Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edin2007-2008-ci illərin maliyyə böhranı (ing. 2007–2008 financial crisis) — maliyyə böhranı, qlobal maliyyə sistemində böyük zərərlərə və iqtisadi çöküşə səbəb olan[1] XX əsrdən bəri ən ciddi böhranlardan biri idi. Əsas səbəblərdən biri ipoteka kredit bazarındakı sabitliksizliyə və maliyyə sistemində risklərin düzgün idarə edilməməsinə bağlı idi. [2]Hazırda dünya iqtisadiyyatı bu böhranın təsirlərindən tamamilə qurtulmuş olsa da, belə hallar üçün daha güclü tənzimləmələr və planlar tətbiq edilməyə davam edir.[3]
- İpoteka kreditləri
- ABŞ-da 2000-ci illərin əvvəllərində banklar yüksək riskli (ing. subprime)[4][5][6] ipoteka kreditləri verməyə başladılar. Bu, aşağı kredit qabiliyyətinə malik borcalanlara verilən ipoteka kreditləridir.[7]
- Kreditlər yüksək faiz dərəcələri ilə verilsə də, ev qiymətlərinin davamlı artacağı düşünülürdü, buna görə də risklər nəzərə alınmamışdı.
- Ev qiymətlərinin yüksəlməsi
- 1990-cı illərdən etibarən ABŞ-da daşınmaz əmlak bazarında böyük bir artım baş verdi. Ev qiymətlərinin artacağına dair gözləntilər bu sektora böyük sərmayələrin axınına səbəb oldu.
- 2006-cı ildə daşınmaz əmlak bazarında tənəzzül başlayınca qiymətlər düşməyə başladı və borcalanlar kredit ödənişlərini edə bilmədilər.
- Səhm paketləşdirmə və maliyyə alətləri
- Banklar yüksək riskli ipoteka kreditlərini qiymətli kağızlara çevirərək (ing. mortgage-backed securities, MBS) beynəlxalq bazarlarda satırdılar.[8]
- Kompleks maliyyə alətləri, məsələn, CDO (ing. Collateralized Debt Obligations) vasitəsilə risklər bir çox maliyyə institutları arasında paylanmışdı.
- Lakin bu məhsulların real riskləri düzgün qiymətləndirilmirdi.[9]
- Risklərin düzgün idarə olunmaması
- Böyük banklar və maliyyə qurumları yüksək riskli aktivlərə çox sərmayə qoymuşdu.
- Beynəlxalq kredit reytinq agentlikləri bu maliyyə alətlərinə yüksək reytinqlər vermiş, investorları aldadaraq təhlükəsizlik hissi yaratmışdılar.[10]
Bir çox böyük bank və maliyyə qurumu, məsələn, Bear Stearns və Lehman Brothers, böhrandan xilas ola bilmədi. ABŞ hökuməti və digər ölkələr böhrandan təsirlənən bəzi maliyyə institutlarını xilas etmək üçün trilyonlarla dollar xərcləmək məcburiyyətində qaldı. ABŞ və Avropada işsizlik yüksək səviyyələrə çatdı.[11][12]İstehlak və investisiya azaldı, iqtisadi inkişaf sürətlə yavaşladı. Ticarət həcmi azaldı və xüsusilə ixraca güvənən ölkələrdə iqtisadi durğunluq daha da dərinləşdi. Maliyyə bazarlarında inam böyük ölçüdə itirildi. Hökumətlər daha sərt maliyyə nəzarəti və tənzimləmələr tətbiq etməyə başladı.
ABŞ hökuməti 700 milyard dollarlıq TARP (ing. Troubled Asset Relief Program) proqramını həyata keçirdi. Federal Ehtiyat Sistemi (FED) və Avropa Mərkəzi Bankı faiz dərəcələrini endirdi və iqtisadiyyata likvidlik təmin etdi.[13][14][15][16][17] Böyük maliyyə institutlarının iflasının qarşısını almaq üçün hökumətlər birbaşa müdaxilə etdi. Dodd-Frank Maliyyə Dəyişikliyi və Məsuliyyət Aktı (2010) kimi qanunlar qəbul edilərək maliyyə sektorunda tənzimləmələr gücləndirildi.[18]
- ↑ Williams, Mark. Uncontrolled Risk. McGraw-Hill Education. 2010. ISBN 978-0-07-163829-6.
