Li Fan-Kuey

Li Fan-Kuey 20 avqust 1902-ci ildə, Sin sülaləsinin son illərində, Quançjou şəhərində anadan olmuşdur. Onun ailəsi, təxminən 50 kilometr (31 mil) cənubda yerləşən Şansinin kiçik şəhəri Xiyanqdan olan, elmi ənənələri olan kiçik bir ailə idi. Linin atası Li Quanyu (李光宇) 1880-ci ildə imperator imtahanından keçərək dərəcə almış və 19-cu əsrin sonu ilə 20-ci əsrin əvvəllərində kiçik rəsmi vəzifələrdə çalışmışdır.

Li Çindən kənarda dilçilik üzrə təhsil alan ilk çinlilərdən biri idi. Əslində tibb üzrə təhsil alırdı, lakin 1924-cü ildə ABŞ-a getdikdən sonra dilçiliyə keçdi. Cəmi iki il ərzində 1926-cı ildə Miçiqan Universitetində dilçilik üzrə bakalavr dərəcəsi aldı. Daha sonra Çikaqo Universitetində Edvard Sapirin rəhbərliyi altında magistratura təhsili aldı və Sapirin ilk magistr tələbəsi oldu. O, Sapirdən fonetika, sahə metodları və Amerika hindu dillərini öyrəndi. Sapir həmçinin onu Şərqi və Cənub-Şərqi Asiya dillərini öyrənməyə təşviq etdi ki, bu da onun Tay və Çin-Tibet dilləri üzrə işlərinə səbəb oldu. Bu dövrdə Leonard Blumfildin də tələbəsi olmuş və ondan german dilçiliyi və mətn təhlili üzrə biliklər əldə etmişdir. Li həmçinin Çikaqoda Karl Darlinq Bakdan Hind-Avropa dilləri, xüsusilə yunan və latın dillərini öyrənmişdir. 1928-ci ildə Bak onun üçün Harvard Universitetində 6 aylıq təqaüd proqramı təşkil etdi və burada Li Sanskrit və Tibet dillərini öyrəndi.^[2]

Li Amerika qitəsinin yerli dilləri üzrə sahə tədqiqatları aparmışdır. Onun sahə tədqiqatları ilə ilk tanışlığı Kaliforniyanın şimalında danışılan Mattole dilinin öyrənilməsi olmuşdur. O, 1927-ci ildə magistr dərəcəsi almış və 1928-ci ildə doktorantura təhsilini tamamlamışdır. Onun dissertasiya işi Mattole: An Athabaskan Language (Mattole: Atabaskan Dili) 1930-cu ildə nəşr edilmişdir. Doktorluq dərəcəsini tamamladıqdan sonra, Li 1928–1929-cu illərdə Avropaya səyahət etmiş, Frans Boasın tövsiyə məktubları ilə oradakı dilçilərlə, o cümlədən Valter Simonla görüşmüşdür. 1929-cu ildə Kanadanın Şimal-Qərb ərazilərində 3 ay keçirərək Makkenzi çayının ortasındakı bir adada yaşamış və Hare dili üzərində sahə tədqiqatları aparmışdır.

Hare dili üzərində apardığı sahə tədqiqatlarından sonra, 1929-cu ildə Çinə qayıtmış və Y.R.Çao və Lo Çanpey ilə birlikdə o dövrdə Pekində yerləşən Akademiya Sinisanın Tarix və Filologiya İnstitutunda (歷史語言研究所; Lìshǐ yǔyán yánjiūsuǒ) tədqiqatçı olmuşdur. Bu dövrdən etibarən Li Tay dillərinin, o cümlədən Kuanq xalqı tərəfindən danışılan Lonçjou və Uminq dialektlərinin sahə tədqiqatlarını aparmış, eyni zamanda Qədim Çin və Tibet dilləri üzərində dərin araşdırmalar aparmışdır. Onun Bernhard Karlqrenin Orta Çin və Qədim Çin dillərinin rekonstruksiyalarına etdiyi düzəlişlər 1970-ci illərdə nəşr edildikdən 1990-cı illərin sonlarına qədər qədim Çin dili üzrə tələbələr tərəfindən geniş istifadə olunmuşdur.

