Min sülaləsinin imperatorlarının siyahısı

Min imperiyası — 1368-ci ildən 1644-cü ilədək Çini idarə edən sülalə. Bu sülalə xalq üsyanı nəticəsində Yuan monqol sülaləsinin devrilməsindən sonra hakimiyyət başına gəlmişdi və Kəndli müharibəsinin gedişatında Li Szıçenin ordusu, həmçinin Çinə soxulmuş mancurlar tərəfindən hakimiyyətdən məhrum edilmişdi. Min sülaləsinin 16 imperatoru 276 il Çini idarə etmişlər.

Pekinin (imperiyanın paytaxtı) alınmasından və bütün şimal ərazisində imperiyanın hakimiyyətinin devirilməsindən sonra, ölkənin cənub hissəsində yıxılmış sülalənin bəzi varisləri özlərini imperator elan edirdilər. Onların tərəfindən nəzarət edilən ərazilər Cənubi Min dövləti kimi məşhurdur. Onların nəzarəti altında olan ərazi tədricən azalırdı və 1662-ci ildə Çindən Birmaya geri çəkilmiş Cənubi Minin son "imperatoru" Çju Yulan Sin dövlətinə təhvil verildi və Kunmində edam edildi.

Hətta bundan sonra Çjen Çenqun mancurlara müqavimət göstərməyə davam edirdi, o, həmçinin Tayvandan hollandiyalıları qovmuşdu və bu adada müstəqil dövlət yaratmışdı. Çjenlər Tayvanı idarə edirdilər və Min sülaləsinin bayrağı altında mancurlarla daha iyirmi il vuruşmuşdular.

Min sülaləsi (明朝; 1368–1644)

**Min sülaləsi** 明朝 **(1368–1644)**
Şəxsi adı	Həyat illəri	İdarə etdiyi illər	İdarənin şüarı	Şüarın mənası	Ölümündən sonra məbəd adı^[1]
Çju Yuançjan 朱元璋 Zhū Yuánzhāng	1328–1398	1368–1398	Xunu 洪武 Hóngwǔ	Cəngavərliyin daşqını	Tay-szu 太祖 Tàizǔ
Çju Yunven 朱允炆 Zhū Yǔnwén	1377–1402	1398–1402	Szyanven 建文 Jiànwén	Vətəndaş nizamısının qurulması	Xuey-di 惠帝 Hùidì
Çju Di 朱棣 Zhū Dì	1360–1424	1402–1424	Yunle 永樂 Yǒnglè	Əbədi sevinc	Tay-szun 太宗 Tàizōng (1537 ilə qədər), Çen-szu 成祖 Chéngzǔ (1537-ci ildən)^[2]
Çju Di 朱高熾 Zhū Gāochì	1378–1425	1424–1425	Xunsi 洪熙 Hóngxī	Böyük şəfəq	Jen-szun 仁宗 Rénzōng
Çju Çjanszi 朱瞻基 Zhū Zhānjī	1398–1435	1425–1435	Syuande 宣德 Xūandé	Yaxşılığın yayılması	Syuan-szun 宣宗 Xūanzōng
Çju Siçjen^[3] 朱祁鎮 Zhū Qízhēn	1427–1464	1435–1449	Çjentun 1435–1449 正統 Zhèngtǒng	Qanuni miras	İn-szun 英宗 Yīngzōng
Çju Siyuy 朱祁鈺 Zhū Qíyù	1428–1457	1449–1457	Szintay 景泰 Jǐngtài	Parlaq firavanlıq	Day-szun 代宗 Dàizōng
Çju Siçjen 朱祁鎮 Zhū Qízhēn	1427–1464	1457–1464	Tyanşun 1457–1464 天順 Tiānshùn	Səma meyli	İn-szun 英宗 Yīngzōng
Çju Szyanşen 朱見深 Zhū Jiànshēn	1447–1487	1464–1487	Çenxua 成化 Chénghuà	Mükəmməl çiçəklənmə	Syan-szun 憲宗 Xiànzōng
Çju Yutan 朱祐樘 Zhū Yòutáng	1470–1505	1487–1505	Xunçji 弘治 Hóngzhì	Comərd idarə	Syao-szun 孝宗 Xiàozōng
Çju Xouçjao 朱厚照 Zhū Hòuzhào	1491–1521	1505–1521	Çjende 正德 Zhèngdé	Həqiqi yaxşılıq	U-szun 武宗 Wǔzōng
Çju Xousun 朱厚熜 Zhū Hòucōng	1507–1567	1521–1567	Szyaszin 嘉靖 Jiājìng	Çox gözəl sakitlik	Şi-szun 世宗 Shìzōng
Çju Szayxou 朱載垕 Zhū Zàihòu	1537–1572	1567–1572	Lunsin 隆慶 Lóngqìng	Hündür xoşbəxtlik	Mu-szun 穆宗 Mùzōng
Çju İszyun 朱翊鈞 Zhū Yìjūn	1563–1620	1572–1620	Vanli 1572–1620 萬曆 Wànlì	Saysız-hesabsız İllər	Şen-szun 神宗 Shénzōng
Çju Çanlo 朱常洛 Zhū Chángluò	1585–1620	1620	Tayçan 1620 泰昌 Tàichāng	Böyük çiçəklənmə	Quan-szun 光宗 Guāngzōng
Çju Yuszyao 朱由校 Zhū Yóuxiào	1605–1627	1620–1627	Tyansi 天啟 Tiānqǐ	Səma rəhbərliyi	Si-szun 熹宗 Xīzōng
Çju Yuszyan 朱由檢 Zhū Yóujiǎn	1611–1644	1627–1644	Çunçjen 1627–1644 崇禎 Chóngzhēn	Hündür xoşbəxtlik	Sı-szun 思宗 Sīzōng

