Malakanların ibadət evi — Bakıda, Süleyman Rüstəm və Süleyman Rəhimov küçələrinin kəsişməsində yerləşən ibadət evi. Ev 1913-cü ildə inşa olunub, memarı bilinmir.
| Malakanların ibadət evi | |
|---|---|
 | |
 | |
| 40°22′48″ şm. e. 49°50′44″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə | |
| Yerləşir | Bakı |
| Sifarişçi | İvan Skobelev |
| Tikilmə tarixi | 1913 |
| Üslubu | klassik memarlıq[d] |
| Tipi | Memarlıq abidəsi |
| Təyin edilib | 2 avqust 2019 |
| İstinad nöm. | 3166-1 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
1860-cı illərdə Bakının şəhərətrafı ərazilərinin inkişafı zamanı malakan slobodası yaranmışdı. Lakin mərkəzi məhəllələrin yenidən qurulması ilə əlaqədar Malakan bağının (indiki Xəqani bağı) ərazisindəki sloboda tamamilə sökülmüş və malakanlar tamamilə yeni və o dövrdə perspektivsiz sayılan Zavağzal rayonuna köçürülmüşdülər. Burada onlar 8-ci və 9-cu Zavokzalnaya, 2-ci və 4-cü Slobodskaya küçələri arasında planı və inkişafı bu günə qədər qorunub saxlanılan, böyük məhəllələrdən ibarət düzbucaqlı şəbəkəli, küçələri Balaxanı şossesinə paralel və dəmir yolu xəttinə perpendikulyar olan yeni sloboda yaratdılar.[1]
Bakıda yaşayan malakanlardan biri olan İvan Skobelev malakan icmasının mərkəzini yaratmaq və bunun üçün xüsusi bir bina inşa etmək ideyasını irəli sürmüşdü. Bu təşəbbüsün məqsədi bütün malakanları bir məkanda birləşdirmək idi. Şəhərdəki malakanlar icmanın həyatında fəal iştirak edir, mərkəzdə keçirilən yığıncaqlarda bir araya gəlir və bütün dini bayramları birlikdə qeyd edirdilər. Malakan mərkəzi həm də icmanın dua evi kimi tanınırdı.[2][3]
Sovet dövründə dinin qadağan edilməsindən sonra binanın funksiyası dəyişdirilmiş və bina radio yayım binası kimi fəaliyyət göstərməyə başlamışdır. İkinci Dünya müharibəsi illərində buradan radio vasitəsilə xəbərlər yayımlanırdı. Sonralar teleradio qülləsi istifadəyə veriləndə bina boşaldılıb.[2] Sonrakı illərdə bina boş qalıb. 2018-ci ilin axırında özəlləşdirilib.[4]
2019-cu ilin əvvəllərində "Salaam Cinema" həvəskar kino klubu binanı icarəyə götürərək burada film gecələri təşkil etməyə başlayıb. 2019-cu ilin aprel ayının sonlarında binanın sahibi binanın söküləcəyini bildirib və buna görə də boşaldılmasını tələb edib. Bundan sonra Salaam Cinema burada dinc aksiya təşkil edərək binanın sökülməsinin qarşısını almaq istəyib.[5] Mayın 2-si binada söküntü işləri aparmağa cəhd olunub amma etirazlardan sonra dayandırılıb.[4] Mayın 5-i Nəsimi Rayon İcra Hakimiyyətinin nümayəndələri binaya baxış keçirib və binanın qəzalı vəziyyətdə olduğunu və buna görə də buranın təcili boşaldılmalı olduğunu bildirib.[6] 4 gün sonra, yəni mayın 6-sı bina sahibi polis işçiləri və MKİS (Mənzil Kommunal İstismar Sahəsi) nümayəndələri ilə gələrək yenə binanın boşaldılmasını tələb edib.[4][7] Hadisədən sonra binayla bağlı Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyevaya açıq müraciət ünvanlanıb. Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidməti (MİQİBDX) bildirib ki, bina tarixi abidə olaraq dövlət qeydiyyatında deyil, lakin tarixi və memarlığı nəzərə alınaraq nəzarətə götürülüb.[4][8] Mayın 7-də Mehriban Əliyeva göndərilən açıq məktuba cavab verib və bildirib ki, bina ətrafında yaranmış vəziyyət nəzarət altındadır.[6][9]
Mayın 30-da MİQİBDX bildirib ki, bina "yeni aşkar olunan tarixi abidələr siyahısına" salınıb.[10] 3 iyun 2019-cu ildə Nazirlər Kabineti binaya rəy verməsi üçün AMEA-ya müraciət edib.[11] 28 iyun 2019-cu ildə AMEA hazırladığı rəyi Mədəniyyət Nazirliyinə göndərib.[12] Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2019-cu il tarixli qərarı ilə bina dövlət mühafizəsində olan memarlıq abidələri siyahısına daxil edilib (inventar nömrəsi 3166–1).[13][14]
