Luiza Yelizaveta (Parma hersoginası)

14 avqust 1727-ci ildə əkiz bacısı Henretta ilə birlikdə Versal sarayında dünyaya gəldi. Atası Fransa kralı XV Lüdovik, anası isə Reç Pospolita kralı Stanislav Leşşinskinin qızı Mariya Leşşinskidir. 27 aprel 1737-ci ildə baş tutan mərasimlə vəftiz edildi. Kralın qanuni nigahından doğulan ilk qızı və ən böyük övladı olan Luiza Yelizaveta sarayda Madame Royale, Madame Première olaraq tanınırdı.

1739-cu ilin fevralında hələ 11 yaşında ikən atasının əmisi olan İspaniya kralı V Filippin oğlu infant Filipplə nişanlandı. Ancaq bu evlilik fransızlar tərəfindən çox rəğbət qazanmadı. Çünki infant Filipp taxt sırasında çox geridə idi və gələcəkdə taxta çıxmaq şansı çox az idi. Bütün bunlara baxmayaraq Luiza Yelizaveta 26 avqust 1739-cu ildə Versal sarayında keçirilən formal bir mərasimlə nigahlandı. Nigahın ardından Madame Infante olaraq adlandırılan Luiza Yelizaveta həmin ilin sentyabrında İspaniyaya yola düşdü. Madrid yaxınlığında görüşən cütlüyün təmtəraqlı toy mərasimi 25 oktyabr 1739-cu ildə baş tutdu.

Madriddə keçirdiyi ilk günlər kral V Filipp və əriylə münasibətləri yaxşı idi. Ancaq kraliça İzabella Farneze ilə münasibətləri çox pis idi. Buna baxmayaraq, əri infant Filippin şimali İtaliyadakı mülklərdən birini ələ keçirə bilməsi üçün hər ikisi də əlindən gələni etdi. Nəhayət Avstriya irsi uğrunda müharibəyə son qoyan Axen sülhünə (1748) əsasən, İspaniya krallığı Parma, Pyaçentsa və Qvastalla mülklərinə sahibləndilər. Fransa kralı XV Lüdovikin təzyiqi ilə bütün bu mülklər kürəkəni infant Filippə verildi. Beləcə, Luiza Yelizaveta atasının da dəstəyilə Parma hersoginası ünvanı aldı.

Dərhal atasına təşəkkür məqsədilə Fransaya yola düşən Luiza Yelizaveta burada qaldığı müddət boyunca atasıyla dövlət məsələləri barədə görüşüb müzakirələr apardı. Üstəlik Parma hersoqluğuna dəstək məqsədilə atasından 200 min frank məbləğində maddi dəstək də aldı. 18 oktyabr 1749-cu ildə Versaldan ayrıldı və yanında fransız xidmətçi heyəti, yüklü miqdarda ləl-cəvahirat və geyim apardı.

1749-cu ilin dekabrında Luiza Yelizaveta və yanında gətirdiyi ispan və fransız xidmətçiləri Parma hersoqluğunda əri tərəfindən təmtəraqla qarşılandı. Dövlət işləriylə yaxından məşğul olan Luiza Yelizaveta daima fransız maraqlarını qorudu. Üstəlik sarayda, əri infant Filipp də daxil olmaqla, hər kəs fransızca danışırdı. Bu isə yerli əyan və əhalinin narazılığına səbəb olmuşdu.

1752-ci ildə əkiz bacısı Henrettanın vəfatı səbəbilə Fransaya yollandı və bir ilə yaxın müddət burada qaldı. Bu müddət ərzində Parmadakı maliyyə problemlərini həll etmək məqsədilə həm İspaniya, həm də Fransa hökumətləriylə yazışmalar apardı. Nəhayət, 1753-cü ildə bağlanan müqaviləylə, 25 min frank məbləğində yardım ala bildi. 1753-cü ilin oktyabrında Parmaya qayıdan Luiza Yelizaveta artıq ölkədəki fransız təsirini rəsmi hala çevirdi və Parma hersoqluğu rəsmi olaraq Frana taxt-tacının vassalına çevrildi. Bundan sonrakı illərdə yeganə oğlunun əmin-amanlıqla taxta çıxmasını təmin etmək, hətta mümkündürsə, oğlunu daha böyük bir taxta namizəd olaraq irəli sürmək və qızlarına əlverişli siyasi evliliklər planlamaq üçün çalışdı. Bu məqsədlə, Fransa və Avstriya arasında bağlanan 1756-cı il tarixli Versal sülhünü dəstəklədi və oğlunu Hollandiyadakı mülklərin varisi olaraq göstərdi. Məhz bu danışıqlara iştirak etmək məqsdəilə 1757-ci ilin sentyabrında yenidən Fransaya yollandı. Ancaq bu səyləri nəticəsiz qaldı.

Fransada olduğu müddət ərzində xəstələnən Luiza Yelizaveta burada anası tərəfindən qayğıyla baxıldı. Ancaq 6 dekabr 1759-cu ildə yoluxduğu çiçək xəstəliyi səbəbilə vəfat etdi və 27 mart 1760-cı ildə Sen-Deni bazilikasında əkiz bacısı Henrettanın yanına dəfn olundu. Hər ikisinin də məzarı 1793-cü ildə Fransa inqilabı əsnasında dağıdıldı.

• İzabella, Avstriya hersoginası
• I Ferdinand, Parma hersoqu
• Mariya Luiza, İspaniya kraliça-konsortu

•  
  Luiza Yelizaveta (solda) və əkiz bacısı Henretta (sağda), 1737-ci il
•  
  Luiza Yelizaveta, ov geyimində. 1750-ci il
•  
  Luiza Yelizaveta. 1754-cü il
•  
  Luiza Yelizaveta və böyük qızı İzabella, Fontenblo sarayında. 1750-ci il
•  
  Luiza Yelizaveta və oğlu Ferdinand. Portret onun ölümünün ardından bacılarının sifarişiylə 1787-ci ildə hazırlanmışdır.
•  
  Luiza Yelizaveta ailəsiylə, 1756-cı il. (Soldan sağa: oğlu Ferdinand, qızı Mariya Luiza, özü, əri İnfant Filipp, qızı İzabella və uşaqların baxıcısı)

• Sanger, Ernest, Isabelle de Bourbon-Parme: la Princesse et la Mort, Racine, Brussels, 2002.
• Zieliński, Ryszard, Polka na francuskim tronie Czytelnik, 1978.

1. ↑ ^{1 2 3 4} RKDartists (nid.).
2. ↑ ^{1 2 3 4} Lundy D. R. Louise Elisabeth de Bourbon // The Peerage (ing.).
3. ↑ ^{1 2} Union List of Artist Names (ing.). 2014.