Butun axtardiqlarinizi tapmaq ucun buraya: DAXIL OLUN
  Video Mp3 Axtar Yukle
  Mp3 Yukle Mp3 Axtar
  Shekil Axtar Yukle
  Informasiya Melumat Axtar
  Hazir Inshalar Toplusu
  AZERI CHAT + Tanishliq
  1-11 Sinif Derslikler Yukle
  Saglamliq Tibbi Melumat
  Whatsapp Plus Yukle(Yeni)

  • Ana səhifə
  • Təsadüfi
  • Yaxınlıqdakılar
  • Daxil ol
  • Nizamlamalar
İndi ianə et Əgər Vikipediya sizin üçün faydalıdırsa, bu gün ianə edin.

Mir Mehdi Etimad

  • Məqalə
  • Müzakirə

Mir Mehdi Etimad (1900, Təbriz – 1981, Tehran) ― Azərbaycanlı şair, yazıçı. Azərbaycan Milli Hökumətinin himninin sözlərininin müəllifi.

Mir Mehdi Etimad
Mir Mehdi Məhəmməd oğlu Etimad (Natiq)
Doğum tarixi 1900
Doğum yeri
  • Təbriz, Təbriz şəhristanı, Şərqi Azərbaycan ostanı, İran
Vəfat tarixi 1981
Vəfat yeri
  • Tehran, Tehran şəhristanı, Tehran ostanı, İran
Fəaliyyəti şair
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Təbrizdə yeni üsullu "Etimad mədrəsəsi"ni açıb. Orada 15 il dərs deyib.

Azərbaycan Milli Hökuməti qurulduqdan sonra Təbrizdə qurulmuş Şairlər məclisinin sədri olub, bu illərdə Təbrizdə çap olunan Vətən Yolunda, "Azərbaycan", "Sitareyi-Azərbaycan", "Xavəri-no", "Azad millət", "Urmiyyə", "Cövdət", "Fədai", "Demokrat", "Azərbaycan ulduzu" kimi qəzet və jurnallarda şeir və məqalələrlə çıxış edib.

Azərbaycan Milli Hökuməti dağıldıqdan sonra həbs edilib, iki il həbsdə qaldıqdan sonra azad edilib. Azərbaycanda yaşamağına icazə verilmədiyi üçün Tehrana sürgün edilib.

Mündəricat

  • 1 Həyatı
  • 2 Həmçinin bax
  • 3 Mənbə
    • 3.1 İstinadlar
    • 3.2 Ədəbiyyat

Həyatı

Mir Mehdi Məhəmməd oğlu Etimad 1900-cü ildə Təbrizdə anadan olub[1][2]. Əvvəlcə Molla Yusifin məktəbində dini təhsil alıb. Burada ərəb və fars dillərini də öyrəndikdən sonra Mirzə Əbülqasım Xanın üsuli-cədid məktəbini oxuyub[3][2]. Buranı bitirdikdən sonra "Talibiyyə" mədrəsəsində ali təhsilini başa vurub[4]. Təhsilini bitirdikdən sonra Təbrizdə yeni üsullu "Etimad mədrəsəsi"ni açıb.[2][5] Burada 15 il dərs deyib.[2][6] Müəllimliklə yanaşı yaradıcılıqla da məşğul olub.[4][6]

Rza Şah dövründə yazdığı "Ayineyi-Əxlaq" kitabı 20, "Bədr-i-Qeyu-Əl-Səbyaiv" və "Mənazeyi-Ədəbi" kitabları isə 8–10 dəfə təkrar çap edilib.[6] Sonralar "Əlifbayi-Cədid", "Gül Qönçəsi", "Töhfəlül-Səbyaiv", "Gəlinlər Bəzəyi",[7] "Çərşənbə Bazarı"[8][9] adlı əsərləri də yazıb.[10][11]

1945-ci il noyabrın 20-də Təbrizdə Ərk teatrında Azərbaycan Xalq Konqresi fəaliyyətə başladı.[12][13][14] Mir Mehdi Etimad da Azərbaycan Xalq Konqresində nümayəndə kimi iştirak edib.[15]

1941–1946-cı illərdə Cənubi Azərbaycanda başlayan xalq hərəkatı Etimadın ədəbi yaradıcılığında da yeni mərhələ açıb.[16] Bu illərdə Təbrizdə çap olunan Vətən Yolunda[17][18], "Azərbaycan",[19] "Sitareyi-Azərbaycan", "Xavəri-no", "Azad millət", "Urmiyyə", "Cövdət", "Fədai", "Demokrat", "Azərbaycan ulduzu" kimi qəzet və jurnallarda şeir və məqalələrlə çıxış edib.[3][6][20]

Qələmə aldığı "Təbrizim" şeri dillərdə əzbər olmuş, ona mahnılar bəstələnmişdir. Azərbaycan Milli Hökumətinin himninin sözlərini yazıb.[6][21][22] Həmin himnin musiqisini isə Cahangir Cahangirov bəstələyib[6][21]. 1945-ci ildə Təbrizdə "Şairlər məclisi" yaradıldı. Məclisin ilk iclası 1945-ci il yanvarın 7-də keçirildi və Mir Mehdi Etimad bu məclisin sədri seçildi[17].

