Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinMüqəddəs İohann kilsəsi (Göygöl)
Müqəddəs İohann lüteran kilsəsi — Azərbaycanın Göygöl şəhərində yerləşən XIX əsrə aid tarixi-memarlıq abidəsi, Azərbaycanda tikilmiş ilk lüteran kilsəsi.
| Müqəddəs İohann kilsəsi | |
|---|---|
| alm. St.Johanniskirche | |
_(13).jpg) | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Şəhər | Göygöl |
| Yerləşir | Göygöl |
| Aidiyyatı | Qafqaz almanları |
| Tikilmə tarixi | 1854—1857 |
| Üslubu | neoqotika |
| Vəziyyəti | restavrasiya olunub |
| İstinad nöm. | 4276 |
| Əhəmiyyəti | Yerli əhəmiyyətli |
| 40°35′15″ şm. e. 46°19′08″ ş. u. | |
 |
|
  Müqəddəs İohann kilsəsi |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Azərbaycan müstəqilliyini yenidən bərpa etdikdən sonra kilsə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.
Hazırda kilsədə Göygöl Tarix Diyarşünaslıq muzeyi fəaliyyət göstərir.
1817-ci ildə imperator I Aleksandrın icazəsi ilə Şvabiyadan 700 lüteran pietist ailə Cənubi Qafqaza köçdü. Bu ailələrdən 120-i Azərbaycan ərazisinə gələrək burada Yelenendorf koloniyasının əsasını qoydular.[1][2]Koloniyanın qurulması ilə lüteran icmasının da fəaliyyəti başladı.[3] İlk dini ayinlər məktəb müəlliminin rəhbərliyi ilə aparılsa da sonradan 1832-ci ildə bura Hannover şəhərindən keşiş dəvət edilib.[4]1854-cü ildə Lüteran cəmiyyətinin dini ehtiyaclarını ödəmək üçün kilsə binasının inşa edilməsi qərara alınıb. 1854-cü il aprelin 24-də alman lüteran kilsəsinin əsası qoyulub.[2][5] Tikinti işləri üç il davam edən neoqotik üslubda olan kirxa 1857-ci il martın 10-da "Müqəddəs İohan kilsəsi" adına layiq görülüb[6] və dindarların istifadəsinə verilib.[1][7][8] Bu Azərbaycanda tikilmiş ilk lüteran kilsəsi idi.[9][10][11] Kilsədə Lüdviqsburqda yerləşən "E. F. Walcker & Cie" şirkətinin istehsalı olan orqan quraşdırılmışdı. Qırmızı daşdan tikilən kilsənin bir saat qülləsi, 16 böyük, 2 balaca pəncərəsi, iki giriş qapısı var. Qapı və pəncərələri taxtadan olan binanın döşəməsi metlaxdır. Kilsənin tavanı taxtadan, dam örtüyü isə kirəmitdəndir. Binanın eni 13.3 metr, uzunluğu 36.6 metr, tavanın hündürlüyü isə 8.6 metrdir.[12]
Sovet işğalından sonra rəsmi şəkildə 1928-ci ildən dinlə mübarizəyə başlanılıb. Həmin ilin dekabrında Azərbaycan KP MK-i bir çox məscid, kilsə və sinaqoqları maarifləndirici istiqamətlərdə istifadə üçün klubların balansına verdi.[13] 1936–1938-ci illərdə ölkədə fəaliyyət göstərən bütün lüteran kilsələrinin rahibləri həbs olundu.[14] Kilsənin son keşişi Otto Ventsel ilk dəfə 1931-ci ildə həbs olundu.[15] Daha sonra azad edildi və 1936-cı ilə qədər kilsədə fəaliyyət göstərdi.[15] 1936-cı ildə isə SSRİ Xalq Daxili İşlər Komissarlığı tərəfindən həbs olunaraq 1939-cu ilə qədər həbsdə saxlanıldı. 1939-cu ildə isə azadlığa buraxıldı və daha sonra elə həmin ildə təkrar həbs olundu.[15] Müqəddəs İohann kilsəsinin zəngləri çıxarıldı, altarı dağıdıldı, içəridə quraşdırılmış orqan isə çıxarıldı. 1941-ci ildə almanlar sürgün edildikdən sonra kilsə öz fəaliyyətini dayandırıb.[16] Sonradan binadan hərbi hospital və idman zalı kimi istifadə ediblər.[12][16]
Azərbaycan müstəqilliyini yenidən bərpa etdikdən sonra kilsənin binası Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.[17]
2005-ci ildən binada Göygöl rayon Tarix Diyarşünaslıq muzeyi fəaliyyət göstərir.[6][18]
Kilsə 2008-ci ildə Almaniya Texniki Əməkdaşlıq Cəmiyyəti tərəfindən əsaslı şəkildə təmir edilib.[6][19]
_(1).jpg)
_(10).jpg)
_(14).jpg)
_(3).jpg)
_(4).jpg)
- ↑ 1 2 Sudaba, Zeynalova. "Germans in Azerbaijan: a retrospective analysis". Central Asia and the Caucasus (6). 1 yanvar 2005. ISSN 1404-6091. 22 noyabr 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2023.
