Məhəmmədəli bəy Məxfi
Məhəmmədəli bəy Məşədi Əsədulla bəy oğlu Vəliyev — azərbaycanlı şair, titulyar müşavir, Məclisi-ünsün üzvü. "Əhvalati-Qarabağ" əsərinin müəllifi.[1]
| Məhəmmədəli bəy Məxfi | |
|---|---|
| Məhəmmədəli bəy Məşədi Əsədulla bəy oğlu Vəliyev | |
 | |
| Təxəllüsü | Məxfi |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Şuşa, Rusiya imperiyası |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Şuşa, Şuşa qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Rusiya imperiyası |
| Dəfn yeri | |
| Atası | Məşədi Əsədulla bəy Vəliyev |
| Fəaliyyəti | şair |
| Əsərlərinin dili | Azərbaycan dili |
| Tanınmış əsəri | Əhvalati-Qarabağ |
| Üzvlüyü | |
 Məhəmmədəli bəy Məxfi Vikimənbədə | |
Məhəmmədəli bəy Məşədi Əsədulla bəy oğlu 1832-ci ildə Şuşada anadan olub. Atası Məşədi Əsədulla bəy Hacı Həsənəli bəy oğlu Vəliyev Şuşada tacir kimi tanınıb. İbtidai təhsilini atasından aldıqdan sonra təhsilini mədrəsədə davam etdirib. Şuşa qəza məktəbində isə rus dilini öyrənir. Şamaxı, Tiflis, İrəvan və Şuşada qəza idarələrində məmur kimi fəaliyyət göstərib.[2] Mülki xidmətə tərcüməçiliklə başlayan o, öz xidmətində quberniya katibi çinindən titulyar müşavir çininə qədər yüksəlib.[3]
Məhəmmədəli bəy həm də şair olub. Məxfi təxəllüsü ilə şeirlər yazıb.[4] Füzuli ədəbi məktəbinin nümayəndəsi olan o, eyni zamanda, Molla Pənah Vaqifin ədəbi irsindən də təsirlənib.[5] Mir Möhsün Nəvvab, Məhəmməd ağa Müctəhidzadə və digərləri öz əsərlərində ondan bəhs ediblər. XIX əsrin ikinci yarısında Xurşudbanu Natəvanın evində təşkil olunmuş "Məclisi-üns"-ün üzvü olub.[6] Əkinçi qəzetinin Qarabağ üzrə müxbiri olub.[3]
1888-ci ildə yazılmış "Əhvalati-Qarabağ" əsəri "Baharlı" təxəllüsü ilə yazılıb. Orxan Baharlı 2001-ci ildə "Əhvalati-Qarabağ" əsərinin müəllifi haqqında" adlı məqaləsində müxtəlif faktlarla "Baharlı" təxəllüsü ilə bu əsəri yazanın Məhəmmədəli bəy Məxfi olması qənaətinə gəlib.[7] Əsərinin əvvəlində onun yazılma səbəbi və mündəricatı qeyd olunub. Burada əsərin 12 fəsildən ibarət olacağı yazılsa da, yeganə əlyazması Matenadaranda olan "Əhvalati-Qarabağ"ın üç fəsli yazılıb. Əsərdə Qarabağ tarixindən daha çox onun memarlıq abidələri, tarixi şəxsiyyətləri, adət-ənənələri, etnoqrafik xüsusiyyətləri haqqında yazılıb.[1] [8]
- ↑ 1 2 Qarabağnamələr (PDF). III. Bakı: Şərq-Qərb. 2006. səh. 32. ISBN 10-9952-34-070-2. 2022-03-06 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-02-25.
- ↑ Vaqif Yusifli. ""Məclisi-üns"ün 150 yaşı" (az.). adalet.az. 4.12.2014. 25.02.2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25.02.2022.
- ↑ 1 2 3 Savalan Fərəcov. ""Əkinçi"nin Qarabağ üzrə müxbiri" (az.). medeniyyet.az. 07.08.2013. 25.02.2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25.02.2022.
- ↑ A.Babayev. Azərbaycan klassik ədəbiyyatında işlədilən adların və terminlərin şərh. Bakı: Maarif. 1993. səh. 140.
- ↑ Qurban Bayramov. "Molla Pənah Vaqif və Qarabağ ədəbi mühiti" (az.). manera.az. 25.02.2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25.02.2022.
- ↑ "Qarabağ ədəbi məclisləri" (az.). Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi. 09.02.2022. 09.02.2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25.02.2022.
- ↑ Baharlı, Orxan. ""Əhvalati-Qarabağ" əsərinin müəllifi haqqında". "Elm" qəzeti 8 avqust 2001-ci il. Bakı. 8 Avqust 2001.
- ↑ "Уроженцы Шуши – поэты и поэтессы" (rus). qarabag.com. 25.02.2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25.02.2022.
- ↑ "Qarabağ ədəbi məclisləri."Məclisi-üns. II Məqalə" (az.). baku-art.com. 17.02.2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25.02.2022.
