Müvəqqəti hökümət

Tarix boyu bir çox ölkələrdə müxtəlif səbəblərlə müvəqqəti hökumətlər qurulmuşdur. Məsələn, 1917-ci ildə Rusiyada imperator II Nikolayın taxtdan imtina etməsindən sonra yaranmış Rusiya Müvəqqəti Hökuməti, İkinci Dünya müharibəsi zamanı Almaniya tərəfindən işğal olunmuş Avropa ölkələrində yaradılmış müvəqqəti hökumətlər və ya 2011-ci ildə Liviyada Müəmmər Qəddafi rejiminin devrilməsindən sonra qurulmuş Milli Keçid Şurası bu tip idarəetməyə nümunə ola bilər. Müvəqqəti hökumətlər çox zaman həm icraedici, həm də qanunverici səlahiyyətlərə malik olurlar.^[3] Onlar tez-tez fövqəladə vəziyyətlərdə fəaliyyət göstərdikləri üçün bəzi hallarda geniş səlahiyyətlər əldə edirlər. Bununla belə, onların legitimliyi bəzən daxildə və ya beynəlxalq aləmdə mübahisə predmeti ola bilər. Belə hallarda müvəqqəti hökumətin tanınması və dəstəklənməsi ölkənin gələcək inkişaf istiqamətini müəyyən edə bilər.^[4]

Müvəqqəti hökumətlər dövlətlərin siyasi tarixində mühüm rol oynayan keçid mexanizmlərindən biridir. Onlar çətin və qeyri-müəyyən dövrlərdə idarəetmə boşluğunu doldurur, hüquqi və siyasi sabitliyin təmin olunmasına çalışırlar. Lakin bu hökumətlərin fəaliyyəti və uğuru əsasən onların çevikliyi, legitimliyi və geniş ictimai dəstəyə sahib olub-olmamasından asılıdır.^[5]

XX əsr

• Eritreya Müvəqqəti Hökuməti (1993) — Eritreya Efiopiyadan müstəqillik əldə etdikdən sonra qurulmuş müvəqqəti idarəetmə orqanı.
• Qambiya Silahlı Qüvvələrinin Müvəqqəti Hakimiyyət Şurası (1994–1996) — 1994-cü il çevrilişindən sonra Qambiyada qurulmuş hərbi rejim.
• Somali Müvəqqəti Milli Hökuməti (2000–2004) — Somalidə 1990-cı illərdəki vətəndaş müharibəsindən sonra ilk təşkilatlanmış mərkəzi hökumət forması.
• Konqo Demokratik Respublikasının Keçid Hökuməti (2003–2006) — İkinci Konqo müharibəsindən sonra ölkədə sülhü və siyasi sabitliyi təmin etmək məqsədi ilə yaradılmışdır.
• Liberiya Milli Keçid Qanunverici Məclisi (2003–2006) — Liberiya vətəndaş müharibəsindən sonra yaradılmış müvəqqəti parlament orqanı.^[6][7]
• Somali Keçid Federal Hökuməti (2004–2012) — Müvəqqəti Milli Hökumətin varisi olaraq fəaliyyət göstərmişdir.
• Darfur Regional Hökuməti (2007–indiyədək) — Sudanda 2006-cı il Abuja sazişi nəticəsində yaradılmış muxtar idarəetmə orqanı.^[8][9][10]
• Madaqaskar Yüksək Keçid Hakimiyyəti (2009–2014) — Madaqaskarda siyasi böhran şəraitində qurulmuş müvəqqəti idarəetmə orqanı.
• Kabilye Müvəqqəti Hökuməti (2010–indiyədək) — Əlcəzair hökumətinə qarşı mühacirətdə yaradılmış regional müvəqqəti hökumət.

XXI əsr

• Misir Silahlı Qüvvələrinin Ali Şurası (2011–2012) — Misir inqilabı (2011) nəticəsində Hüsni Mübarək istefa verdikdən sonra idarəetməni üzərinə götürmüşdür.
• Liviya Milli Keçid Şurası (2011–2012) — Müəmmər Qəddafinin devrilməsi ilə nəticələnən vətəndaş müharibəsi zamanı formalaşdırılmış keçid hökuməti.
• Misir Müvəqqəti Hökuməti (2013–2014) — 2013-cü ildə Məhəmməd Mursinin devrilməsindən sonra yaranmış idarəetmə strukturu.
• Liviya Milli Razılıq Hökuməti (2015–2021) — BMT tərəfindən tanınan keçid hökuməti.
• Ambazoniyanın Müvəqqəti Hökuməti (2017–2019) — Kamerunun ingilisdilli bölgələrinin müstəqillik hərəkatı çərçivəsində yaradılmış hökumət.^[11][12]
• Liviya Milli Birlik Hökuməti (2021–indiyədək) — ölkədəki paralel hökumətləri birləşdirmək məqsədilə formalaşdırılmış yeni keçid hökuməti.

• Yəhudi Müvəqqəti Hökuməti (66–68) – Birinci Yəhudi-Roma Müharibəsi zamanı Yəhudə ərazisində yaradılmışdır.^[13][14]
• Filippinlərin İnqilabi Hökuməti (1898–1899) – İspan-Amerika müharibəsi^[15] dövründə Filippinlərdə qurulmuşdur.
• Filippin Adalarının ABŞ Hərbi Hökuməti (1898–1902) – ABŞ-ın Filippinləri işğalından sonra yaradılmışdır.
• Tianjin Müvəqqəti Hökuməti (1900–1902) – Boksçu üsyanı zamanı Tianjin şəhərində qurulmuşdur.
• Çin Respublikasının Müvəqqəti Hökuməti (1912) – Wuchang üsyanı nəticəsində Çində yaradılmışdır.
• Azad Hind Müvəqqəti Hökuməti (1943–1945) – Subhas Çandra Bose tərəfindən Hindistanın müstəqilliyi uğrunda yaradılmışdır.^[16][17]

• Fransa Milli Müdafiə Hökuməti (1870–1871) – Fransa-Prussiya müharibəsi zamanı Fransada qurulmuşdur.
• Portuqaliya Respublikasının Müvəqqəti Hökuməti (1910–1911) – Portuqaliyada monarxiyanın devrilməsindən sonra yaradılmışdır.
• Yunanıstanın Müvəqqəti Demokratik Hökuməti (1947–1950) – Yunanıstan vətəndaş müharibəsi zamanı qurulmuşdur.