Maliyyə hesabatı (ing. Financial statement) — bir şirkətin və ya təşkilatın maliyyə vəziyyətini, fəaliyyət nəticələrini və pul axınlarını göstərən hesabatlardır. Bu hesabatlar adətən maliyyə ilinin sonunda hazırlanır və müəssisənin gəlirləri, xərcləri, aktivləri və öhdəlikləri haqqında ətraflı məlumat verir.
Əsas hissələri
- Mənfəət və zərər hesabatı — şirkətin müəyyən bir dövr ərzində əldə etdiyi gəlirləri və çəkdiyi xərcləri göstərir. Burada xalis mənfəət və ya xalis zərər hesablanır.
- Balans hesabatı — şirkətin müəyyən bir dövrdə malik olduğu aktivləri, öhdəlikləri və kapitalını əks etdirir. Balans hesabatında aktivlər və öhdəliklər tarazlıq təşkil edir.
- Pul axını hesabatı — şirkətin pul axınlarını (gələn və gedən vəsaitləri) təsvir edir. Pul axını hesabatı əməliyyat, investisiya və maliyyələşdirmə fəaliyyətləri üzrə bölünür.
- Kapital dəyişiklikləri hesabatı — şirkətin kapitalında baş verən dəyişiklikləri göstərir. Bu, kapitala qoyulan investisiyalar, gəlirlər və çıxarışlarla bağlı məlumatları ehtiva edir.
Maliyyə hesabatları şirkət rəhbərliyi, investorlar, kreditorlar və digər maraqlı tərəflər üçün müəssisənin maliyyə vəziyyətini qiymətləndirmək üçün vacibdir.
Hesabat prinsipləri
- Obyektivlik prinsipi (ing. objectivity principle) — maliyyə hesabatları şirkətdəki işlərin real vəziyyətini əks etdirməlidir.
- Hesablama uçotu prinsipi (ing. accrual principle) — əməliyyatları qeyd etmək üçün təkcə pulla bağlı əməliyyatlar deyil, həm də barter, kreditlə satış, aktivlərin dəyişdirilməsi və s. Potensial pul dəyəri olan bütün əməliyyatlar qeydə alınır, lakin pulun ödənilməsi faktı tələb olunmur.
- Yazışma prinsipi (ing. matching principle) — şirkətin əməliyyatlarını uçota almaq üçün təxirə salınmış xərclər kapitallaşdırılmalı və iqtisadi səmərə əldə edildikdən sonra xərclərə çevrilməlidir. Müavinət artıq alınmış və gələcəkdə ödəniləcək xərclər öhdəlik kimi tanınmalıdır.
- Mühafizəkarlıq prinsipi — maliyyə hesabatlarına həddindən artıq optimist məlumatların daxil edilməsi riskini minimuma endirmək lazımdır. Diqqətlə əsaslandırılmalıdır.
- Ağıllılıq prinsipi — həddindən artıq mühasibat detallarından qaçınmaq lazımdır
Maliyyə hesabatlarında dəyişikliklər
Hal-hazırda daha çox ölkə mühasibat uçotuna, eləcə də maliyyə hesabatlarının beynəlxalq maliyyə hesabatları standartlarına uyğun hazırlanmasına keçmək qərarına gəlir.
Hər hansı digər maliyyə hesabatı standartına uyğun olaraq iki əsas hesabat metodu mövcuddur:
- maliyyə hesabatlarının transformasiyası,
- .