Cənubi Min sülaləsi (明朝; 1644–1661)

**Cənubi Min sülaləsi** 明朝 **(1644–1661)**
Şəxsi adı və titulu	Əsl statusu	İdarəin illəri və pay	İdarənin şüarı	Şüarın mənası
Çju Yusun 朱由崧 Zhū Yóusōng (Fu-van)	İmperator	1644–1645 Nankin	Xunquan 弘光 Hóngguāng	Geniş şəfəq
Çju Çanfan 朱常淓 Zhū Chángfāng (Lu-van)	İmperator	1645 Xançjou	Yoxdur	Yoxdur
Çju İxay 朱以海 Zhū Yǐhǎi (Lu-van)	Müvəqqəti hökmdar	1645–1646 Şaosin	Datun	Böyük birlik
Çju Yuszyan 朱聿鍵 Zhū Yóujiàn (Tan-van)	İmperator	1645–1646 Fuçjou	Lunu 隆武 Lóngwǔ	Hündür cəngavərlik
Çju Yuyyue 朱聿[金粵] Zhū Yùyuè Tan-van	İmperator	1646–1647 Quançjou	Şao U 紹武 Shàowǔ	İrsi cəngavərlik
Çju Yulan 朱由榔 Zhū Yóuláng (Quy-van)	Müvəqqəti hökmdar	1646–1659 Çjaosin, Uçjou, Nannin, Quylin, Birma sərhədində cəngəlliklər	Yunli 永曆 Yǒnglì	Əbədi uzun ömur

Tayvanın hökmdarları (1661–1683)

**Tayvanın hökmdarları** **(1661–1683)**
Şəxsi adı və titulu	Statusu	İdarənin illəri	İdarənin şüarı^[4]	Şüarın mənası
Çjen Çenqun 鄭成功 Zhèng Chénggōng	Baş komandan	1661–1662	Yunli	Əbədi uzun ömur
Çjen Szin 鄭經 Zhèng Jīng	Baş komandan	1662–1681	-"-	-"-
Çjen Keszan 鄭克[⿱臧土] Zhèng Kèzang	Müvəqqəti hökmdar	1681	-"-	-"-
Çjen Keşuan 鄭克塽 Zhèng Kèshuǎng	Müvəqqəti hökmdar	1681–1683	-"-	-"-

İstinadlar

↑ Olümündən sonra adları və məbəd adları müxtəlif sülalələrdən imperatorlar tərəfindən mənimsənilirdi, adətən adın başlanğıcında sülalənin adı şəklində ön şəkilçidən istifadə edirlər. Məsələn, Xun adında imperatoru, həmçinin Min Tay-szu adlandırırlar.
↑ 1537-ci ildə, imperator Çju Xousun imperator Çju Din'ə yeni olümündən sonra məbəd adını verdi: Tsai, Shih-Shan Henry, Perpetual Happiness: The Ming Emperor Yongle, University of Washington Press, 2002, səh. =211, ISBN ISBN 0-295-98124-5, 2014-09-11 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2012-04-25
↑ Yenə.
↑ "Çjen sülaləsi" hakimiyyəti altında Tayvan Min imperiyasının hissəsi hesab edilirdi. Onun hökmdarları Quy-van (Cənubi Minin son hökmdarı) idarəsinin şüarı tanıyırdılar və istifadə etdilər.

Ədəbiyyət

Непомнин О. Е. История Китая. Эпоха Цин. — М.: Издательская фирма "Восточная литература" РАН, 2005. — S. 647–650. — 712 s.

[1] Olümündən sonra adları və məbəd adları müxtəlif sülalələrdən imperatorlar tərəfindən mənimsənilirdi, adətən adın başlanğıcında sülalənin adı şəklində ön şəkilçidən istifadə edirlər. Məsələn, Xun adında imperatoru, həmçinin Min Tay-szu adlandırırlar.

[2] 1537-ci ildə, imperator Çju Xousun imperator Çju Din'ə yeni olümündən sonra məbəd adını verdi: Tsai, Shih-Shan Henry, Perpetual Happiness: The Ming Emperor Yongle, University of Washington Press, 2002, səh. =211, ISBN ISBN 0-295-98124-5, 2014-09-11 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2012-04-25

[3] Yenə.

[4] "Çjen sülaləsi" hakimiyyəti altında Tayvan Min imperiyasının hissəsi hesab edilirdi. Onun hökmdarları Quy-van (Cənubi Minin son hökmdarı) idarəsinin şüarı tanıyırdılar və istifadə etdilər.

[1]

[2]

[3]

[4]