Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinMaliyyə uçotu — bir müəssisənin maliyyə əməliyyatlarını qeyd edən, təsnifləşdirən, ümumiləşdirən və xarici istifadəçilər üçün hesabat şəklində təqdim edən uçot sahəsidir. Maliyyə uçotunun əsas məqsədi müəssisənin maliyyə vəziyyəti, gəlirləri, xərcləri və mənfəəti barədə etibarlı, obyektiv və müqayisə edilə bilən məlumatların təqdim olunmasıdır.[1]
Maliyyə uçotunun əsas məqsədi müəssisənin fəaliyyətini xarici maraqlı tərəflərə (məsələn, investorlar, kreditorlar, dövlət orqanları və auditorlar) şəffaf şəkildə göstərməkdir. Bu sahə menecerlərdən çox, müəssisə ilə əlaqədə olan üçüncü tərəflərin qərar qəbuluna xidmət edir. Uçot məlumatları əsasında maliyyə hesabatları tərtib olunur ki, bu da iqtisadi qərarların əsasını təşkil edir.
Maliyyə uçotu anlayışı qədim dövrlərdə, xüsusilə Mesopotamiya və Roma imperiyasında sadə qeyd sistemləri şəklində mövcud idi. Lakin müasir maliyyə uçotu sistemi XV əsrdə italyan riyaziyyatçısı Luka Paçolinin ikili yazılış prinsipi (double-entry bookkeeping) ilə formalaşmağa başladı.[2] XX əsrdə beynəlxalq ticarətin inkişafı və kapital bazarlarının böyüməsi maliyyə uçotunun beynəlxalq standartlara əsaslanmasını zəruri etdi.
Maliyyə uçotu müəyyən prinsiplərə əsaslanır. Əsas prinsiplər aşağıdakılardır:
- Mühasibat balansı prinsipi (ing. Accounting Equation) – müəssisənin aktivləri, öhdəlikləri və kapitalı arasında tarazlıq yaradılır. Bu prinsipə əsasən, aktivlər = öhdəliklər + kapital bərabərliyini qoruyur.
- Davamlılıq prinsipi (ing. Going Concern) – müəssisənin fəaliyyətini gələcəkdə də davam etdirəcəyi fərz edilir. Bu prinsip, aktivlərin və öhdəliklərin uzunmüddətli dəyərləndirilməsinə imkan yaradır.
- Dönəmlik prinsipi (ing. Periodicity) – bütün maliyyə əməliyyatları müəyyən dövrlər üzrə (aylıq, rüblük, illik və s.) qruplaşdırılır və hesabat dövrünə aid edilir.
- Qiymətləndirmə prinsipi (ing. Measurement) – bütün aktivlər, öhdəliklər və kapital göstəriciləri pul vahidi ilə ifadə olunur.
- Obyektivlik prinsipi (ing. Objectivity) – uçotda istifadə olunan bütün məlumatlar obyektiv və yoxlanıla bilən faktlara əsaslanmalıdır.
Maliyyə uçotu nəticəsində müəssisənin maliyyə vəziyyətini və fəaliyyət nəticələrini əks etdirən əsas hesabat formaları hazırlanır. Bu hesabatlar aşağıdakılardır:
- Balans hesabatı (ing. Statement of Financial Position) – müəssisənin aktivlərini, öhdəliklərini və kapitalını müəyyən bir tarixə göstərir.
- Mənfəət və zərər hesabatı (ing. Income Statement) – müəssisənin müəyyən dövrdə əldə etdiyi gəlirləri və çəkdiyi xərcləri əks etdirir, nəticədə xalis mənfəət və ya zərəri müəyyən edir.
- Pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabat (ing. Cash Flow Statement) – müəssisənin pul vəsaitlərinin daxilolması və xərclənməsi barədə məlumat verir. Bu hesabat əməliyyat, investisiya və maliyyə fəaliyyətləri üzrə bölünür.
- Kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabat (ing. Statement of Changes in Equity) – səhmdar kapitalında baş verən dəyişiklikləri, mənfəətin bölüşdürülməsini və yeni səhmlərin emissiyasını göstərir.
- ↑ Horngren, Charles T. Financial Accounting. Pearson. 2018. ISBN 978-0134726828.
- ↑ Pacioli, Luca. Summa de Arithmetica, Geometria, Proportioni et Proportionalita. 1494.