Məmmədbəyli — Azərbaycan Respublikasının Zəngilan rayonunun Məmmədbəyli kənd inzibati ərazi dairəsində kənd.[1]
| Məmmədbəyli | |
|---|---|
 | |
| 39°09′36″ şm. e. 46°48′27″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Rayon | Zəngilan rayonu |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Saat qurşağı | |
  Məmmədbəyli | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Məmmədbəyli kəndi Həkəri çayının sahilindədir.[2]
Keçmiş adı Tərəkəmə olmuşdur. XIX əsrdə kənd Məmməd bəy Zəngilaniyə məxsus olduğuna görə sonralar onun adı ilə tanınmışdır.[3]
Rusiya İmperiyası dövründə Məmmədbəyli kəndi Yelizavetpol quberniyasının Qaryagin qəzasına daxil idi.[4]
Sovet dövründə kənd Azərbaycan SSR-in Zəngilan rayonunun tərkibində idi. Birinci Qarabağ müharibəsi zamanı, 1993-cü ilin avqust ayında, kənd Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal edilmişdir.[2] İşğaldan sonra kənd dağıdılmışdır.[2][5] Mənzil binaları, kənd məktəbi və qəbiristanlıq məhv edilmişdir.[6][7]
20 oktyabr 2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Azərbaycan Ordusu Məmmədbəyli kəndinə nəzarəti bərpa edərək kəndi işğaldan azad etmişdir.[8]
1886-cı il ailə siyahılarından çıxarılmış "Zaqafqaziya bölgəsinin əhalisinin statistik məlumatlar məcmuəsinə" əsasən, Cəbrayıl qəzasının Qəvalin kənd qəzasına daxil olan Tərəkəmə (Məmmədbəyli) kəndində 93 ev və 426 azərbaycanlı (mənbədə "tatar" olaraq göstərilmiş) yaşayırdı. Onlar şiə müsəlmanları və kəndli təbəqəsinə mənsub idilər.[4]
1912-ci il "Qafqaz təqvimi"nə görə, Qaryagin qəzasının Məmmədbəyli kəndində əsasən azərbaycanlılardan (təqvimdə "tatar" kimi qeyd edilmiş) ibarət 761 nəfər yaşayırdı.[9]
1933-cü il yanvarın 1-nə olan məlumata əsasən, Məmmədbəyli kəndi Azərbaycan SSR-in Zəngilan rayonunun Məmmədbəyli kənd sovetinə daxil idi. Kənddə 796 nəfər əhali, 163 təsərrüfat (0 ümumi təsərrüfat, 163 fərdi təsərrüfat) vardı. Əhalinin 387 nəfəri kişi, 409 nəfəri isə qadın idi.[10]
- 1981-ci ildə – 996 nəfər.
- 2004-cü ildə – 1763 nəfər.
- Həsən Rəhimov — filologiya elmləri doktoru, professor
- Nəsib Piriyev — fizika -riyaziyyat elmləri namizədi
- Mütəllim Həsənov — şair, publisist, müəllim.
- Zahid Piriyev — iqtisad elmləri namizədi.
- Qüdrət Mehdiyev — fizika-riyaziyyat elmləri namizədi.
- Sabir Əmirəliyev — tibb elmləri namizədi.
Kənddə memar Əli Məcdəddinin tikdiyi türbə vardır. Türbədə Yəhya ibn Məhəmməd əl-Hac adlı şəxs dəfn edilmişdir. Yahya ibn Məhəmməd əl-Hacın türbəsi XIV əsrin əvvəllərinə aid olan memarlıq abidəsidir.[11] Türbə 1305-ci ildə ipək yolu üzərində memar Əli Məcidəddin tərəfindən inşa edilmişdir.[12]
1975-ci ildə türbənin yeraltı hissəsində qazıntı işləri aparılmış və bu qazıntılar nəticəsində məzar otağı aşkar edilmişdir.[13][14]
- ↑ İnzibati ərazi bölgüsü təsnifatı. 2024 (PDF) (az.). Bakı: Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. 2024. 103. 2024-04-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-10-07.
- ↑ 1 2 3 "Zəngilan rayonunun Məmmədbəyli kəndi". Azerbaijan State News Agency. 2022-12-12. İstifadə tarixi: 2024-11-26.
- ↑ Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti (az.). II. Baku: Şərq-Qərb. 2007. 103. ISBN 978-9952-34-156-0. 2021-07-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-02-06.
- ↑ 1 2 Свод статистических данных о населении Закавказского края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (rus). Tiflis. 1893. 274. 2021-12-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-02-05.
- ↑ "Məmmədbəyli". Karabakh (az.). 2024-12-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-26.
- ↑ "Təbiəti məhv edilən, evləri dağıdılan, qəbiristanlığı yerlə-yeksan olunan Məmmədbəyli kəndi". Azərbaycan qəzeti (az.). 2021-08-24. 2024-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-26.
- ↑ Yavərzadə, Aydın. "Təbiəti məhv edilən, evləri dağıdılan, qəbiristanlığı yerlə-yeksan olunan Məmmədbəyli kəndi". Azerbaijan State News Agency. 2021-08-24. 2024-12-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-26.
- ↑ "President Ilham Aliyev: Zangilan city and 6 villages of the district, 18 villages of Fuzuli, Jabrayil, and Khojavand districts liberated". mod.gov.az. 20 October 2020. 22 October 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 December 2024.
- ↑ Kavkazskiy kalendar (rus). Tiflis: Канцелярия Кавказского Наместника. 1911. 180. 2022-01-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-02-05.
- ↑ Административное деление АССР. Баку: Издание АзУНХУ. 1933. 101. 2024-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-14.
- ↑ Radde, Gustav. Karabagh: Bericht über die im Sommer 1890 im russischen Karabagh von Dr. Gustav Radde und Dr. Jean Valentin ausgeführte Reise (alman). J. Perthes. 1890-01-01. 26. 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
- ↑ Неймат М. С. Корпус эпиграфических памятников Азербайджана. III. Baku: Yeni Nəşrlər Evi. 2001. 19.
- ↑ Мамед-заде, К. М. Строительное искусство Азербайджана (с древнейших времён до XIX века) / Научный редактор aкадемик АН Азерб. ССР А. В. Саламзаде (rus). Baku: Elm. 1983. 103.
- ↑ "Zəngilan Rayon Icra Hakimiyyəti". 2012-07-11. Archived from the original on 2012-07-11. İstifadə tarixi: 2024-11-26.
- Mütəllim Həsənov, "Məmmədbəyli kəndi" məqaləsi, "Qərib məzarlar" kitabı, Bakı, "Nurlan".