Müxalifət hökumətə, partiyaya və ya başqa siyasi nəzarətində olan qrupa qarşı olan mütəşəkkil qurum. Müxalifətin əksi iqtidardır. Bəzi ölkələrdə (Fransa, Portuqaliya, Böyük Britaniya) müxalifətin fəaliyyəti konstitusiya səviyyəsində tanınır.[1] Avtoritarizmdə və diktaturada müxalifət repressiyalara məruz qala bilər. Bir neçə ölkələrdə hakimiyyət tərəfindən idarə olunan simvolik müxalifət (cib müxalifəti) mövcuddur.
Müxalifətin prototipləri Roma Respublikasında meydana çıxdı, lakin onun aydın forması parlamentarizmin inkişafı və siyasi partiyaların yaranması ilə əlaqələndirilir. Müxalifətin yaranmasının mənşəyi cəmiyyətin sosial strukturunun diferensiallaşmasından qaynaqlanır ki, bu da öz subyektlərinin alternativ fikirlərinin, mövqelərinin və maraqlarının mövcudluğunu nəzərdə tutur. 1776-cı ildə qəbul edilmiş ABŞ İstiqlal Bəyannaməsində insanın təbii və ayrılmaz hüquqları arasında hökümət zülmünə müqavimət göstərmə hüququ da var.[1] ABŞ qanunvericiliyində əsas vurğu hakimiyyətin çoxluq və azlıq (müxalifət) arasında bölüşdürülməsinə yönəldilir.[1]
Almaniya qanunvericiliyində müxalifətin hökumətin proqram və hərəkətlərini tənqid etmək, siyasi alternativlər yaratmaq hüququ var.[1] İtaliyada palata rəhbərlərinin müxalifət deputatları arasından seçilməsi praktikası inkişaf edib.[1] Portuqaliya konstitusiyası müxalifətin ictimai işlərin vəziyyəti haqqında sistemli şəkildə məlumat almaq hüququnu təsbit edir. Müxalifətin fraksiya ölçüsünə uyğun olaraq parlament komitələrində təmsil olunmaq, gündəliyi formalaşdırarkən və müəyyən məsələlərin baxılmağa təqdim edilməsi zamanı onun rəyinin nəzərə alınması təmin edir.[1]
Rusiyada 2007-ci il parlament seçkilərindən sonra dominant partiyalı rəqabətsiz siyasi sistem yarandı. Yuxarıdan aşağıya qurulan, birinci şəxslər səlahiyyətinə arxalanan "Vahid Rusiya" partiyası ali rəhbərliyin iradəsinin passiv icraçısına çevrildi. Eyni zamanda hökumət və onun rəhbəri qərarların işlənib hazırlanması və qəbulunun əsas mərkəzinə çevrildilər.[1]
Azərbaycanda ən tanınmış müxalif partiyalar AXCP və Müsavatdır. 2013-cü ildə Azərbaycan müxalifəti Demokratik Qüvvələrin Milli Şurası şəklində birləşib.