Müvəqqəti həbs

Müvəqqəti həbs — adətən bir şəxsin cinayət törətdiyinə dair şübhə yarandığı zaman və ya onun saxlanılmasından sonra, həmin şəxsin azad hərəkət (səyahət) hüququnun müvəqqəti məhdudlaşdırılması məqsədilə tətbiq edilən hüquqi qabaqlayıcı tədbir. Həbs, məhkəmənin yekun hökmü deyil; buna görə, həbs edilən şəxs sonradan əlavə dindirilmələrə və ya ittihamlara məruz qala bilər, əgər təhqiqat nəticəsində onun lehinə sübutlar əldə edilərsə, müvəqqəti həbssiz mühakimə olunmaq üçün azad edilə bilər, yaxud cinayəti törətmədiyi sübuta yetirilərsə, bəraət ala bilər.

Əsasən polis olmaqla, müxtəlif dövlət məmurları həbs etmək səlahiyyətinə malikdirlər. Bəzi ölkələrdə vətəndaşların da müəyyən hallarda bir şəxsi bilavasitə tutma (vətəndaş həbsi) hüququ mövcuddur. Məsələn, İngiltərə və Uelsdə, müəyyən şərtlər daxilində, hər bir şəxs "cinayət törətmiş, törətmək üzrə olan və ya bu barədə əsaslı şübhə doğuran" şəxsi tuta bilər.^[1]

Fransa, İtaliya, Almaniya, Avstriya və İsveçrədə də oxşar qayda mövcuddur: əgər bir şəxs cinayət törədərkən yaxalanarsa və şəxsiyyətini təqdim etməyə hazır və ya buna qadir deyilsə, təhlükəsizlik qüvvələri onu müvəqqəti həbs edə bilər.

Amerika Birləşmiş Ştatları kimi bir çox ölkədə isə qanunsuz güc tətbiqinin qarşısını almaq məqsədilə həbsin əsaslı hüquqi səbəbə (ing. reasonable cause) söykənməsi şərtdir.

Həbsdə saxlanılma müddəti ölkələrə görə fərqlənir. Bəzi dövlətlərdə bu müddət qısadır — məsələn, Birləşmiş Krallıq və Fransada 24 saat, ABŞ-də 24–48 saat. Lakin bəzi ölkələrdə bu müddət iki və ya üç ilə qədər uzana bilər.

Türkiyədə isə 5271 saylı Cinayət Prosessual Məcəlləyə (türk. Ceza Muhakemesi Kanunu) əsasən, həbs müddəti ən çox bir ildir və zəruri hallarda altı ay uzadıla bilər. Ağır cinayətlər üzrə işlərdə bu müddət iki ilə qədər ola bilər; xüsusi hallarda, əsaslandırılmış qərarla bu müddət ümumilikdə üç ilə, terror və ağır milli təhlükəsizlik cinayətləri üzrə isə beş ilə qədər uzadıla bilər (5237 saylı Türk Cinayət Məcəlləsi və 3713 saylı Terrorla Mübarizə Qanununa əsasən).^[2]