1946-cı il dekabrın 5-də Miyanə istiqamətində hücum edən şah qoşunları Qulam Yəhyanın rəhbərlik etdiyi fədailər tərəfindən dayandırıldı.[23][24] Azərbaycanın müxtəlif ərazilərindən insanlar silahlanmaq və şah qoşununa qarşı mübarizə aparmaq üçün Milli Hökumətə müraciətlər edirdilər.[25] Bundan sonra Mir Cəfər Pişəvərinin rəhbərliyi ilə Müdafiə Komitəsi quruldu.[26][27] Komitənin ilk işi Təbrizdə hərbi vəziyyət elan edib, "Babək" adlı könüllü dəstələr qurmaq oldu.[25][28][29] Könüllü dəstələrə ilk etapda 600 nəfər üzv oldu.[27][30] Bundan sonra Pişəvəri yenidən hərbi dəstək üçün Sovet İttifaqına müraciət etdi.[25][31] Lakin bu istəyi cavabsız qaldı.[32]

1946-cı il dekabrın 11-də Azərbaycan Əyalət Əncüməni qan tökülməsinin qarşısını almaq məqsədilə Qızılbaş Xalq Qoşunlarına və fədai qüvvələrinə şah qoşunlarına qarşı müqavimət göstərməmək və döyüş meydanlarını tərk etmək haqqında qərar verdi.[33][34][35] Elə həmin gündən etibarən İran ordusu iri şəhərlərə girməzdən əvvəl bu şəhərlərdə ərbabların quldur dəstələri eləcə də mülki geyimli jandarmalar qırğınlar törətməyə başladılar.[36][37] Bu dəstələr Tehran radiosu tərəfindən "İran vətənpərvərləri" adlandırılırdılar.[37] Dəstələrin əsas məqsədi demokratların məhv edilməsi və şah qoşununun şəhərlərə girişini təmin etmək idi.[36][37] Təbriz və Azərbaycanın digər şəhərləri talana və qırğınlara məruz qaldılar.[36][38] Azərbaycan Milli Hökuməti süqut etdi.[39][40] 1946-cı il dekabrın 14-də ABŞ və Böyük Britaniya tərəfindən dəstəklənən İran ordusu Təbrizə daxil oldu.[41][42] Bundan sonra da qırğınlar və talan davam etdi.[38][41] Minlərlə insan həbs olundu, sürgün edildi.[43][44] Baş verən qırğınlarda ADF üzvləri, fədailər eləcə də tanınan şairlərdən Əli Fitrət, Sədi Yüzbəndi, Cəfər Kaşif və Məhəmmədbağır Niknam qətlə yetirildilər.[45][46][47]

1946-cı ilin dekabrında Azərbaycan Milli Hökuməti süquta uğradıldıqdan sonra Təbrizdə həbs olunub.[48] İki il həbsdə qalıb, sonra ümumi əfv zamanı azad edilsə də, Azərbaycandan sürgün edilib, Tehranda yaşamalı olub. Tezliklə Tehran ədəbi mühitinə də daxil olub və istər farsdilli, istərsə də türkdilli ədəbiyyatın ən üzdə olan nümayəndələrindən birinə çevrilib. Səhənd, Fərzanə və digərlərinin təşkil etdikləri şeir məclislərində iştirak edib, yeni şeirlərini oxuyub. Bir çox ədəbi məclisin qurucusu və fəal üzvü olub.[6]

1981-ci ildə Tehranda vəfat edib.[6]

