Məhəmməd ibn Qasım ibn Məhəmməd ibn əl-Həkəm Əbi Əqil əs-Səqafi (ərəb. محمد بن القاسم الثقفي; 31 dekabr 695, Taif, Məkkə bölgəsi[d] – 18 iyul 715, Dəməşq və ya Mosul) — Sind bölgəsini ələ keçirən Əməvi sərkərdəsi.[1]
| Məhəmməd ibn Qasım | |
|---|---|
| ərəb. محمد بن القاسم الثقفي | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 31 dekabr 695 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 18 iyul 715 (19 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Mənsubiyyəti | Əməvilər xilafəti |
| Rütbəsi | general |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Taif və ya Bəsrədə[1] doğulub. O, Əməvi xilafətində mühüm siyasi fiqur olmuş Həccac ibn Yusif ilə qohum idi (bəzi mənbələrə görə bacısı oğlu). Bu əlaqə onun erkən yaşlarından etibarən orduda yüksəlməsinə şərait yaratdı. Zəkası və hərbi qabiliyyəti ilə seçilən Məhəmməd ibn Qasım cəmi 17 yaşında[2] olarkən Sind səfərinə başçılıq etmək üçün seçilmişdi. Hindistanın Sind bölgəsinin fəthi, əsasən, Ərəb tacirlərinin Hind okeanında qarət olunması və müsəlman qadınların əsir alınması ilə başlamışdı. Bu hadisə xilafətin rəhbərliyində hiddətə səbəb oldu və Həccac ibn Yusif, gənc Məhəmməd ibn Qasımı bölgəyə ekspedisiya göndərdi. 711-ci ildə başlanan bu yürüşdə o, dəniz sahili boyu irəliləyərək Dabul (indiki Mumbay yaxınlığı), daha sonra isə Debal, Niron (indiki Heydərabad) və Multan kimi şəhərləri ələ keçirdi. Hind şahzadəsi Dahirin ordusu ilə döyüşlərdə uğurlar qazandı və onu məğlub etdi.
Fəth etdiyi torpaqlarda Məhəmməd ibn Qasım yerli əhaliyə qarşı mülayim siyasət yürüdürdü. Buddist və hindulara müəyyən dini azadlıqlar tanıyırdı və İslamı zorla yaymağa çalışmırdı. Bu yanaşma onun bölgədə möhkəmlənməsini asanlaşdırdı. İdarəetməsində ədalətə və nizam-intizama önəm verirdi. Bu da ona həm yerli müsəlman əsgərlər, həm də qeyri-müsəlman yerli əhali arasında nüfuz qazandırmışdı.
Lakin siyasi çəkişmələr onun taleyini dəyişdi. Həccac ibn Yusifin ölümündən sonra yeni xəlifə II Valid (və ya Süleyman ibn Əbdülməlik) tərəfindən sarayda aparılan intriqalar nəticəsində Məhəmməd ibn Qasım 715-ci ildə geri çağırıldı və həbs olunaraq işgəncə ilə öldürüldü. Onun ölümü həm müsəlamlar, həm də qeyri-müsəlmanlara arasında dərin hüznlə qarşılandı.[1] Məhəmmədin ölümündən sonra Sind bölgəsində Əməvilərin nüfuzu zəiflədi.
Məhəmməd ibn Qasım əs-Səqafi İslam tarixində gənc yaşında qazandığı böyük uğurları, Hindistanın İslamlaşmasında oynadığı rolu və ədalətli idarəçiliyi ilə xatırlanır. O, həm də İslam dünyasının şərqə doğru genişlənməsində mühüm addım sayılan Sind fəthinin simvoludur.
- ↑ 1 2 3 "Muhammed b. Kasım es-Sekafi". 13.05.2025 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "القائد الفذ محمد بن القاسم الثقفي". 13.05.2025 tarixində arxivləşdirilib.