Layoş Martin (mac. Martin Lajos; 30 avqust 1827[1], Buda – 4 mart 1897[1], Kluj-Napoka) — Macarıstan riyaziyyatçısı və mühəndisi. O, nəqliyyat və aerodinamika sahəsindəki işləri ilə tanınır.
| Layoş Martin | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 30 avqust 1827[1] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 4 mart 1897[1] (69 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri |
|
| Təhsili |
|
| Üzvlüyü | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Martin Macarıstanda ilk olaraq təyyarə və idarə olunan dirijabl nəzəriyyəsini öyrənmişdir. O, təyyarənin sükanında qanadcıqların istifadə edilməsini təklif edən ilk şəxs olmuşdur. Martin iki-üç metr hündürlüyə qalxdığı güman edilən helikopterə bənzər, velosiped ilə işləyən konstruksiya inşa etmişdir.
Layoş Martin 30 avqust 1827-ci ildə Avstriya imperiyasının tərkibində olan Buda (indiki Budapeşt) şəhərində anadan olmuşdur. O, şərabçı ailəsinin yeddinci oğlu idi. Martin Roma-Katolik orta məktəbini bitirdikdən sonra Peşt Universitetində təhsilə başlamışdır. Avropada 1848-ci il inqilabları onun təhsilinə mane olmuş və aktiv iştirakına görə həbs edilərək sonradan İmperator Ordusuna cəlb olunmuşdur. Nəhayət, 1854-cü ildə Vyana Hərbi-Mühəndislik Akademiyasında təhsilini başa vurmuşdur.[2]
Martin 1859-cu ilə qədər Vyana hərbi məktəbində dərs demiş, sonra ordudan ayrılaraq Budaya qayıtmış və 1861-ci ilə qədər özəl tikinti mühəndisi kimi çalışmışdır. 1863–1868-ci illərdə Şelmetsbanya və Presburqda orta məktəblərdə dərs demiş, riyaziyyat üzrə bir neçə dərslik yazmışdır.[3]
1872-ci ildə Kolojvar Universitetində riyaziyyat professoru təyin edilmişdir. 1895–1896-cı illərdə universitetin rektoru olmuş, təntənəli çıxışında insanların və yüklərin daşınmasında uçuşların əhəmiyyətindən danışmışdır.[4]
Martin ballistika üzrə tədqiqatlarına hələ orduda olarkən başlamış və ömrü boyu bu sahədə nəzəri və eksperimental işlərini davam etdirmişdir. O həmçinin, hidravlika ilə maraqlanmış və ən səmərəli pervane dizaynını axtarmışdır. Həyatının son illərində aerodinamika ilə məşğul olmuş və gələcəkdə aviasiyanın necə olacağına dair çox aydın təsəvvürə malik olmuşdur.[5]
- ↑ 1 2 3 4 Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
- ↑ Szenkovits. səh. 426
- ↑ Bitay, Máté. səh. 78
- ↑ O'Connor & Robertson, Mactutor History of Mathematics
- ↑ Hargittai. səh. 214
- Bitay, Enikő; Máté, Márton. "Martin Lajos a Feltaláló Mérnök és Lebegökerke". XVIII. International Scientific Conference of Young Engineers (macar). 2013: 77–82.
- Hargittai, István; Hargittai, Magdolna. Budapest Scientific: A Guidebook (ingilis). Oxford University Press. 2015. ISBN 978-0-19-871907-6.
- Szénássy, Barna; Bognár, János. History of Mathematics in Hungary Until the 20th Century (ingilis). Springer. 1992. 338–339. ISBN 9783540554974.
- Szenkovits, Ferenc. "Remarkable Hungarian mathematicians at the Cluj University" (PDF). Studia Universitatis Babes-Bolyai, Mathematica (ingilis). 59 (4). 2014: 419–433. ISSN 2065-961X.