Memar Sinan və ya Böyük Memar Sinan Ağa (Sinaneddin Yusuf – Abdulmennan oğlu Sinan) (Osmanlı Türkcəsi: قوجه معمار سنان آغا) (təq. 1490[1] – 17 iyul 1588[2], İstanbul) — Osmanlı memarıdır.
| Memar Sinan | |
|---|---|
| türk. Mimar Sinan ərəb. قوجه معمار سنان آغا | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | təq. 1490[1] |
| Vəfat tarixi | 17 iyul 1588[2] (97–98 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| İşləri və nailiyyətləri | |
| İşlədiyi şəhərlər | İstanbul, Ədirnə, Qahirə, Hələb, İstanbul |
| Əsas tikililəri | |
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Mənbələrə görə Sinan, I Səlim sultan olduqdan sonra başlanılan və Rumelidə olduğu kimi Anadoludan da əsgər toplanmasını irəli sürən yeni bir tətbiqata görə 1512-ci ildə İstanbula gətirildi. Orduya əsgər hazırlayan Əcəmi Oğlanlar Ocağına verildi, 1514-cü ildə Çaldıran döyüşündə, 1516–1520-ci illər arasında da Misir səfərlərində iştirak etmişdir. İstanbula dönüncə Yeniçəri Ocağına qəbul olundu.
I Süleyman Qanuni dövründə 1521-ci ildə Belqrad, 1522-ci ildə Rodos səfərlərinə qatılmış və zabit rütbəsi almışdır. 1526-cı ildə qatıldığı Mohaç səfərindən sonra baş mühəndis oldu. 1529-cu ildə Vyana, 1529–1532-ci illər arasında Almaniya, 1532–1535-ci illər arasında da İraq, Bağdad, Təbriz səfərlərində iştirak etmişdir. Bu son səfər ərəfəsində Van gölünün üstündən keçəcək olan üç gəminin təmir işlərini müvəffəqiyyətlə yerinə yetirməsinə görə Ona "haseki" ünvanı verilmişdir. 1536-cı ildə Pulya səfərlərinə qatıldı. 1538-ci ildə iştirak etdiyi Karabuğdan (Moldova) səfəri ərəfsində Prut çayı üstündə inşa etdiyi bir körpü ilə hamının diqqətini öz üzərinə çəkdi. Bir il sonra Əcəm Əlinin ölümündən sonra onun yerinə, sarayın baş memarı oldu. Ömrünü axırına qədər bu vəzifədə qaldı.
Sinan 1538-ci ildə Hassanın baş memarı oldu. O, Qanuni Süleyman, II Səlim və III Murad dövründə 49 il baş memarlıq etdi. Baş memar təyin olunmazdan əvvəl üç əsəri diqqət çəkir. Bunlar Hələbdəki Hüsrəviyyə Külliyəsi, Gəbzədəki Çoban Mustafa Külliyəsi və İstanbulda Xürrəm Sultan üçün tikilmiş Hasəki Külliyəsidir. Hələbdəki Hüsreviye Kompleksi tək günbəzli məscid üslubu ilə, hər küncə bir günbəz əlavə edilməsi ilə birləşdirərək yan boşluqları olan bir məscid yaradır. Bu üslub İznik və Bursada Osmanlı memarlarının əsərlərinə uyğunlaşdırılmışdır. Kompleksə həyət, mədrəsə, hamam, imaret (aşxana) və qonaq evi də daxildir. Gəbzədəki Çoban Mustafa Paşa Külliyəsində rəngli daş taxmalar və ornamentləri görmək olar. Kompleksdə məscid, türbə və digər elementlər ahəngdar şəkildə yerləşdirilib. Memar Sinanın İstanbuldakı ilk əsəri olan Hasəki Külliyəsi öz dövrünün bütün memarlıq elementlərini nümayiş etdirir. Məscid, mədrəsə, ibtidai məktəb, aşxana, xəstəxana və