Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinMehrəli İsfahani (مهرعلی اصفهانی); həm də Mir Əli, Mihr Əli və ya Mihr Əli (1795 - 1830) — Fətəli Şah Qacarın hakimiyyəti dövründə Qacar sarayının böyük rəssamlarından biri və onun hakimiyyətinin ilk dövrünün ən görkəmli şəkilçəkən rəssamı[1][2].
| Mehrəli İsfahani | |
|---|---|
| مهرعلی اصفهانی | |
 | |
| Doğum tarixi | 1795 |
| Doğum yeri | İsfahan, İran |
| Vəfat tarixi | ən tezi 1830 |
| Fəaliyyəti | rəssam |
| Janr | portret |
| Stil | Qacar rəssamlıq üslubu |
| Hamisi | Fətəli şah Qacar |
| Təsirlənib | Mirzə Baba İsfahani |
| Mükafatları | Qacariyyə sarayında Nəqqaş Başı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
.jpg)
Mehrəli erkən Qacar sənətinin qabaqcıl rəssamlarından biri olub. Fatəli şah Qacarın zamanında "Qacar rəsm üslubu" adlanan təmtəraqlı üslub yaradılıb ki, Mehrəli də həmin üslubun yaradıcılarındandır[3]. Şübhəsiz ki, bu üslub qədim türk xaqanlarını və qədim fars sülalə hökmdarlarını təqlid edərək, zinət əşyaları ilə bəzədilmiş qiyafətlər geyinərək təkrarolunmazılını hər şəkildə vurğulamağa çalışan və əsas sifarişçi olan Fətəli şahın istəklərini əks etdirirdi. Misal üçün, 1827-ci ildə Londonda nəşr olunan "İran şah şəkilçəkməsi" adlanan əsərdə Şahın hüzuruna qəbul edilən ingilis təbəəsi Malkolm yazır:
"O, böyükölçülü qiymətli daşlarla bəzədilmiş ağ libasda idi. Şah elə oturmuşdu ki, günəş şüaları onu işıqlandırsın. Daşların parıldaması o qədər göz qamaşdırıcı idi ki, bu düzümdə onun qamətinə heyrətamiz parıltı verən ayrı-ayrı incəlikləri ayırd etmək belə mümkün deyildi"[4].
Onun əsas məharəti şəklini yaratdığı şəxsin əzəmətini və qüdrətini çəkmək bacarığı olub ki, bu da onu şahın sevimli rəssamına çevrilməsini təmin edib.
Mehrənin tərzi, Avropa mərasim şəkillərini təqlid etmək cəhdlərinə baxmayaraq, Avropa üslubu sayıla bilməz; paltarın düzxətli görüntüsü ilə xarakterizə olunur, şəkli şəkilən şəxslərin üzləri üçün tonal nüans istifadə edilməyib, yalnız bir qədər kölgəliklər (işıq-kölgə fənni) verilib. Bununla belə, silah və geyim üçün istifadə edilən zərgərlik bəzək əşyaları xüsusi məhatərlə işlənib.
O, Fatəli şah Qacarın ən azı on tam-uzunluqlu yağlı boya tablosunu yaradıb, onlardan ən birincilərindən olanı, 1798-ci il tarixli əsəri, çox güman ki, 1800-cü ildə Sind əmirlərinə hədiyyə olaraq göndərilib (indi Kəlkətə muzeyində, Viktoriya memorial zalında saxlanılır).
Şahın taxtda oturmuş yerdə təsvir edən başqa bir şəkli 1806-cı ildə Amede Joberin səfirliyi zamanı onunvasitəsi ilə Napoleon Bonaparta göndərilib (indi həmin əsər Luvr muzeyində saxlanılır).
Yazılı mənbələrə görə 1803-cü ildə Mirzə baba İsfahanidən sonra, Mehrəli İsfahaniyə Qacariyyə sarayında "Nəqqaş Başı" rütbəsi verilib[5].
Rəssamın çəkdiyi iki portret Sankt-Peterburqdakı Ermitaj muzeyində saxlanılır. Onlarda biri biri tam boy ölçümündə (1809-1810-cu illər), digəri isə şahın əlində daş-qaşlı toppuzla xalça üzərində oturduğu yerdə təsvir olunub (1813-1814-cü illər). Şahin buna oxşar, amma toppuzsuz təsvir edildiyi başqa bir portreti Moskvanın Şərq Muzeyində saxlanılır.
Mehrəlinin ən yaxşı işi isə Tehranın Nigaristan Muzeyində saxlanılan, Fətəli Şah portretidir ki, burada hökmdar ayaq üstə tam boyda təsvir edilib (1813-cü il).
