Bu məqalə böyük ölçüdə və ya tamamilə tək mənbəyə əsaslanır. |
Mədinə — Azərbaycan şairi və Qarabağ xanlığının vəziri Molla Pənah Vaqifin həyat yoldaşı və ya rəfiqəsi. Rəvayətə görə, Mədinə Molla Pənah Vaqiflə eşq macərası yaşamışdır.[1] Salman Mümtazın fikrincə, Vaqifin şeir poeziyasının müəyyən bir hissəsi Mədinəyə olan sevgiyə görə formalaşmışdır.[2]
Araz Dadaşzadəyə görə, Molla Pənah Vaqifin iki həyat yoldaşı var idi. Onların adı Mədinə və Qızxanım idi.[3] Salman Mümtaza görə, Vaqif bir çox şeirlərini Mədinəyə həsr etmişdir:
|
Hər halda çox keçmədən biz Vaqifin Mədinə adlı bir qadına məhəbbət yetirdiyini görürük. Vaqif onu almaq və hərəm etmək istəyir. İndi oxuyacağınız şeirlər Mədinə üçün söylənilmiş şeirlərdir:[4]
Bir gözəl qamətli yari-lalərəngi sevmişəm, |
|
Salman Mümtazın fikrincə, Vaqifin şeir poeziyasının müəyyən bir hissəsi Mədinəyə olan sevgiyə görə formalaşmışdır. Salman Mümtazın iddiasına görə, aşağıdakı qoşma da Mədinəyə yazılmışdır:[2]
Ey Kəbəm, Kərbəlam, Məkkəm, Mədinəm,
Bir zaman kuyində ziyarətimdir.
Qiblə deyib, qaşlarına baş əymək –
Gecə-gündüz mənim ibadətimdir.
Salman Mümtaz özündən sonrakı tədqiqatçılardan fərqli olaraq, Mədinəni Vaqifin həyat yoldaşı yox, rəfiqəsi adlandırır.[5] Firudin bəy Köçərli isə Mədinəni Vaqifin həyat yoldaşı adlandırır.[5] Kəlbərli Aşıq Əlinin həyat yoldaşı Səkinə Mədinə ilə görüşmüşdür, bu, Aşıq Əlinin şeirində də qeyd olunur.[2][5]
Araz Dadaşzadəyə görə, Molla Pənah Vaqifin üç uşağının da anası Mədinədir. Uşaqlar Qasım ağa və ya Əliağa adlı oğlan və iki qız idi. Əliağa "Alim" ləqəbi ilə şeirlər yazmışdır.[6]
Mədinə Vaqif kimi şair təbiətli idi. Rəvayətlərin birinə görə, Vaqiflə eşq məcarası yaşayan Mədinə şairdən ayrı düşür, Vaqif Əsgəranda qalır. Vaqif Əsgərandan şeir yazıb Mədinəyə göndərir. "Həsrətin Vaqifi Məcnun eyləmiş, Onun üçün gəzər, çöllər dolanır" – misraları ilə qurtaran şeirə cavab olaraq Mədinə yazmışdır: "Ahular mələr gəzər, Dağları dələr gəzər. Yar yarını istəsə, Gecəni yarar gəzər."[1]
Mədinə xanımın ölümündən sonra Vaqif kədər içində olur. Bu zaman qazaxlı şairi İsrafil Sail (və ya İrfani[7]) mərsiyə yazmışdır:[1]
Biçarə Vaqifin, Molla Pənahın
Hayıf oldu Mədinəsi yıxıldı.
Yusif Vəzir Çəmənzəminli "İki od arasında" əsərində Molla Pənah Vaqifin həyat yoldaşı Qızxanımın və oğlu Qasım ağanın personajlarını yaratmışdır.[8] Romanda Vaqif Mədinə adlı qadına aşiq olur və onunla günlərini keçirir. Buna görə də Qızxanım qəmgin olur.[9]
- Bir gözəl qamətli yari-lalərəngi sevmişəm (Müəllifi: Molla Pənah Vaqif)
- Ey Kəbəm, Kərbəlam, Məkkəm, Mədinəm (Müəllifi: Molla Pənah Vaqif)
- Bu gövhər sözlərin, ey alicənab (Müəllifi: Kəlbərli Aşıq Əli)
- Mədinənin mərsiyəsi (Müəllifi: İsrafil Sail və ya İrfani)
- Azərbaycan ədəbiyyatı (Salman Mümtaz)/Molla Pənah Vaqif
- ↑ 1 2 3 Molla Pənah Vaqif: sələflər və xələflər – Erkən yeni dövr əlyazmaları və Azərbaycan mədəniyyətinin tarixi problemləri, 2017. səh. 42
- ↑ 1 2 3 Molla Pənah Vaqif. Həyatı və yaradıcılığı (kollektiv), 2022. səh. 28
- ↑ Molla Pənah Vaqif. Həyatı və yaradıcılığı (kollektiv), 2022. səh. 24
- ↑ Molla Pənah Vaqif. Həyatı və yaradıcılığı (kollektiv), 2022. səh. 27-28
- ↑ 1 2 3 Molla Pənah Vaqif. Həyatı və yaradıcılığı (kollektiv), 2022. səh. 29
- ↑ Molla Pənah Vaqif. Həyatı və yaradıcılığı (kollektiv), 2022. səh. 31
- ↑ Allahmanlı, 2017. səh. 175
- ↑ Molla Pənah Vaqif. Həyatı və yaradıcılığı (kollektiv), 2022. səh. 25
- ↑ Molla Pənah Vaqif. Həyatı və yaradıcılığı (kollektiv), 2022. səh. 27
- Molla Pənah Vaqif. Həyatı və yaradıcılığı (kollektiv). Sənətkarın elmi pasportu–31. Bakı, "Elm və təhsil", 2022, 342 səh.
- "Molla Pənah Vaqif: sələflər və xələflər – Erkən yeni dövr əlyazmaları və Azərbaycan mədəniyyətinin tarixi problemləri" mövzusunda XV ənənəvi respublika elmi-nəzəri konfransının materialları, (Bakı, 20 oktyabr 2017), 97 s.
- Mahmud Allahmanlı, TƏXƏLLÜSÜ VAQİF, NƏZMİ DÜRƏFŞAN, Ləman Nəşriyyat Poliqrafiya, Bakı, 2017, 340 səh.