Həmçinin bax

  • Mirqasım Çeşmazər
  • İsmayıl Cəfərpur

Mənbə

İstinadlar

  1. ↑ Cənubi Azərbaycan Ədəbiyyati Antologiyası. III. Bakı: Elm nəşriyyatı. 1988. səh. 56. 2023-07-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-04-20.
  2. ↑ 1 2 3 4 Azəroğlu,Məmmədzadə, 1961. səh. 7
  3. ↑ 1 2 Fuad, Esmira. "Mir Mehdi Etimadın Vətən sevgisi". Xalq Cəbhəsi Qəzeti | Bütöv Azərbaycanın qəzeti (az.). 2016-08-08. 2023-12-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-13.
  4. ↑ 1 2 ETİMAD, Natiq Mir Mehdi Mәhәmmәd oğlu (az.). VIII. Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2019. 2020-08-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-12.
  5. ↑ Ələkbərli, Faiq. "Güney Azərbaycanda milli maarifçilik: türkçülük/ turançılıq və azərbaycançılıq" (PDF). Türküstan qəzeti. 2023-04-04. 2024-01-08 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-01-08.
  6. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 Əhməd, Dilqəm. ""Pişəvərinin üz-gözündən nur tökülürdü" – Milli hökumətin himni necə bəstələndi?". Teleqraf.com (az.). 2023-12-25. 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-08.
  7. ↑ XX əsr Cənubi Azərbaycan ədəbiyyatında demokratik ideyalar, 1990. səh. 112
  8. ↑ Nuri, Elmin. ""Novruz bayramı şirniyyatlarının dərin fəlsəfi və gizli mənaları var" - MÜSAHİBƏ". modern.az (az.). 2015-03-21. 2024-01-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-08.
  9. ↑ XX əsr Cənubi Azərbaycan ədəbiyyatında demokratik ideyalar, 1990. səh. 116
  10. ↑ Şükürova, Esmira. Güney Azerbaycan Edebiyatında Manzum Hikaye Türünün Gelişme Özellikleri (türk). İstanbul: Motif Akademi Halkbilimi Dergisi. 2011. 64. 2020-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-08.
  11. ↑ Fuad, Esmira. "Güney Azərbaycan poemasında yeni təmayüllə. XX əsrin əvvəllərində, Rza şah istibdadı dövründə və İkinci Dünya müharibəsi illərində poema janrının inkişafı (1900-1950-ci illər)". Xalq Cəbhəsi qəzeti. 2018-12-28. 2020-02-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-08.
  12. ↑ Atabaki, 2000. səh. 113
  13. ↑ Həsənli, 1998. səh. 269
  14. ↑ Həsənov, 2004. səh. 132
  15. ↑ "Təbrizdə keçirilmiş Xalq Konqresinə seçilmiş nümayəndələrin siyahısı". azerbaycan-ruznamesi.org. İstifadə tarixi: 2025-02-27.
  16. ↑ Abdullayeva, Elnurə. XX əsr Cənubi Azərbaycan poeziyasında milli kimlik mübarizəsinin bədii əksi (PDF) (az.). Bakı. 2023. 17. 2024-01-08 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-01-08.
  17. ↑ 1 2 İsmayılov, Güləddin. "Vətən yolunda qəzeti". aze.adfmk.com. 2021-07-06. 2021-07-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-12.
  18. ↑ Ağayeva, 2004. səh. 7
  19. ↑ Hüseynzadə, Rəhim. "Güneydə Milli Hökumətin mətbu salnaməsi". Xalqqazeti.az (az.). 2023-11-01. 2024-01-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-08.
  20. ↑ Məmmədli, Pərvanə. "Milli Hökumət Güney Azərbaycanda sanki bir il deyil, yarım əsr fəaliyyətdə olmuş, nəhəng işlər görmüşdü". etekyazi.com. 2021-12-04. 2021-12-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-08.
  21. ↑ 1 2 "Mirmehdi Etimad". Azərbaycan Ruznaməsi (az.). 2023-12-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-12.
  22. ↑ Fuad, Esmira. "21 Azər Hərəkatı Güney Azərbaycan ədəbiyyatında". 525.az. 2022-12-01. 2022-12-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-08.
  23. ↑ Rəhmanifər, Məhəmməd. "Güney Azərbaycanda Milli Hökumətin süqutundan sonra nələr yaşandı?". Apa.az (az.). 2015-01-04. İstifadə tarixi: 2025-02-06.
  24. ↑ Həsənli, 2006. səh. 437
  25. ↑ 1 2 3 Həsənli, 2006. səh. 438
  26. ↑ Rəhimli, Əkrəm. Güney Azərbaycan: tarixi, siyasi və kulturoloji müstəvidə. / S.C.Pişəvəri gənclik illərində (PDF) (az.). Bakı: Azərnəşr. 2010. 83. ISBN 9952310031. 2022-07-08 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2025-02-06.
  27. ↑ 1 2 Hasanli, 2006. səh. 366
  28. ↑ Atabaki, 2000. səh. 172
  29. ↑ Sultanlı, 2010. səh. 83
  30. ↑ Rəhimli, 2003. səh. 143
  31. ↑ Rəhimli, Əkrəm. Pişəvəri S.C. Məqalə və çıxışlarından seçmələr (Təbriz 1945-1946-cı illər) (az.). Bakı: Nurlar nəşriyyatı. 2016. 415. ISBN 9789952504444.
  32. ↑ Həsənli, 2006. səh. 441
  33. ↑ Rossow, 1956. səh. 30
  34. ↑ Rəhimli, 2003. səh. 149
  35. ↑ Hasanli, 2006. səh. 370
  36. ↑ 1 2 3 Hasanli, 2006. səh. 373
  37. ↑ 1 2 3 Balayev, 2018. səh. 36
  38. ↑ 1 2 Duqlas, Vilyam. Strange lands and friendly people (ingilis). Nyu-York: Harper & Brothers Publishers. 1951. 45.
  39. ↑ Lenczowski, George. United States' Support for Iran's Independence and Integrity, 1945–1959 (ingilis). 401. Annals of the American Academy of Political and Social Science. 1972. 49. doi:10.1177/000271627240100106. ISSN 0002-7162.
  40. ↑ Həsənli, 2006. səh. 445
  41. ↑ 1 2 Həsənli, 2006. səh. 448
  42. ↑ McEvoy, Joanne; O'Leary, Brendan. Power Sharing in Deeply Divided Places. Filadelfiya: University of Pennsylvania Press. 2013. 191. ISBN 9780812245011.
  43. ↑ Hasanli, 2006. səh. 375
  44. ↑ Rəhimli, 2003. səh. 155
  45. ↑ Balayev, 2018. səh. 137
  46. ↑ Əmirov, 2000. səh. 51
  47. ↑ Əliqızı, 2001. səh. 24
  48. ↑ XX əsr Cənubi Azərbaycan ədəbiyyatında demokratik ideyalar, 1990. səh. 172