Mehrəlinin çəkdiyi ən yaxşı 4 şəkil 1813-cü ildə çəkilmiş əsərdir ki, bəzi mütəxəssislər bunları ən yaxşı İran yağlı boya tablosu kimi qəbul edilir.[6] O, şahın qızıl brokar xələt və Şahalayiq (farsca — Kiani) tac geyinmiş, əlində daş-qaşlı əsa tutmuş tam-uzunluqlu portretini təsvir edir.
Fətəli Şah Qacaq özünün və oğullarının çox sayda real ölçülü portretlərini, saray mərasimlərinin fonunu təşkil edən əsərlər sifariş etdi. Mehrəli və saray rəssamı kimi sələfi Mirzə Baba tərəfindən çəkilmiş əsərlər Fətəli şahı bir çox əzəmətli rollarında təsvir edib, onun realist portretlərdən daha çox hökmdar kimi gücünü göstərmək məqsədi daşıyıb. Bunun nəticəsidir ki, əsərlər ciddi surətdə şəkilləndirilib, zəngin, dərin tonlarda rənglənib və güc simvolları ilə doldurulub[7].
._Portrait_of_Fath_'Ali_Shah_Qajar,_1815.jpg)
Mehrəlinin digər mühüm əsərləri arasında Qacar hökmdarlarının və İsfahandakı Yeni İmarət sarayının ("İmarət-e Nav") bəzəyi kimi Fətəli şah tərəfindən sifariş edilmiş Şahnamənin bir sıra portretləri daxildir. Bu əsərlər silsiləsi, Ceyms Morier (1812-ci ildə dərc olunmuş "1808 və 1809-cu illərdə İran vasitəsilə səyahət"), 1812-ci ildə çıxmış Ser Uilyam Ouseley (1823-cü ildə dərc olunmuş "Şərqin müxtəlif ölkələrinə səyahətlər") və Çarlz Teksiyer (1852-ci ildə dərc edilmiş "in Description de l'Arménie, la Perse et la Mesopotamie") kimi İsfahana səyahət edən bir çox avropalı səyyahların xatirə qeydlərinə, yadda qalacaq qədər diqqətəlayiq idi. 1985-ci ilə qədər bu qəbildən olan rəsm əsərlərinin hamısının məhv edildiyi güman olunurdu. Lakin o vaxtdan bəri həmin əsərlərdən üçü aşkar edilərək, təsdiqlənib. Bunların içərisində Əfrasiyab, Çingiz xan və Key Xosrovun portretləri var, baxmayaraq ki, Keyxosrov (Key Hüsrəv) portreti tam-uzunluqlu deyil[8], ancaq orijinal ölçüsünün 80%-ə qədər hissəsi bərpa edilmişdir. Buna baxmayaraq, 2007-ci ildə Londondakı "Christie's" auksionunda 54.000 funta (107.500 ABŞ dolları) özgəninkiləşdrilib.[9] Digər iki əsəri isə 1987-ci ildə həmin şirkət tərəfindən hərraca çıxarılaraq şəxsi mülkiyyətə satılıb.
Mehrəli, həm də, bacarıqlı müəllim olmaqla, onun şagirdləri arasında görkəmli rəssam Əbülhəsən Sani əl-Mülk də vardı.[10]
- ↑ www.artnet.com https://www.artnet.com/artists/mihr-ali/ (#bare_url_missing_title). İstifadə tarixi: 6 noyabr 2025.
- ↑ "Portrait of Fath 'Ali Shah - Mihr 'Ali, Iran, 1816". Google Arts & Culture (ingilis). İstifadə tarixi: 6 noyabr 2025.
- ↑ А.Т. Адамова. Персидская живопись и рисунок XV—XIX веков в собрании Эрмитажа (rus). S.Peterburq: Каталог выставки (СПб 1996). 1996.
- ↑ Diba Layla S., Robinson B. W. Royal Persian Paintings: The Qajar Epoch 1799—1924 (ingilis). London. 1998.
- ↑ Sahafiasl, Parisa. "Kaçar Döneminin Baş Ressam ve Baş Müzehhipleri". Nüsha; Şarkiyat Araştırmaları Dergisi / Nüsha; Journal of Oriental Studies. 1 yanvar 2021. doi:10.32330/NUSHA.875548.
- ↑ "Answers - the Most Trusted Place for Answering Life's Questions". http://www.answers.com.
- ↑ "Nineteenth-Century Iran: Art and the Advent of Modernity - Heilbrunn Timeline of Art History". Metropolitan Museum of Art. İstifadə tarixi: 26 oktyabr 2010.
- ↑ (ing.) Vente Christie's
- ↑ "Portrait of Kay Khusraw".
- ↑ Necipoğlu, Gülru. "Muqarnas, Volume 16: An Annual on the Visual Culture of the Islamic World". BRILL. 6 oktyabr 1999. İstifadə tarixi: 6 oktyabr 2023 – Google Books vasitəsilə.