Məhəmməd ibn Sirin

Mənbələrdə hicri 31, 33 və ya 34-cü illərdə anadan olduğu deyilir. Bəsrədə dünyaya gələn İbn Sirin, 30 səhabə ilə görüşmüşdür.^[1] Hüzeyfə ibn əl-Yəman, Zeyd ibn Sabit, Həsən ibn Əli, İmran ibn Hüseyn, Əbu Hüreyrə^[1] kimi səhabələrdən elm alıb. Müəllimləri arasında tabiindən olan Abidə əs-Salmani və Qazı Şüreyh də var. Ondan isə Şəbi, Qətadə, Eyyub əs-Səxtiyani, Asim əl-Əhvəl, Abdullah ibn Əvn, İbn Əbu Arubə, Xalid əl-Həzzə və Əvzai başda olmaqla bir çox alim faydalanmışdır. Ticarətlə məşğul olaraq dolanıb. Satdığı zeytun yağına gəmiricinin düşdüyü görüb və yağı yerə boşaldıb. Sərmayəsi əlindən çıxdığı üçün borclarını ödəyə bilməyib və həbs edilib. Abdullah ibn Zübeyr dövründə həccə gedib. Hicri 110-cu ildə Şəvval ayının 9-da 78 yaşında vəfat edib.^[1] Ölümündən sonra miras qalan 40 min dirhəmlik borcunu oğlu Abdullah ödəyib. O, xoşxasiyyət, təvazökar, əliaçıq və təqva sahibi bir şəxs olub. Qardaşları Yəhya, Məbəd, Ənəs və bacısı Həfsə də etibarlı ravilərdəndir.

"İmam", "hafiz" kimi ləqəblərlə tanınan İbn Sirin, təfsir, şeir və riyaziyyat sahəsindəki bilikləri ilə də məşhur olmaqla yanaşı, elmi şəxsiyyətində hədisçilik və fiqh sahələri üstünlük təşkil edir. Hədislərin etibarlı ravilərdən alınması məsələsində son dərəcə diqqətli olub. Alimlər tərəfindən onun etibarlı bir mühəddis olduğu barədə ittifaq edilmiş və onun rəvayətlərinə "Kütübi-sittə"də yer verilmişdir. Onun fiqhi məsələlərlə bağlı fikirləri "Fiqhul-İmam Muhəmməd ibn Sirin fil-muaməlat" adlı doktorluq dissertasiyasında toplamışdır.^[2]

İlk dövrlərdə daha çox mühəddis və fəqih kimi tanınan İbn Sirinin sonrakı əsrlərdə ilk yuxu yozucularından biri kimi xatırlanması diqqəti cəlb edir. İbn Səad, Xəlifə ibn Xəyyad, Əhməd ibn Hənbəl və Xətib əl-Bağdadi onun yuxu yozuculuğundan heç bəhs etmədikləri halda, Buxari, Müslim, Cahiz və Əbu Nueym bu mövzuda rəvayətlərə yer vermişlər. İbn Hellikan onun yuxu yozuculuğu sahəsində geniş biliyə malik olduğunu bildirmiş, bəzi yuxu yozumu nümunələrinə yer verən Zəhəbi də bu sahədəki qabiliyyətinə işarə etmişdir. İbn Xəldun, İbn Sirinin bu sahədə ən məşhur alimlərdən biri olduğunu və onun yozumla bağlı qaydalarının nəsildən-nəsilə ötürüldüyünü qeyd etmişdir. İlk mənbələr İbn Sirinin yuxu yozumu ilə bağlı əsər yazıb-yazmadığı barədə məlumat verməsələr də, İbn ən-Nədim onun "Təbirur-ruyə", Rudani isə "İbarətur-ruyə" adlı bir əsəri olduğunu qeyd edir. Bu mövzuda ondan bəzi rəvayətlər nəql edilsə də, hədislərin yazılmasına belə qarşı çıxan İbn Sirinin yuxu yozumu haqqında kitab yazdığı düşünülə bilməz. Sonrakı dövrlərdə tərtib edilmiş və müxtəlif adlarla tanınan bəzi yuxu yozumu məcmuələrinin ona nisbət edilməsi, bir tabiin aliminin elmi nüfuzundan faydalanmaq məqsədindən qaynaqlanmış ola bilər. Belə ki, bu məcmuələrin bir hissəsində İbn Sirindən sonra yaşamış şəxslərin adlarına da yer verilmişdir. Bu əsərlərin ən mühümləri bunlardır:

• Təbirur-ruyə (Qahirə 1961).

• Təfsirul-əhləmil-kəbir (Qahirə 1963; Beyrut 1982).

• Muntəxabul-kəlam fi təfsiril-əhləm (Qahirə 1953; Mumbay 1296; Tunis 1984).

• Kitabul-Kəlam fi təfsiril-əhləm (Beyrut 1963).

• Təfsiru əhləmit-təfaul (Beyrut 1990).

• Təfsirul-əhləmt-təşəum (Beyrut 1990).

• Qamudul-əhləm: Təfsirun-əbcədi lir-ruyəl-mənamiyyə (Tunis 1988).

• Təfsirul-əhləm vər-ruyə (Qahirə 1976).

• Təfsirul-əhləm (Qahirə 1994).

• Kulliyyati-Təbiri-Xəb (Tehran 1985).

İbn Sirinə nisbət olunan yuxu yozumları İ. Z. Qrandi tərəfində italyancaya, Məhəmməd M. əl-Aqili və Aişə Beuli tərəfindən isə ingilicəyə tərcümə edilmişdir. Məhəmməd Baqir Kindil, İbn Sirinin yozumlarında yuxu, dil və şüuraltı əlaqəsini təhlil etmişdir.^[2]

1. ↑ ^{1 2 3} "محمد بن سيرين". 03.04.2025 tarixində arxivləşdirilib.
2. ↑ ^{1 2} "ابن سيرين". 03.04.2025 tarixində arxivləşdirilib.