"Qazıqumuq" Lak Xalq Hərəkatı — lak etnik və milli hərəkatı. İlkin olaraq Novolak rayonunun köçürmə problemləri fonunda yaranmışdır.[1] 1992-ci ildən hərəkata Maqomed Xaçilayev rəhbərlik edir.
1990-cı ilə qədər Dağıstanın ayrı-ayrı xalqları arasında ziddiyyətlər xüsusilə aydın olmuş və 1991-ci ildə Dağıstan çox təhlükəli münaqişə zonasına çevrilmişdir. Burada etnik qarşıdurma özü çox vaxt birbaşa xalqlararası toqquşmalara çevrilə bilərdi. Nəzərdən keçirilən dövrdə milli maraqların əsas təmsilçiləri mahiyyətcə milli siyasi partiyalara çevrilən, demək olar ki, monomilli olan etnik təşkilatlar idi.[2]
Qumuq xalqının və "Tənglik" hərəkatının etirazı Xalq Deputatlarının III Qurultayının "Aux rayonunun bərpası" haqqında qərarı ilə səbəb olmuşdur. Bu qərara əsasən Novolak rayonunun lak əhalisinin Mahaçqalanın şimalına köçürülməsi qərara alınmışdır. 1992-ci ilin yazında bu, qumuq-lak ziddiyyətlərinin kəskinləşməsinə gətirib çıxarmışdır ki, bu da təkcə laklar və qumuqların deyil, həm də avarların, çeçenlərin və digər millətlərin nümayəndələrinin iştirakı ilə Dağıstanda ciddi münaqişəyə çevrilə biləcək toqquşmalara səbəb ola bilərdi. Qarşıdurmaya səbəb Xumtorqala rayonunun bərpası və yeni ərazidə Novolak rayonunun yenidən qurulması olmuşdu. "Tənglik" Qumuq Xalq Hərəkatının rəhbərliyi özlərinin qumuq torpağı hesab etdiyi göstərilən ərazidə laklar üçün rayonun yaradılmasına qarşı çıxmış, "Qazıqumuq" Lak Xalq Hərəkatının rəhbərliyi kompromis yanaşma nümayiş etmişdir. 1993-cü ilin fevralında lakların fövqəladə toplantısı lak miqrantları üçün ayrıca rayonun məcburi yaradılması tələblərini qaldırmış və yeni yaradılmış Xumtorqala rayonunun bir hissəsi olmağa razılaşmışdır.[3]
1992-ci ildə gürcü-abxaz münaqişəsi başlayanda "Qazıqumuq" Lak Xalq Hərəkatı Abxaziyaya dəstək vermişdir.[4]
Bu hərəkatın əsas proqram tələbləri lak xalqının cəmiyyətin demokratikləşməsinə, milli dəyərlərin və hüquqların qorunmasına yönəlmiş istəklərinin dəstəklənməsi və möhkəmləndirilməsidir.[5]
- ↑ Гаджимурадов Г. К. ИСТОРИЯ ИЗУЧЕНИЯ ЭТНОПОЛИТИЧЕСКИХ ПРОБЛЕМ ПОСТСОВЕТСКОГО ДАГЕСТАНА //Вопросы гармонизации межкультурных, межнациональных и межконфессиональных отношений. – 2016. – С. 275-285.
- ↑ Осмаев А. Д., Лысенко Ю. М., Халилова А. С. НАЦИОНАЛЬНЫЕ ПАРТИИ И ДВИЖЕНИЯ В СОЦИАЛЬНО-ПОЛИТИЧЕСКОМ РАЗВИТИИ ДАГЕСТАНА. 1989–1992 ГГ //Фундаментальные исследования. – 2015. – №. 2-27. – С. 6110-6114.
- ↑ Эмирова Маги Нурмагомедовна, Умалатова Тахмина Хажаевна Роль национальных движений в политических процессах Дагестана в 90-гг. Xx В. // Известия ДГПУ. Общественные и гуманитарные науки. 2011. №4.
- ↑ Капба Е. А. ДОБРОВОЛЬЧЕСКОЕ ДВИЖЕНИЕ В ПОМОЩЬ НАРОДУ АБХАЗИИ В ВОЙНЕ 1992–1993 гг.
- ↑ Самойлова Марина Николаевна Языковая ситуация и языковая политика в современном обществе // Вестник ВолГУ. Серия 2: Языкознание. 2009. №1.