Bir neçə transformasiya variantı mövcuddur:
| Transformasiya növü | Prosesin mahiyyəti |
|---|---|
| Tam transformasiya | Mövcud uçot sistemi ilə arzu olunan sistem arasında müəyyən edilmiş fərqləri aradan qaldırmaq üçün zəruri hallarda müxtəlif düzəliş qeydləri aparılır. Müəyyən hesabları tənzimləmək üçün ilkin sənədlərin məlumatlarından istifadə olunur. |
| Hiperinflyasiya nəzərə alınmaqla tam transformasiya | Metod tam transformasiya zamanı edilən bütün dəyişiklikləri nəzərə alır və pulun alıcılıq qabiliyyətinin dəyişməsini əks etdirmək üçün yerli valyutada maliyyə hesabatlarını lazımi düzəlişlərlə təmin edir. |
| Göstəricilərin xarici valyutaya konvertasiyası tələbləri nəzərə alınmaqla tam transformasiya | Yerli valyutalarda təqdim olunan hiperinflyasiyalı maliyyə hesabatları oxşar xarici şirkətlərlə müqayisə və ya xarici əsas müəssisə ilə konsolidasiyaya imkan vermək üçün sabit xarici valyutalara çevrilir. |
Audit
üçün tələb olunan məlumatlara mühasibat balansı, müəssisələrin maliyyə fəaliyyəti haqqında hesabat, pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabat və s. daxildir.Dərc edilmiş məlumatların siyahısı ölkənin qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir və göstəricilərin müəyyən edilməsi metodologiyası müvafiq tələblərə uyğun olmalıdır. müəyyən edilmiş standartlar, o cümlədən beynəlxalq mühasibat uçotu standartları qanunla nəzərdə tutulmuşdursa.
İstinadlar
- 24 noyabr 2006 tarixindən Wayback Machine saytında Standard IAS 1, International Accounting Standards Board. Accessed 24 June 2007.
- 4 yanvar 2010 tarixindən Wayback Machine saytında International Accounting Standards Board. Accessed 24 June 2007.
- . Science Direct. 1 April 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 1 April 2023.
- . www.iasplus.com. IAS Plus (This material is provided by Deloitte Touche Tohmatsu Limited (“DTTL”), or a member firm of DTTL, or one of their related entities. This material is provided “AS IS” and without warranty of any kind, express or implied. Without limiting the foregoing, neither Deloitte Touche Tohmatsu Limited (“DTTL”), nor any member firm of DTTL (a “DTTL Member Firm”), nor any of their related entities (collectively, the “Deloitte Network”) warrants that this material will be error-free or will meet any particular criteria of performance or quality, and each entity of the Deloitte Network expressly disclaims all implied warranties, including without limitation warranties of merchantability, title, fitness for a particular purpose, non-infringement, compatibility, and accuracy.). 2016-04-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-11-29.
- . www.iasplus.com. IAS Plus (This material is provided by Deloitte Touche Tohmatsu Limited (“DTTL”), or a member firm of DTTL, or one of their related entities. This material is provided “AS IS” and without warranty of any kind, express or implied. Without limiting the foregoing, neither Deloitte Touche Tohmatsu Limited (“DTTL”), nor any member firm of DTTL (a “DTTL Member Firm”), nor any of their related entities (collectively, the “Deloitte Network”) warrants that this material will be error-free or will meet any particular criteria of performance or quality, and each entity of the Deloitte Network expressly disclaims all implied warranties, including without limitation warranties of merchantability, title, fitness for a particular purpose, non-infringement, compatibility, and accuracy.). 2013-12-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-11-29.
- FASB, 2001. 17 may 2021 tarixindən Wayback Machine saytında. Retrieved on April 20, 2012.
- . 2012-03-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-02-19.
- . 2006-11-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-02-19.
- . 2022-04-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-11-12.
Ədəbiyyat
- Alexander, D., Britton, A., Jorissen, A., "International Financial Reporting and Analysis", Second Edition, 2005, ISBN 978-1-84480-201-2
- Алексей Герасименко. Финансовая отчётность для руководителей и начинающих специалистов. М.: «». 2011. ISBN 978-5-9614-1665-7.
- Соловьёва О. В. М.: Экономический факультет МГУ имени М. В. Ломоносова, 2020. — 78 с. ISBN 978-5-906932-51-8 (на портале экон. фак-та МГУ).
Xarici keçidlər
- (U.S.)
- Mańko, Rafał. (PDF). Library Briefing. Library of the European Parliament. İstifadə tarixi: 6 June 2013.
- by