Malik ibn Nüveyrə

Təmim qəbiləsinin Yərbu qoluna mənsub idi. Şair və döyüşkən bir şəxs olub. Şair Cərir ibn Ətiyyə onu "fərisü zil-himar" adlandırmışdır. Cəsurluğu "Malik qədər olmasa da dəliqanlı" ifadəsi ilə zərbi-məsəl idi. Cahiyyə dövründəki bütün müharibələrdə aktiv iştirak etdi. Müsəlman olduqdan sonra Məhəmməd peyğəmbər ona Yərbu və bəzi Təmimlilərinin zəkatını toplamaq vəzifəsini verdi. Məhəmmədin ölüm xəbərini eşidən Malik, topladığı zəkat dəvələrini dərhal sahiblərinə qaytardı və peyğəmbərin ölümünü onlara xəbər verdi. Malik, onlara Məhəmməd peyğəmbərin yerinə gələcək qureşlinin onlardan zəkat istəməməsi şərti ilə ona dəstək vermələrini, bu malların onların haqqı olduğunu söylədi. Çox tez qərar verdiyi üçün Malikə "cəful" (tələskən) deyilmişdir. Qəbiləsindən bir çox şəxs onu dəstəklədi və verdiyi zəkatları aldı. Lakin qəbilənin başçısı İbn Qanəb, zəkatlarını vermələrini, əksi təqdirdə başları gələcək fəlakətlər barəsində onları xəbərdar etdi. Lakin Malik fikirlərində israr etdi. Qəbiləsi də onu dəstəklədi. Mürtədlərlə döyüşməyə göndərilmiş Xalid ibn Vəlid, Maliki yaxaladığı yerdə öldürəcəyinə and içdi. Xalidin göndərdiyi dəstələrdən biri Maliki və onunla birlikdə olan on bir nəfəri yaxalayıb Xalidin yanına gətirdilər. Malik yaxalayan şəxslər onun imanı haqqında mübahisə etdilər. Əbu Qətadə əl-Ənsari, Malik və yanındakı şəxslərin təslim olduqları vaxt onların azan oxuyub, namaz qıldıqlarını söylədi və buna görə onların öldürülməsinə qarşı çıxdı. Digəri isə bunun əksini deyərək, kişilərin öldürülməsini, qadın və uşaqların əsir götürülməsini söylədi. Xalid də bu fikirdə idi və Malikin öldürülməsini əmr etdi. Bundan başqa da Malik arvadı ilə evləndi. Əbu Qətadə, məsələni Əbu Bəkrə şikayət etdi. Əbu Bəkr, Xalidi sorğu-suala çəkdi. Xalid, Malikdən bir söz eşitdiyini və bu sözə görə onu öldürmək istədiyini deyərək, Əbu Bəkrdən üzr istədi. Əbu Bəkrdə onun üzrxahlığını qəbul etdi. İbn İshaqın nəql etdiyinə görə, Xalid Malikdən Məhəmməd peyğəmbər haqqında "sizin sahibiniz" sözünü eşitmişdir. Bəzi rəvayətlərə görə, məsələ təkcə zəkat məsəli deyil, həm də Malik və qəbiləsinin Səcahın peyğəmbərliyini qəbul etməsi və ona qarşı çıxmamasıdır. Qardaşı Mütəmmimin Malik üçün yazdığı mərsiyələr ərəb ədəbiyyatın böyük şöhrətə sahibdir. Digər tərəfdən Malik ilə eyni qəbilədən olan tarixçi Seyf ibn Ömər, bu qətl ilə bağlı reallıqdan uzaq ssenariyalar uydurmuş, şiələr isə bu hadisəni Əbu Bəkr və Xalid əleyhində istifadə etmələri diqqəti cəlb etmişdir. Şiə meyilli İbn Əsəm əl-Kufi əsərlərində bu hadisə ilə bağlı bəzi uydurma rəvayətlərə yer vermişdir. Yenə İbn Əsəmə məxsus olan və Vəqidiyə nisbəti doğru hesab edilməyən "Kitabür-Riddə"dəki rəvayətləri Seyfin rəyavətləri qəbilindəndir. İbn əl-Əsr isə Maliki səhabədən hesab etmiş və qanpulunun Əbu Bəkr tərəfindən ödəndiyini nəql etmişdir.

Malik ibn Nüveyrə Yəməndə yaşamış və orada da qətlə yetirilmişdir. Malik ibn Nüveyrə İslam Peyğəmbərinin əli ilə müsəlmanlığı qəbul etmişdir. İslam tarixi əsərlərinin hamısında Malik ibn Nüveyrənin qatili Xalid ibn Vəlid olaraq qeyd edilmişdir. Malik ibn Nüveyrə Xəlifə Əbu Bəkir tərəfindən vəzifələndirilən və Bəni Təmim qəbiləsinin üzərinə göndərilən Xalid ibn Vəlidin əmri ilə Bütah`da qətlə yetirmişdir. Xalid ibn Vəlid tərəfindən dindən çıxması iddiası ilə öldürülmüşdür. Sonra Xalid ibn Vəlid həmin gün Malikin həyat yoldaşına təcavüz etmişdir. Təbəri<sup>[1]</sup>, İbn Həcər<sup>[2]</sup>, Əbu Fədə<sup>[3]</sup> və digər bir çox tarixçi və hədis alimlərinə görə Malik ibn Nüveyrənin öldürülmə səbəbi Xalid ibn Vəlidin onun həyat yoldaşı Ümmü Təmim`in gözəl olduğunu görüb ələ keçirmək istəməsindən qaynaqlanmışdır.

Əbu Qətadanın, Abdullah ibn Ömərin və digər səhabə və Bəni Təmimdən olan şəxslərin Malik ibn Nüveyrənin müsəlmanlığı məsələsində şahid durmalarına baxmayaraq Xalid ibn Vəlid tərəfindən boynu vurdurularaq öldürülmüşdür. Lakin Ömər ibn Xəttabın, Əbu Qətadanın və digər səhabələrin etiraz dalğası böyümüş və Xalid ibn Vəlidin etdiyi əməlin cəzalandırılmasını Əbu Bəkirdən tələb etmişlər. İbn Kəsirin qeyd etdiyinə əsasən, Xalid ibn Vəlidin cəzalandırılmasını qətiyyətlə tələb edən şəxs Ömər ibn Xəttab olmuşdur.^[4] Əbu Bəkir də bunu etməmiş sadəcə bu əməlinə görə Malikin qan pulunu beytul-maldan ödəmişdir^[5]. Ömər ibn Xəttab xəlifə seçildikdə Xalid ibn Vəlidi ordu komandanlığı vəzifəsindən uzaqlaşdırmışdır.