Mariya Nikolayevna Qrinçenko (ukr. Марі́я Микола́ївна Грінче́нко,, 1 iyun 1863 – 15 iyul 1928, Kiyev) — XX əsrin əvvəllərində fəaliyyət göstərmiş Ukrayna folklorşünası. O, Ukrayna folklorunun qorunması və inkişafında mühüm rol oynamışdır.[1][2] Həyat yoldaşı Boris Qrinçenko ilə birlikdə dördcildlik Ukrayna dili lüğətini tərtib etmişdir ki, bu da "müasir Ukrayna dili tarixində ən mühüm əsərlərdən biri" hesab olunur. O, 100-dən çox Ukrayna xalq nağılı və 1200-dən çox xalq atalar sözünü toplamış və nəşr etdirmişdir. Bundan əlavə, Opanas Markoviç, Leonid Qlibov, İvan Franko, Boris Qrinçenko və digər şəxslər haqqında tədqiqatlar və xatirələr yazmışdır.[1][3]
| Mariya Qrinçenko | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 1 iyun 1863 |
| Vəfat tarixi | 15 iyul 1928 (65 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | yazıçı, ədəbiyyatşünas, tərcüməçi, ədəbiyyatşünas[d] |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
O, 1863-cü ildə Xarkov quberniyasının Boqoduxov yaxınlığında Mariya Qladilina adı ilə anadan olmuşdur. Atası yerli özünüidarəetmədə kiçik məmur idi. Ailəsinin statusu ona yaxşı təhsil almağa imkan vermişdir; o, tarix, ədəbiyyat və bir neçə xarici dil öyrənmişdir.[2][4] 1884-cü ildə Boris Qrinçenko ilə ailə qurmuşdur. Boris Qrinçenko atasının köməyi ilə Xarkov Universitetinin qurulmasında mühüm rol oynamışdır. 1908–1910-cu illər arasında Mariya Qrinçenko qızını, nəvəsini və həyat yoldaşını itirmişdir. Onun əri vərəm xəstəliyindən vəfat etmişdir.[4]
O, Xarkov Akademiyasının üzvü olmuşdur.[5] Akademiyadakı son illəri onun ən aktiv dövrü hesab olunurdu. Burada ömürlük dostlar və gələcək məktublaşdığı insanlar ilə tanış olmuşdur. Akademiyadakı son günlərində gənc direktor ilə də yaxın münasibət qurmuşdur.[5] Akademiyanı bitirdikdən sonra o, on ay davam edən qadın seminariyasına qatılmış, lakin ehtimal ki, səhhətinin pisləşməsi səbəbindən təhsilini yarımçıq qoymuşdur. Son illərində onun əsas fəaliyyəti canlı Ukrayna dili lüğətini tərtib edən komissiyanın işinə yönəlmişdir. Mariya Qrinçenko 1928-ci ilin iyul ayında qəflətən vəfat etmişdir. Onun ölümü Ukraynalı ziyalıların, o cümlədən onun silahdaşlarının təqib olunmağa başlandığı 1929–1930-cu illər repressiyalarından əvvəl baş vermişdir.[5]
Qrinçenko 1880-ci ildən etibarən ilk əsərlərini alman dilində yazmışdır. Alman dili ilə yanaşı, o, Ukrayna və polyak dillərində də danışırdı.[5] Onun erkən poeziyası Taras Şevçenko və İvan Frankodan ilham almışdır. Bu, şairin təkliyi, sosial təcrid olunması və Ukrayna xalqının azadlığına olan sevgisi ilə bağlı idi. Onun ilk şeirlər toplusu 1898-ci ildə nəşr olunmuşdur. 1887–1893-cü illərdə Qrinçenko Luqansk vilayətində yerləşən Kristina Alçevskayanın xalq məktəbində müəllim kimi çalışmışdır.[5]
1895–1899-cu illər arasında Qrinçenko Çerniqov və ətraf ərazilərdən toplanmış üçcildlik etnoqrafik materiallar toplusunu yazmışdır.[5] 1900-cü ildə o, "Xalqın dilindən" adlı Ukrayna təmsilləri və xalq nağılları toplusunu nəşr etdirmişdir. 1901-ci ildə isə "Ukrayna folklor ədəbiyyatı" kitabını yazmışdır. 1906-cı ildə Qrinçenko "Qromadska Dumka" adlı Ukrayna gündəlik qəzetinin əməkdaşı olmuşdur. 1907–1909-cu illərdə o və həyat yoldaşı Boris "Ukrayna dili lüğəti"ni nəşr etdirmişlər.[5][6] Ailəsini itirdikdən sonra o, Ukraynanın görkəmli ziyalıları ilə əlaqələrini davam etdirmiş və Ukrayna dilinə qarşı repressiyalara qarşı əsərlər yazmışdır. Ukrayna Xalq Respublikası dövründə Mariya Qrinçenko Ümumukrayna Milli Konqresinin üzvü olmuşdur.[5]
- ↑ 1 2 "Animals, Folk Tales and Tragedy: the family story behind a Ukrainian reading book". blogs.bl.uk (ingilis). İstifadə tarixi: 2023-07-20.
- ↑ 1 2 Альошина, Марина Дмитрівна. "Modernizing trends in translation works by Borys Hrinchenko's family". Scientific Journal "Scientific Horizons" (ukrayna) (1). 2013: 38–43.[ölü keçid]
- ↑ "Головна сторінка Словника української мови за редакцією Грінченка | Словник української мови. Словник Грінченка". hrinchenko.com. 2021-04-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-20.
- ↑ 1 2 "Hrinchenko, Mariia". www.encyclopediaofukraine.com. İstifadə tarixi: 2023-07-20.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 Lashko, M.V. "До 155 – річчя М. Грінченко" (PDF). Kyiv University named after B. Hrinchenko. July 20, 2023. July 20, 2023 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: July 20, 2023.
- ↑ "СловОпис | ЩО МИ ЗНАЄМО ПРО МАРІЮ ГРІНЧЕНКО". slovopys.kubg.edu.ua. 2023-07-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-20.
- Skrypnyk, P. Maria Hrinchenko (ГРІНЧЕНКО МАРІЯ МИКОЛАЇВНА). Encyclopedia of History of Ukraine. 2004