- ↑ 1 2 Zeynalova, Südabə. Azərbaycanda alman məskənlərinin salınmasından 200 il keçir (az.). Bakı: Xalq qəzeti. 2016.
- ↑ Əliyev, Elçin. Deutschs Erbe Spuren in der Architektur von Aserbaidschan (PDF) (alman). Bakı: Botschaft der Bundesrepublik Deutschland Baku. 2017. 42. 28 aprel 2021 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 29 noyabr 2023.
- ↑ Hacıyeva, Rima. Azərbaycan tolerantlığında alman irsinin izləri və memarlığı (az.). Bakı: Mənəvi Dəyərlərin Təbliği Fondu. 2019. 156.
- ↑ Manafov, Şirin. "Еленендорф - Ханлар - Гейгель". kaspiy.az (rus). 13 dekabr 2015. 29 noyabr 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2023.
- ↑ 1 2 3 ""Lüteran kilsəsi"". irs.gov.az. 22 noyabr 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2023.
- ↑ Hacıyeva, Rima. Azərbaycan tolerantlığında alman irsinin izləri və memarlığı (az.). Bakı: Mənəvi Dəyərlərin Təbliği Fondu. 2019. 43.
- ↑ "Helenendorf/Göygöl/Chanlar". ome-lexikon.uni-oldenburg.de. 28 mart 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2023.
- ↑ "Göygöl şəhərində almanların izi ilə | Azerbaijan.Travel". azerbaijan.travel (az.). 23 mart 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2023.
- ↑ "Über 300 deutsche Häuser stehen in Göygöl noch". Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi. 29 iyul 2019. 31 iyul 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2023.
- ↑ "Deutsche in Aserbaidschan". Deutsche Volksgruppen (alman). 5 iyul 2020. 25 sentyabr 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2023.
- ↑ 1 2 Köhnəqala, Murad; Göytürk, Şəlalə. "Армяне разграбили немецкую церковь – РЕПОРТАЖ (часть III)". vzglyad.az (rus). 11 avqust 2017. 29 noyabr 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2023.
- ↑ Arif Yunusov. Ислам в Азербайджане (PDF). Bakı: Zaman. 2004. səh. 78. ISBN 9952-8052-0-9. 5 iyul 2023 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 30 dekabr 2022.
- ↑ Hacıyeva, Rima. Azərbaycan tolerantlığında alman irsinin izləri və memarlığı (az.). Bakı: Mənəvi Dəyərlərin Təbliği Fondu. 2019. 151.
- ↑ 1 2 3 Zeynalova, Südabə. Лютеране в России. Сборник докладов Международной научной конференции (Омск, 9–10 октября 2014 г.) / К истории возникновения евангелическо-лютеранской общины в Азербайджане (XIX – начало XX вв.) (rus). Omsk: Ииздательство ОмГТУ. 2014. 94. 24 dekabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2023.
- ↑ 1 2 "Лютеранская кирха в азербайджанском Гёйгёле стала символом уважения к разным культурам". vestikavkaza.ru (rus). 25 noyabr 2020. 20 yanvar 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2023.
- ↑ "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir" (PDF) (az.). mct.gov.az. 2 avqust 2001. 7 iyul 2021 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2 noyabr 2023.
- ↑ "Göygölün tarixi rəmzi olan Lüteran kilsəsi - VİDEO". Oxu.Az (az.). 8 dekabr 2022. 14 dekabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2023.
- ↑ Əliyev, Elçin. Deutschs Erbe Spuren in der Architektur von Aserbaidschan (PDF) (alman). Bakı: Botschaft der Bundesrepublik Deutschland Baku. 2017. 45. 28 aprel 2021 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 29 noyabr 2023.