Ləzgi (özb. Lazgi) — Xarəzm özbək xalq mahnısı və rəqsi. "Ləzgi" sözü deyiləndə vurğu burada "i" hərfinin üzərinə düşür.
| Ləzgi | |
|---|---|
| (özb. Lazgi) | |
| Tempi | Bədən, əl və barmaqların, boyun və çiyinlərin ritmik hərəkətləri |
| Mənşəyi | xalq rəqsi |
| Müəllifi | bilinmir |
| Əlaqəli rəqslər | |
| ləzgihəngi | |
Xarəzm rəqsi olan ləzgi rəqsi həm Özbəkistanda, həm də xaricdə böyük populyarlıq qazanmışdır. Rəqs, enerjili və çox temperamentli rəqs növünə aiddir. Xarəzm rəqqasları rəqsin əvvəlində ritmik rəqs etsələr də, rəqsin sonuna doğru temp demək olar ki, yüksək olur.[1]
Musiqi qısa giriş və üç hissədən ibarətdir. Rəqs yavaş və sadə hərəkətlərlə başlayır - əvvəlcə barmaqlar, qollar, çiyinlər, sonra bütün bədənin hərəkəti sürətlənməyə başlayır. Sonlara doğru rəqsin tempi mürəkkəb hərəkətlərlə sürətlənir. Musiqinin tempinin dəyişməsi və bütün mənzərənin sürətlənməsi ilə rəqsin tempi daha da sürətlənir və nəhayət bitir.
Kişi (döyüş və qəhrəmanlıq ruhunda) və qadın (lirik, şən) rəqsləri fərqlənir. Hal-hazırda Xarəzmdə ləzgi rəqsinin 9 növü vardır. Bunlar "Dütar ləzgi", "Surnay ləzgi", "Kastanetli ləzgidir (kayrak)", bundan əlavə, XX əsrin ortalarından başlayaraq ləzgi rəqsi - yalla: "Kimni sevar yorisan" ("Kimin sevgilisisən?", K.Otaniyazov), "Loyıq" ("Layiq", A.Atacanov və M.Rəhimov), "Sani zing birena" ("Sən yeganəsən", O.Xaytova, B.Jumaniyozov), "Qal-qal" ("Gedək", B.Həmdəmov), "Xorəzmnin ləzgisi" ("Xarəzm ləzgisi", O.Otajonov), "Uyna-uyna" ("Rəqs elə, rəqs elə", K.Rəhmonov) və s. yaradılmışdır.[2]
Ləzgi bu gün ən məşhur Xarəzm rəqsidir. Bu rəqs yarı bükülmüş ayaqlarda hərəkətlər, cingiltili zəngin səsi ilə çiyinlərin və qolların titrəməsi ilə xarakterizə olunur.
Xarəzmdə rəqsin 9 növü var, yəni mükəmməl (ideal) ləzgi (özb. «Qayroq lazgisi»), dutarın melodiyası ilə ləzgi (özb. «Dutor lazgisi»), surnaya ləzgi (özb. «Surnay lazgisi») və s. məşhurdur.[3]
2019-cu ilin dekabr ayında ləzgi rəqsi Özbəkistanın mədəni irsinin elementi kimi bəşəriyyətin şifahi və qeyri-maddi mədəni irsinin şah əsərləri siyahısına daxil edilib.[4][5][6]
Ləzgi əvvəlcə musiqisiz mahnı idi. Ləzgi mahnısının sözlərini ilk dəfə Özbəkistanın xalq artisti Kamilcan Otaniyazov bəstələyib, ifa edib. Daha sonra isə digər sənətçilər, SSRİ xalq artisti Məlikə Kolontarova, Xulkar Abdullayeva, Firuzə Cumaniyozova, Özbəkistan SSR xalq artisti Otajon Xudayşukurov, Maral İbrahimova və Botir Kodirov da öz ifalarını ediblər.
Özbəkistanın birinci prezidenti İslam Kərimov xüsusilə özbək milli şənliklərində ifa olunan ləzgi rəqsinin böyük həvəskarı idi.[7]
- ↑ "Фольклорные традиции Хорезма". 2013-12-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-11-27.
- ↑ Болтаев Р. К. ЖАНРЫ УЗБЕКСКОЙ НАРОДНОЙ МУЗЫКИ ХОРЕЗМСКОГО РЕГИОНА // Проблемы современной науки и образования. 2019, с. 73-77
- ↑ Батыр Матёкубов. Национальная Энциклопедия Узбекистана. Том I, Тошкент (2000) (özb.)
- ↑ "Khorazm dance, Lazgi — intangible heritage — Culture Sector — UNESCO". 2020-12-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-12-15.
- ↑ "Танец лазги вошёл в список культурного наследия ЮНЕСКО". Sputnik. 2019-12-13. 2019-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-12-15.
- ↑ "Танец лазги вошёл в список культурного наследия человечества". Газета.uz. 2019-12-13. 2019-12-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-12-15.
- ↑ "YouTube". 2020-05-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-08.
- Отаджон Худойшукуров — лазги — YouTube platformasında (özb.)
- Лазги Малика Каландарова ижросида (архив)
- Malika Kalantarova — Lazgi
- Малика Калонтарова Лазги Душанбе — YouTube platformasında
- Iroda Sapayeva — Lazgi (Official HD video) (özb.)
- Gulsanam Mamazoitova — Lazgi // Гулсанам Мамазоитова — Лазги (özb.)
- Dilso’z — Lazgi // Дилсуз — Лазги (özb.)
- Leyla — Lazgi // Лейла — Лазги (özb.)
- Maral Ibragimova-Lazgi 2013 (özb.)
- Feruza Jumaniyozova — Voy-voy Lazgi // Феруза Жуманиёзова — Вой-вой Лазги (özb.)
- Surnay lazgi (özb.)