fəvvarədən ibarət kompleks digər hissələrdən tamamilə ayrıdır. Memar Sinanın baş memar olduqdan sonra hazırladığı üç əsas əsər onun sənətinin inkişafında mərhələlərdir. Bunlardan birincisi İstanbuldakı Şahzadə məscidi və onun kompleksidir. Dörd yarım günbəzin ortasında mərkəzi günbəz tərzində inşa edilən Şahzadə məscidi sonrakı bütün məscidlər üçün nümunə rolunu oynamışdır. Süleymaniyyə məscidi Memar Sinanın İstanbuldakı ən möhtəşəm əsəridir. O, 1550-1557-ci illər arasında tikilmişdir.[4]
Memar Sinanın ən böyük əsəri 86 yaşında tamamladığı və “şah əsəri” kimi təqdim etdiyi Ədirnədəki Səlimiyə məscididir (1575). Baş memar olduğu müddətdə o, müxtəlif mövzularla məşğul olub. O, vaxtaşırı köhnə tikililəri bərpa edirdi. O, bütün gücünü Ayasofyaya həsr etmişdir. 1573-cü ildə o, Ayasofyanın günbəzini təmir etdirərək ətrafına möhkəmləndirilmiş divarlar tikərək əsərin bu günə qədər salamat qalmasını təmin etdi. Onun vəzifələrinə qədim abidələrin yaxınlığında tikilmiş tikililərin və onların görkəminə xələl gətirən tikililərin sökülməsi də daxildir. Bu səbəblərdən Zeyrək məscidi və Rumeli Hisarı yaxınlığında tikilən bəzi evlərin və dükanların sökülməsinə nəzarət edib. İstanbulun küçələrinin genişləndirilməsi, evlərin tikintisi, kanalizasiya xətlərinin qoşulması işlərində çalışıb. O, küçələrin darlığının yaratdığı yanğın təhlükəsini diqqətə çatdırıb və bununla bağlı sərəncam verib. Onun bu gün də problem olaraq qalan İstanbul səkiləri ilə şəxsən maraqlaması olduqca diqqətəlayiqdir. Onun Böyükçəkməcə körpüsünə həkk olunmuş möhürü də onun təvazökar şəxsiyyətini əks etdirir. Möhürdə deyilir: "El-fakiru l-Hakir Ser Mimaranı Hassa" (Dəyərsiz və möhtac qul, sarayın xüsusi memarlarının başçısı). Bəzi əsərləri İstanbuldadır.
1588-ci ildə İstanbulda vəfat edən Memar Sinan Süleymaniyyə məscidinin yanında özünün tikdirdiyi sadə məqbərədə dəfn edilib. Memar Sinan türbəsi İstanbul Müftiliyinin sütunlu qapısının dərhal solunda, iki küçənin kəsişməsində Fətva təpəsinin başında sağda, Süleymaniyyə məscidinin Haliç divarının qarşısında yerləşən ağ daşdan tikilmiş sadə məqbərədir. Onun məzarı 1935-ci ildə Türkiyə Tarix Araşdırmaları İnstitutunun əməkdaşları tərəfindən qazılıb, kəllə sümüyü müayinə üçün çıxarılıb. Lakin sonradan aparılan bərpa qazıntısı zamanı kəllə sümüyünün itdiyi məlum olub.
1976-cı ildə Beynəlxalq Astronomiya İttifaqının qərarı ilə Merkuridəki bir krater Sinan Krateri adlandırıldı.
- ↑ 1 2 Bell A. Encyclopædia Britannica (brit. ing.). Encyclopædia Britannica, Inc., 1768.
- ↑ 1 2 Sinan // Encyclopædia Britannica (ing.).
- ↑ 1 2 3 https://islamansiklopedisi.org.tr/sinan.
- ↑ https://www.derintarih.com/etiket/kanuni-sultan-suleyman/ (#bare_url_missing_title).
Vikianbarda Memar Sinan ilə əlaqəli mediafayllar var.