elmlər lazımdır?]. Rusiya Dövlət Kitabxanası. 11 aprel 2012. İstifadə tarixi: 13 oktyabr 2024.
- ↑ Axundzadə, Axund Hacı Mirzə Əbu Turab. "اسلامک تفرقه سی سببلری" [İslamın təfriqəsi səbəbləri]. Rusiya Dövlət Kitabxanası. 11 aprel 2012. 18 sentyabr 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 sentyabr 2024.