- ↑ "The Giant Pool of Money". This American Life. 9 may 2008. 24 yanvar 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 noyabr 2024.
- ↑ Maverick, J.B. "Consequences of The Glass-Steagall Act Repeal". Investopedia. 22 oktyabr 2019. 5 avqust 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 avqust 2021.
- ↑ "Why Didn't Bank Regulators Prevent the Financial Crisis?". www.stlouisfed.org. 5 avqust 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 avqust 2021.
- ↑ Duffie, Darrell. "Prone to Fail: The Pre-crisis Financial System". Journal of Economic Perspectives (ingilis). 33 (1). fevral 2019: 81–106. doi:10.1257/jep.33.1.81. ISSN 0895-3309.
- ↑ "The U.S. Financial Crisis". Council on Foreign Relations (ingilis). 5 avqust 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 avqust 2021.
- ↑ "Don't blame the affordable housing goals for the financial crisis". NCRC (ingilis). 24 yanvar 2018. 5 avqust 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 avqust 2021.
- ↑ Sarra, Janis; Wade, Cheryl L. Predatory Lending Practices Prior to the Global Financial Crisis (ingilis). iyul 2020. 23–68. doi:10.1017/9781108865715.004. ISBN 9781108865715. 5 avqust 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 avqust 2021.
- ↑ "Predatory lending: A decade of warnings". Center for Public Integrity (ingilis). 6 may 2009. 5 avqust 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 avqust 2021.
- ↑ Sakelaris, Nicholas. "Paulson: Why I bailed out the banks and what would have happened if I hadn't". Dallas Business Journal. 5 fevral 2014. 12 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 aprel 2021.
- ↑ James, Margaret. "Basel III". Investopedia (ingilis). İstifadə tarixi: 27 aprel 2021.
- ↑ "RCAP on timeliness: monitoring reports". Bank for International Settlements (ingilis). 18 oktyabr 2017. 2 oktyabr 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 noyabr 2024.
- ↑ Gopinath, Gita. "The Great Lockdown: Worst Economic Downturn Since the Great Depression". International Monetary Fund. 14 aprel 2020. 14 aprel 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 noyabr 2024.
- ↑ "Three Top Economists Agree 2009 Worst Financial Crisis Since Great Depression; Risks Increase if Right Steps are Not Taken" (Press-reliz). Business Wire. 13 fevral 2009. 17 oktyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 noyabr 2024.
- ↑ Eigner, Peter; Umlauft, Thomas S. "The Great Depression(s) of 1929–1933 and 2007–2009? Parallels, Differences and Policy Lessons". Hungarian Academy of Science. 1 iyul 2015. SSRN 2612243.
- ↑ Eichengreen; O'Rourke. "A tale of two depressions: What do the new data tell us?". VoxEU.org. 8 mart 2010. 2 iyul 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 noyabr 2024.
- ↑ Temin, Peter. "The Great Recession & the Great Depression" (PDF). Daedalus. 139 (4). 2010: 115–124. doi:10.1162/DAED_a_00048. hdl:1721.1/60250. ISSN 0011-5266.
- ↑ "Cracks in the crust". The Economist. 11 dekabr 2008. 3 fevral 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 noyabr 2024.
- Kotz, David M. (2015). The Rise and Fall of Neoliberal Capitalism. Harvard University Press . ISBN 9780674725652.
- Lanchester, John , "The Invention of Money: How the heresies of two bankers became the basis of our modern economy", The New Yorker , August 5 & 12, 2019, pp. 28–31
- Julien Mercille & Enda Murphy, 2015, Deepening neoliberalism, austerity, and crisis: Europe's treasure Ireland, Palgrave Macmillan , Basingstoke .
- Nomi Prins : Collusion: How Central Bankers Rigged the World, Nation Books 2018, ISBN 978-1568585628.
- Patterson, Laura A., & Koller, Cynthia A. Koller (2011). "Diffusion of Fraud Through Subprime Lending: The Perfect Storm." In Mathieu Deflem (ed.) Economic Crisis and Crime (Sociology of Crime Law and Deviance, Volume 16), Emerald Group Publishing , pp. 25–45. ISBN 9780857248022.