Li 1938-1939-cu illərdə Yale Universitetində Çin dili və dilçilik üzrə dərs vermiş, İkinci Dünya Müharibəsindən sonra isə 1946-1948-ci illərdə Harvard Universitetində müəllimlik etmişdir. Eyni dövrdə o, Harvard–Yençinq İnstitutunda lüğət üzərində işləyirdi və 1948-1949-cu illərdə Yaledə yenidən bir il dərs verərək tələbələri arasında Nikolas Bodman da vardı.^[3]

1949-cu ildə o, Vaşinqton Universitetində Çin dili professoru olub, burada 1949-cu ildən 1969-cu ilədək dərs demiş, bundan sonra isə 1974-cü ilə qədər Havay Universitetində müəllimlik etmişdir. 1977-ci ildə, qırx ildən çox davam edən tədqiqatların nəticəsi olaraq, Tay dillərinin müqayisəli rekonstruksiyasını nəşr etmişdir. O, həmçinin 1973-cü ildə, hazırda Tayvanda yerləşən Akademiya Sinisada da çalışmışdır.

Li, Kaliforniyanın San-Mateo qraflığında vəfat etmiş, arvadı Xu Yinq (徐櫻), antropologiya professoru olan qızı Lindi Li Mark, oğlu Piter Li və qızı Anni Li tərəfindən xatirəsi yaşadılmışdır. Onun məzun olduğu Tsinxua Universiteti 2005-ci ildən etibarən onun tam əsərlərini nəşr etməyə başlamışdır.

• Li Fang-Kuei. Mattole: An Athabaskan Language. Chicago: University of Chicago Press, 1930. 152 pages.
• ——— (1933). "Certain Phonetic Influences of the Tibetan Prefixes upon the Root Initials". Bulletin of the Institute of History and Philology 6.2: 135–157.
• ——— (1956a). "The Inscriptions of the Sino-Tibetan Treaty of 821–822". T'oung p'ao 44: 1–99.
• ———. 上古音研究 [Studies on Archaic Chinese]. The Tsing Hua Journal of Chinese Studies (çin). IX. 1971: 1–61.
• ——— (1972), "Language and Dialects in China". Free China Review XXII, No. 5.
• ———. . Mattos, Gilbert L. tərəfindən tərcümə olunub. "Studies on Archaic Chinese". Monumenta Serica. 31. 1974–1975: 219–287. doi:10.1080/02549948.1974.11731100. JSTOR 40726172. translation of Şablon:Harvp.
• ———. A handbook of comparative Tai. Manoa: University Press of Hawaii. 1977. ISBN 978-0-8248-0540-1.
• ——— (1979) "The Chinese Transcription of Tibetan Consonant Clusters". Bulletin of the Institute of History and Philology Academia Sinica 50: 231–240.
• ——— and W. South Coblin (1987). A study of the old Tibetan inscriptions. (Special publications 91.) Taipei: Academia Sinica.
• ———. Linguistics East and West: American Indian, Sino-Tibetan, and Thai. Berkeley: Bancroft Library, University of California. 1986. Interviews conducted by Ning-Ping Chan and Randy La Polla, with an Introduction by George Taylor.

• Obituary by Ron and Suzanne Scollon, American Anthropologist, 1989, available through JSTOR
• Li Fang-Kuei (1902–1989), by R.J. LaPolla, in Encyclopedia of Language and Linguistics, 2nd Edition, Keith Brown (ed.), London: Elsevier, 2005, pp. 514–515. ISBN 978-0-08-044299-0.
• Fanggui Li Collection, at American Philosophical Society
• "Professor Li Fang-kuei: a Personal Memoir" by Anne Yue-Hashimoto
• Li Fang-Kuei Symposium
• An interview with Li Fang-kuei
• Li Fang-Kuei Society for Chinese Linguistics