Bu məqalədəki məlumatların yoxlanıla bilməsi üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. |
Məsudi (ərəb. علي بن الحسين المسعودي; təq. 896, Bağdad – 956[1][2]) — "ərəb Herodot" kimi tanınan tarixçi, səyyah. İbn Xəldun Məsudini "bütün tarixçilərin imamı" (başçısı) adlandırmışdır. Ən tanınmış əsəri "Müruc-üz-zəhəb"dir.
| Məsudi | |
|---|---|
| ərəb. المسعودي | |
 | |
| Doğum tarixi | təq. 896 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 956[1][2] |
| Elm sahələri | tarix, coğrafiya |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Əbülhəsən Əli ibn Hüseyn ibn Əli əl-Məsudini bəzi şərqşünaslar "ərəblərin Herodotu" adlandırmışlar. Əslən Bəni-Hüzeyl qəbiləsinə mənsub olan Məsudi Babil şəhərində doğulmuş[3], Bağdadda yaşamışdır. O, məşhur səhabə Abdullah ibn Məsudun nəslindən olduğu üçün bu ləqəblə tanınır. Məsudi elm ardınca Fars, Kirman, Gürgan, Azərbaycan, Taliqan, Herat, Şam, Fələstin, Antakiya, Çin və Hindistana səfərlər etmiş, bu ölkələrin tarixini, adət-ənənələrini və coğrafi quruluşunu mükəmməl öyrənmişdir. Nəhayət, Misirdə vəfat etmişdir.
Məsudi həm tarix, həm də sırf dini-etiqadi mövzularda yazıb-yaratmışdır. Əsərlərinin bir neçəsinin, hətta adından da göründüyü kimi, o, şiə əqidəsinə inanırmış. Məsudinin "İsbat-ül-vəsiyyə" kitabı şiə ideologiyasının əsasları mövzusunda əvəzsiz mənbələrdən sayılır. İki hissəli əsərin I bölümündə qədim peyğəmbərlərin və onların vəsilərinin (canişinlərinin) tarixi işıqlandırılıb. II bölümdə isə Həzrət Məhəmməd Peyğəmbərin və 12 imamın həyat salnaməsinə müxtəsər nəzər salınıb.
Məsudinin "ət-Tənbih vəl-işraf" və "Əxbar-üz-zəman" kitabları daha məşhurdur. Sonuncu kitabı müəllif əhatəli bir tarix məcmuəsi olaraq qələmə almışdı. (Kitabın həcminin 30 cild olduğunu yazırlar; təəssüf ki, əsər bu günümüzə gəlib-çatmamışdır). Sonralar o, əsəri bir az ixtisar etdi, daha sonra bu variantı da yığcamlaşdırdı.
Məsudiyə şöhrət gətirən əsas əsəri tarix kitabı olan "Müruc-üz-zəhəb" kitabıdır. Məsudi "Əxbar-üz-zəman" əsərində çoxlu sayda ixtisarlaşma apardı. Beləliklə, Məsudiyə dünya şöhrəti gətirmiş "Müruc-üz-zəhəb" kitabı yarandı. "Müruc-üz-zəhəb" xilqətin əvvəlindən başlayaraq, 23-cü Abbasi xəlifəsi Mütinin hakimiyyətə gəlişinə kimi (946-cı il) keçən dövrün hadisələrini əks etdirir. Yəqubi tarixində olduğu kimi, "Müruc-üz-zəhəb"də də keçmiş ümmətlərin və xalqların adət-ənənələri və dini baxışları barədə ətraflı məlumat verilir. Tədqiqatçılar onun bu əsərindən təriflə bəhs edir, istifadə etdiyi metodologiyanı yüksək qiymətləndirirlər. Məsudinin bu əsərini digər tarix kitablarından fərqləndirən əsas xüsusiyyətləri kimi bunlar qeyd edilir:[4]
- Müxtəlif mənbələrdən istifadə etməsi,
- Hadisələri şərh və təhlil etmədə rasional yanaşma üsulundan istifadə,
- Coğrafi mövzularda birbaşa müşahidə metoduna əsaslanması,
- Tarixə elmi baxışının olması,
- İslami qrup və məzhəblər barədə neytral mövqe tutması və.s.
- Mes‘ûdî, Ali b. Hüseyin (yazar Casim Avcı), sayfa 353–355. // Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Cilt XXIX. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, 2004, 554 sayfa.
- ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 Badawi A. R. Histoire de la philosophie en Islam (fr.). // Études de Philosophie Médiévale Paris: Librairie philosophique J. Vrin, 1972. Vol. 60. P. 472. 886 s. ISSN 0249-7921
- ↑ Məsudi, Müruc-üz-zəhəb, c. 2, səh. 38
- ↑ Rəsul Cəfərian, İslam tarixinin mənbələri, səh. 177-178