Lakşmi Purana (oriya ଲକ୍ଷ୍ମୀ ପୁରାଣ) — XV əsrdə Odia ədəbiyyatının görkəmli şairlərindən biri olan Balarama Dasa tərəfindən yazılmış Odia mətni. Adına baxmayaraq, mətn, Hinduizmin on səkkiz əsas Puranalarından biri deyil, orta əsrlərdə yazılmış və cinsiyyət və sosial normaları müzakirə edən regional ədəbiyyat nümunəsidir.[1]
Tanrıça Lakşmi Puri məbədindən kənara çıxaraq, ona həsr olunmuş müqəddəs günə laqeyd yanaşıldığını müşahidə edir. O, bir Brahmin qadın qiyafəsində varlı bir tacirin arvadına ibadət qaydalarını izah edir. Şəhər sərhədlərini keçərək kasıb və toxunulmaz bir qadın olan Şriyanın evinə çatır. Şriya ona təmizlik və sədaqətlə ibadət edərək ayinləri yerinə yetirir. Lakşmi bundan razı qalaraq özünü Şriyanın evində təzahür etdirir və onu xeyir-dualarla mükafatlandırır.[2]
Məbədə qayıtdıqda, əri Caqannat və Balarama onun toxunulmaz qadının evinə girdiyi üçün məbədə girməsinə icazə vermirlər. Lakşmi məbədə daxil olmaq üçün təmizlənmə mərasimini keçməkdən imtina edir. O, bütün zinət əşyalarını çıxarır, lakin evli olduğunu göstərən bəzəklərini saxlayır və inciyərək məbəddən ayrılır. Getməzdən əvvəl isə ərini və onun qardaşını lənətləyir və onların rifahını və firavanlığını əlindən alır.[3] Təəcüblənən qardaşlar Brahmin dilənçi qiyafəsinə girərək qapı-qapı dolaşıb yemək istəyirlər, lakin heç kəs onlara yemək vermir. Axırda Lakşminin yeni inşa edilmiş evinə gəlirlər və orada onlara bu evin toxunulmaz birisinə aid olduğu bildirilir. Sonda onlar toxunulmazların bişirdiyi yeməyi yeməyə razılaşır və Lakşminin bərabərlik tələblərini qəbul edirlər. Onlar Lakşminin müqəddəs günlərini tanıyır və bütün kastalardan olan insanlarla birgə yemək yeməyi təşviq edirlər. Nəticədə, Lakşmi onlarla barışır və yenidən məbədə qayıdır.[4]
Mətn Hindistanda feminizmin yerli bir təzahürü kimi təsvir edilir və cəmiyyətdə mövcud olan sosial strukturlar və cinsiyyət bərabərsizliyini əks etdirir. O, həm də kişi hegemoniyasına qarşı bir etirazdır. Burada yüksək kastalı kişi personajları mənfi təsvir edildiyi halda, aşağı kastalı qadınlar qəhrəman kimi göstərilir.[5] Mətn, Odişa kəndlərinin həyatını xatırladır, burada kişilər və qadınlar diskriminasiyaya məruz qalmadan birlikdə düyü tarlalarında çalışırlar. Eyni zamanda, bu mətn Hindu qadınlarına öz vəzifə və məsuliyyətlərini vicdanla yerinə yetirmələri üçün bir bələdçi kimi xidmət edir.[6] Bunun bariz nümunəsi Lakşminin bütün zinət əşyalarını çıxarması, lakin evliliyini simvolizə edən bəzəklərini saxlamasıdır. Əksər Puranalardan fərqli olaraq, burada Lakşmi Vişnunun ayaqlarını masaj edən və onu ali qəbul edən adi bir obraz kimi deyil, güclü və müstəqil bir tanrıça kimi təsvir edilir. Ədəbiyyat nümunəsi olaraq, mətn sosial dəyişikliklərin ən yaxşı şəkildə empatiyanın təşviqi və daha az bəxti gətirənlərə hörmət etməklə əldə edilə biləcəyini göstərir. O, bərabərsizliyə nifrət deyil, sevgi ilə qarşı durmağı təşviq edir.[7]
Odişada Lakşmi Purananı hər bir evdə müqəddəs mətn kimi qəbul edilir.[8] Odişa və qonşu Çhattisqar, Cxarkhand, Qərbi Benqal və Andhra Pradeşin Şrikakulam bölgəsində qadınlar Hindu təqviminin Marqasirşa və ya Aqrayan aylarında xüsusi bir ay davam edən Lakşmi Puja mərasimini yerinə yetirirlər. Lakşmi Puja (Mana oşa) həmin ayın hər cümə axşamı qeyd edilir və əsasən qadınlar Tanrıça Lakşmiyə bütün ayinlərlə ibadət edirlər.
- ↑ Mansingha, Mayadhar (1962) History of Odia literature Sahitya Akademi, New Delhi,
- ↑ T. N. Padmavati; A. S. Venugopal; Hari; T. N. Prabhakar; T. N. Saraswati; T. R. Krishnamurthy; Vidwan M. N.; Lakshminarasimha Bhatta. Epic Characters of Puranas (ingilis). Bharatha Samskruthi Prakashana. 2019-03-23. ISBN 978-93-89028-75-1.
- ↑ Orissa Society of Americas 41st Annual Convention Souvenir: For Annual Convention Held in 2010 at San Francisco, California (ingilis). Odisha Society of the Americas.
- ↑ Research Anthology on Religious Impacts on Society (ingilis). IGI Global. 2020-07-21. ISBN 978-1-7998-3436-6.
- ↑ Research Anthology on Religious Impacts on Society (ingilis). IGI Global. 2020-07-21. ISBN 978-1-7998-3436-6.
- ↑ Dāsa, Baḷarāma. Lakshmi Purana: A Paean to the Goddess of Fortune (ingilis). Grassroots. 2007. ISBN 978-81-89040-28-4.
- ↑ Orissa Society of Americas 41st Annual Convention Souvenir: For Annual Convention Held in 2010 at San Francisco, California (ingilis). Odisha Society of the Americas.
- ↑ Varadpande, Manohar Laxman. Mythology of Vishnu and His Incarnations (ingilis). Gyan Publishing House. 2009. ISBN 978-81-212-1016-4.