Mübarizəddin Məhəmməd

Mübarizəddin Məhəmməd 1314-cü ildə atası Şərafəddin Müzəffərin ölümündən sonra hakimiyyətə gəlmişdir. Atasının ölümündən sonra Elxani hökmdarı Olcaytu xan onun şücaətini qiymətləndirərək atasından qalmış mülkü Mübarizəddin Məhəmmədə geri verdi və onu Meybod və Yəzd ətrafındakı yolların mühafizəsinə təyin etdi.^[2]

Yəzd atabəyi Hacı Şah ilə Elxani Əbu Səidin münasibətlərinin pozulmasından sonra Mübarizəddin Məhəmməd Əbu Səidin icazəsi ilə Yəzd atabəyliyi üzərinə yürüş təşkil etdi. Müqavimət göstərə bilməyəcəyini anlayan Hacı Şah şəhəri tərk etdi. 1318–1319-cu illərdə Yəzd Müzəffərilər tərəfindən ələ keçirildi və Mübarizəddin Məhəmməd şəhərə vali təyin edildi.^[2] Əbu Səidin 1335-ci ildə ölümündən sonra Mübarizəddin Məhəmməd Yəzddə siyasi müstəqillik əldə etdi və adına sikkə zərb etdirdi.^[3]

1339–1340-cı illərdə Mübarizəddin Məhəmməd Çobanilərin Şiraza yürüşlərinə dəstək verdiyi üçün Kirman valiliyinə təyin edildi.^[4] Bu dövrdən etibarən İncularla Müzəffərilər arasında hərbi-siyasi qarşıdurmalar başladı. 1352-ci ildə İncu hökmdarı Əbu İshaqın Kirmana təşkil etdiyi növbəti yürüşdə də ağır itki verməsindən sonra, İncular üzərinə yürüş təşkil edən Mübarizəddin Məhəmməd həmin il Şirazı ələ keçirdi.^[5] 1357-ci ildə İsfahan Müzəffərilər tərəfindən mühasirəyə alındı. Həmin il şəhər ələ keçirildi və şəhərdə olan Əbu İshaq 12 may 1357-ci ildə edam edildi. Beləliklə, İncu hakimiyyətinə son verildi.^[6]

1355–1356-cı illərdə Şəbankarəlilər məğlub edildi və Fars bölgəsi tam nəzarətə alındı, 1357-ci illərdə Luristan ələ keçirildi.^[7]

Mübarizəddin Məhəmməd 1359-cu ilin yazında Azərbaycana yürüş təşkil etdi. Vərziqanda Qızıl Ordanın şəhərə təyin etdiyi vali Əxicuğu məğlubiyyətə uğradaraq Təbrizə daxil oldu.^[8] Lakin Təbrizdə çox qala bilmədi, Cəlairi sultan Üveysin bölgəyə hərəkətini xəbər tutduqdan sonra İsfahana geri çəkildi.^[9]

İsfahanda oğulları Şah Şüca və Şah Mahmud tərəfindən taxtdan salındı. Gözlərinə mil çəkilərək həbs edildi.^[10] Bir müddət sonra peşman olan Şah Şüca və Şah Mahmud Mübarizəddin Məhəmmədi yenidən Şiraza gətirərək taxta çıxardılar. Lakin Şah Şüca Mübarizəddin Məhəmmədin tərəfdarlarının onu taxtdan salmaq istədiyi xəbərini aldıqdan sonra, onun adalmarını öldürtdürdü və özünü isə Tabər qalasında həbs etdirdi. Qaladakı şərait səbəbindən xəstlənən Mübarizəddin Məhəmməd daha sonra Bəm qalasına aparılsa da sağalmadı və burada təxminən 1363-cü ilin dekabrı-1364-cü ilin yanvar aylarında vəfat etdi. Meyboddakı Müzəffəriyyə mədrəsəsində dəfn edildi.^[10]

• Rıza Kurtuluş, MUZAFFERÎLER (türk), XXXI cild, TDV İslâm Ansiklopedisi, 2020
• Samet Alıç, MUZAFFERÎLERİN TARİH SAHNESİNE ÇIKIŞI VE MÜBARİZÜDDİN MUHAMMED DÖNEMİNDE MUZAFFERİLER (H 718 - H 765) (türk), Cilt:12, Sayı: 1, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Mart 2022
• Mehlika Üstündağ. ORTA ÇAĞ İRAN TARİHİNDE YEREL BİR HANEDAN: MUZAFFERİLER. Samsun: ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH ANABİLİM DALI. 2016.
• Şaban Cem Tüysüz, MUZAFFERÎLER TARİHİNDE ŞAH ŞÜCA (1358-1384) (türk), sayı 67, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2021