Milli Muzey (Praqa)

Milli Muzey binasının hündürlüyü 70 metrdən çox, fasadı təqribən 100 metrdir. 1885-1890-cı illərdə neorenessans üslubunda tikilmişdir. Memarı Jozef Schulzdur. Bina Vatslav Meydanına baxır və memarlıq cəhətdən orada yerləşən digər tikililərin hamısından üstün sayılır. Keçmişdə at bazarına girişin darvazasının yerində tikilmiş bu özünəməxsus günbəzi olan monumental bina çex xalqı üçün xüsusi, simvolik məna daşıyır. Binanın əsas fasadında heykəllərlə bəzədilmiş pandus tamaşaçının diqqətini cəlb edir: Bohemiya heykəlinin yanında taxtda oturan gənc qız Vltava çayını təcəssüm etdirir, qoca kişinin heykəli isə Elba çayını təmsil edir. Fəvvarə kompleksini yaradan bu fiqurlar Moraviya və Sileziya torpaqlarının alleqoriyaları ilə birləşir. Mərkəzdə Bohemiya fiquru yerləşir. O, özündə elm və sənət aləmini birləşdirir. Binada (qübbənin altında) həmçinin Panteon yerləşir. Burada Çex mədəniyyətinin görkəmli xadimlərinin büst və heykəllərini görmək mümkündür. Milli Muzeyin pəncərələrinin üstündə Çexiya tarixinin yetmiş iki görkəmli şəxsiyyətinin adı qızıl hərflərlə yazılmışdır. 1912-ci ildə binanın qarşısında İosif Vatslav Mıslbekin müəllifi olduğu Müqəddəs Vatslava həsr olunmuş abidə ucaldılmışdır.

Muzey 1818-ci ildə Çex milli dirçəlişi və romantik “antik dünya” kultu dövründə milli mədəniyyətin xəzinəsi kimi düşünülərək yaradılmışdır. Muzeyin hamisi, sponsoru Şternberkli qraf Kaspar idi. Muzeyin tarix şöbəsinə tarixçi və siyasətçi Frantişek Palaçki rəhbərlik edirdi, onun təşəbbüsü ilə muzeydə ilk dəfə 1827-ci ildə çex dilində elmi nəşrlər dərc edilməyə başlanılmışdır. Milli Muzeyin ilk kitabxanaçısı filoloq və şair Vatslav Hanka olub. Onu öz dövrünün saxtakarı hesab edirlər, hərçənd ona məxsus olan “əlyazmalar” orta əsrlər abidəsi kimi yox, Romantik dövrün görkəmli əsərləri kimi muzeydə qorunub saxlanılır və bu “əlyazmalar” çex özünüdərk tarixinin bir hissəsi hesab olunur. XX əsrdə muzey bir neçə böyük kolleksiyalara bölünərək əhəmiyyətli dərəcədə böyümüşdür. Çex Musiqisi Muzeyi və Naprstek adına Asiya və Afrika Muzeyləri yaradılmışdır. 1968-ci ildə Varşava Müqaviləsi ölkələri çərçivəsində Çexoslovakiyaya edilən hücum və bununla bağlı Vatslav meydanında gedən döyüşlər zamanı muzeyin fasadı zədələnmişdir. 2011-ci ilin yayından 2018-ci ilin sonuna qədər Milli Muzeyin mərkəzi binası yenidənqurma işləri üçün bağlanmışdır.^[1]

Milli Muzey bir neçə kolleksiyaya bölünür. Vatslav meydanındakı binada yalnız Təbiət Elmləri və Tarix Muzeyi, həmçinin Kitabxana (1,3 milyon cild və 8 min əlyazma) yerləşir. Etnoqrafiya Muzeyi, Musiqi Alətləri Muzeyi, V.Naprstka adına Muzey və Bədən Tərbiyəsi və İdman Muzeyi digər sərgi salonlarında yerləşirlər. Əsas binada yerləşən muzeyin ikinci mərtəbəsində tarix şöbəsi (arxeoloji qazıntılardan əldə edilən materiallar, sikkələr və medallar xüsusi dəyərlidir), üçüncü mərtəbəsində isə təbiətşünaslıq şöbəsi yerləşir. 1831-ci ildə Çexiyaya (Bohemiya) gələn fransız alimi İoahim Barand tərəfindən toplanmış paleontoloji kolleksiya diqqəti çəkir.^[2]

Şternberkli qraf Kaspar 1818-ci ildə milli muzey yaradılarkən illər boyu topladığı mineral daşlardan ibarət kolleksiyasını muzeyə hədiyyə etmişdir. O dövrdə mineral daşların toplanması Bohemiya zadəganları arasında dəbə çevrilmişdir. Bu baxımdan, qraf Kasparın atdığı addım digər zadəganları da həvəsləndirmişdir.

Muzeydə ilk mineralogiya sərgisi 1892-ci ilin 28 sentyabr tarixində görkəmli çex mineraloqu, professor Karel Vrba tərəfindən açılmışdır. Karel Vrba binanın memarı Josef Schulz ilə sıx əməkdaşlıq edərək salonda 4000-dən çox mineralı yerləşdirə biləcək vitrinlər dizayn etmişlər. Hazırda muzeyin Minerallar zalı 100 il bundan əvvəl olduğu kimi təşkil olunub. Burada nümayiş etdirilən mineralların içində Azərbaycana aid olanları da var. Bunlar 20-ci vitrində nümayiş etdirilən Maqnetit və 44-cü vitrində nümayiş etdirilən Apatit minerallarıdır. Hər iki mineral Daşkəsəndən tapılmışdır. Hər iki mineral 2020-ci ildə muzeyə hədiyyə edilmişdir. Ümumilikdə, muzey fondunda Azərbaycandan hədiyyə edilmiş 34 adda mineral saxlanılır. Onların əksəriyyəri Sovet Azərbaycanı dövründə muzeyə hədiyyə edilmişdir.

Milli Muzeyin fondunda 100 000-dən çox mineral saxlanılır. Hazırda ümumi kolleksiyanın yalnız 4%-i nümayiş etdirilir. Bütün minerallar nümayişdən əvvəl peşəkar şəkildə təmizlənir. Bu gün dünyada 5500-dən çox mineral növü məlumdur, lakin onlardan yalnız 700-ü sərgilənir.^[3]

Muzey Praqada Vatslav meydanında yerləşir.

• Ünvan: Václavské nám. 68 və Vinohradská, 1

• Muzey hər gün açıqdır.

• İş saatları: 10:00-dan 18:00-dək.

• Skryté poklady Přírodovědeckého muzea  (çex.)