Bina üç mərtəbəli, mansardla inşa olunmuşdur. İkinci mərtəbə ibadət üçün, birinci mərtəbə isə təsərrüfat işləri üçün ayrılmışdır. "T" formalı memarlıq planına malik olan bina, bir-birinə perpendikulyar yerləşən geniş məkanlardan ibarətdir: üfüqi istiqamətdə olan hissə inzibati otaqlara, digər böyük məkan isə ibadət və bayramların keçirilməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. Zal çoxsaylı pəncərələr və təbii işıqlandırma ilə təmin olunmuş, sadə memarlıq kompozisiyasına malikdir. Bina klassik üslubda inşa edilmişdir; baş fasad yan cinahlardan pilyastrlarla bəzənmiş, ikinci mərtəbədə isə böyük hilali tağlı pəncərələr yerləşir. Giriş isə ionik kapitelli sütunların dəstəyi ilə örtülmüşdür. Çoxmarşlı və hündür pilləkənlər binanın əzəmətini artırır. Yan fasadlardakı sıravi, düzbucaqlı pəncərələr otaqları, xüsusilə də böyük zalı, I dərəcəli təbii işıqla təmin edir. Mansard isə bir neçə konvert formalı örtük konstruksiyasına əsaslanır.[2]
Nazirlər Kabinetinin AMEA-ya müraciətindən sonra[11] Memarlıq və İncəsənət İnstitutunun Memarlıq abidələrinin qorunması və bərpası problemləri şöbəsinin əməkdaşları tərəfindən ekspert qrupu yaradılıb və binaya baxış keçirilib. Baxış zamanı binanın digər xristian məbədlərindən fərqləndiyi aşkar olunub. Digər xristian ibadətgahlardan fərqli olaraq, bu binada altar (mehrab — şərqə istiqamətləndirən nişan) yoxdur. Araşdırma göstərib ki, molokanların ibadətgahlarında altardan istifadə edilmir.[12]
- ↑ Fətullayev, Şamil. Bakıda şəhərsalma XIX əsr və XX əsrin əvvəllərində. Bakı: Şərq-Qərb. 2013. səh. 81. ISBN 978-9952-32-034-3. 2024-05-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-08-11.
- ↑ 1 2 3 Əliyeva, Rahibə; Abdullayeva, Aysel. "BAKIDA MOLOKAN MƏRKƏZİ MEMARLIQ ABİDƏSİ KİMİ" (PDF). Memarlıq, şəhərsalma tarixi və bərpası. Şərq Ölkələri Beynəlxalq Memarlıq Akademiyası. 18 (1). 2019: 10–13.
- ↑ "Molokan İbadət Evi / Salaam Cinema". VarYox. 2022-04-06. İstifadə tarixi: 2025-08-11.
- ↑ 1 2 3 4 ""Salaam Cinema Baku"da baş verənlərlə bağlı nələri bilir, nələri bilmirik?". Mikroskop Media. 2019-05-07. İstifadə tarixi: 2025-08-11.
- ↑ Əlişqızı, Hicranə. "Mülk sahibi qeybdə, icarəçilər təşvişdə... - "Salaam Cinema"dan REPORTAJ". Lent.az. 8 may 2019. (#archive_missing_date) tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-08-11.
- ↑ 1 2 "'Salaam Cinema'nın yerləşdiyi binadan xəbər var". Azadlıq Radiosu. 2019-05-08. İstifadə tarixi: 2025-08-11.
- ↑ ""Molokanların ibadət evi" kimi tanınan binanın kirayəçilərinin çıxarılmasına cəhd edilib". BBC News Azərbaycanca. İstifadə tarixi: 2025-08-11.
- ↑ "Bakı: "Molokanların ibadət evi" kimi tanınan bina nəzarətə götürülüb". BBC News Azərbaycanca. İstifadə tarixi: 2025-08-11.
- ↑ ""Salaam Cinema" nın yerləşdiyi tarixi bina ətrafında baş verənlər". Voice of America. 2019-05-08. İstifadə tarixi: 2025-08-11.
- ↑ ""Molokanların ibadət evi" kimi tanınan bina "yeni aşkar olunan tarixi abidələr siyahısına" salınıb". BBC News Azərbaycanca. İstifadə tarixi: 2025-08-11.
- ↑ 1 2 "Nazirlər Kabineti "Salaam Cinema Baku"nun yerləşdiyi bina ilə bağlı rəy verməsi üçün AMEA-ya müraciət edib". Report İnformasiya Agentliyi. 2020-06-21. İstifadə tarixi: 2025-08-11.
- ↑ 1 2 "AMEA "Salaam Cinema Baku"nun yerləşdiyi bina ilə bağlı rəyi Mədəniyyət Nazirliyinə göndərib". Report İnformasiya Agentliyi. 2020-06-21. İstifadə tarixi: 2025-08-11.
- ↑ ""Salaam Cinema Baku"nun yerləşdiyi bina "Memarlıq abidələri" siyahısına daxil edilib". Report İnformasiya Agentliyi. 2020-06-21. İstifadə tarixi: 2025-08-11.
- ↑ "Tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına daha iki abidə salınıb". medeniyyet.info.az (ingilis). İstifadə tarixi: 2025-08-11.