Ədəbiyyat

  • Ağayeva, Gözəl. Təbriz ədəbi mühiti (az.). Bakı: Nurlar NPM. 2004. səh. 168. ISBN 9952403356.
  • Atabaki, Touraj. Azerbaijan: Ethnicity and the Struggle for Power in Iran (ingilis). London: I.B.Tauris. 2000. səh. 288. ISBN 9781860645549.
  • Azəroğlu, Balaş; Məmmədzadə, Həmid. Cənubi Azərbaycan yazıçılarının ədəbi məcmuəsi (South Azerbaijani). Bakı: Azərbaycan ruznaməsi. 1961. səh. 342.
  • Balayev, Xaqan. Azərbaycanın sosial-siyasi həyatında cənublu mühacirlərin iştirakı (1947-1991) (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2018. səh. 198. ISBN 9789952370911.
  • Əliqızı, Almaz. Azadlıq və istiqlal poeziyası (PDF) (az.). Bakı: Bakı Dövlət Universiteti nəşriyyatı. 2001. səh. 160. ISBN 9789952817607.
  • Əmirov, Sabir. Cənubi Azərbaycan milli-demokratik ədəbiyyatı (1941-1990) (az.). Bakı: Elm nəşriyyatı. 2000. səh. 257. ISBN 5806612600.
  • Hasanli, Jamil. At the Dawn of the Cold War: The Soviet-American Crisis over Iranian Azerbaijan, 1941–1946 (az.). Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. 2006. səh. 416. ISBN 978-0742540552.
  • Həsənli, Cəmil. Güney Azərbaycan:Tehran - Bakı - Moskva arasında (PDF) (az.). Bakı: Diplomat nəşriyyatı. 1998. səh. 324. 2024-12-04 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-11-28.
  • Həsənli, Cəmil. СССР-Иран: Азербайджанский кризис и начало холодной войны: 1941-1946 гг (PDF) (rus). Moskva: Герои Отечества. 2006. səh. 560. ISBN 5910170120. 2024-12-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-11-28.
  • Həsənov, Həsən. Cənubi Azərbaycanda Milli Demokratik hərəkat (1941-1946-cı illər) (az.). Bakı: Elm nəşriyyatı. 2004. səh. 204.
  • Rəhimli, Əkrəm. Güney Azərbaycan milli-demokratik hərəkat (1941-1946) (az.). Bakı: Meqa nəşriyyatı. 2003. səh. 207. 2024-12-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-26.
  • Rossow, Robert. "The Battle of Azerbaijan, 1946". Middle East Journal (ingilis). X (1). 1956: 17–32. JSTOR 4322770. 4 February 2022 tarixində arxivləşdirilib.
  • Sultanlı, Vaqif. Güney Azərbaycan tarixi siyasi və kulturoloji müstəvidə (məqalələr toplusu) (az.). Bakı: Azərnəşr. 2010. səh. 172.
  • XX əsr Cənubi Azərbaycan ədəbiyyatında demokratik ideyalar (1900-1985). Məqalələr məcmuəsi (az.). Bakı: Azərbaycan SSR EA Nizami adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutu. 1990. səh. 216.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Mir_Mehdi_Etimad&oldid=8081739"
Informasiya Melumat Axtar