Ləm (tal. Ләм) — talışların ənənəvi yay evi.
Talışların yaşayış şəraiti onların təsərrüfat quruluşundan, təbii-iqlim şəraitindən asılı olaraq dəyişir. Qriqori Çursin yazır: "Yayda evlərdə rütubətin yarandığı, malyariya xəstəliyinin baş qaldırdığı Lənkəran ovalığında yayda qalmaq üçün xüsusi "ləm" otaqları təşkil edilir. Bu, dörd sütun üzərində bir növ taxta qüllədir və 4–5 metr hündürlükdə taxta məhəccərlərlə əhatə olunur. Bu qülləyə nərdivan ilə çıxılır."[1]
Ləm insanları yay və payız aylarında ağcaqanadlardan qoruyurdu. Ləmlərin ətrafında həsirlər asılırdı.[2] Ləmin quruluşu yayda sərinliyi təmin edirdi. Ona görə də yay aylarında həyətdə ləmin olmasını hamı vacib hesab edirdi.[3]
XX əsrin birinci rübündən etibarən ləmdən istifadə azalmağa və yox olmağa başladı. Sovet hökuməti bataqlıqları qurutmaq, ağcaqanadları məhv etmək üçün işlər apardı, nəticədə ləmə olan ehtiyac ortadan qalxdı.[2]
Ləm iki mərtəbəli divarsız binadır. Birinci mərtəbədə torpaq platforma və ya 1 metr qaldırılmış taxta platforma olur. İkinci mərtəbə adətən 3-3,6 metr hündürlükdə yerləşir və sütunlara söykənir. XIX əsrin sonlarında dayaq sütunları bəzən bişmiş kərpicdən hazırlanırdı, lakin buna daha çox varlı kəndlilərin evlərində rast gəlinirdi. Ləmin dam örtüyü digər talış evləri ilə eyni, yəni yerli tipli cildən (tal. леғ) ibarət idi.[2] Binanın ikinci mərtəbəsinə pilləkənlərlə, bəzi hallarda isə nərdivanla çıxmaq olardı.[3]
- ↑ Введение в историю и культуру талышского народа. Ереван: Ереванский Государственный Университет Кафедра Иранистики. 2011. səh. 94. ISBN 978-99930-69-69-0. İstifadə tarixi: 17 fevral 2025.
- ↑ 1 2 3 Измайлова А.А. О жилищах Ленкоранской низменности // Издательство Академии Наук Азербайджанской ССР, Баку . XXI. № 1. 1965. 59—63.
- ↑ 1 2 Джавадов Г. Д. Талыши (Историко-этнографическое исследование). — Баку: Elm, 2004. С. 199—221. С. 616 с.
- Чурсин Г. Ф. Талыши. — Тифлис: Этнографические заметки // Известия кавказского историко-археологического общества, 1926. — том 4. — С. 15-45
- Джавадов Г. Д. Талыши (Историко-этнографическое исследование). — Баку: Elm, 2004. С. 199—221. — 616 с.
- Введение в историю и культуру талышского народа / под ред. Г. С. Асатряна. — Ереван: «Кавказский центр иранистики», 2011. — 200 с. — ISBN 978-99930-69-69-0
- Рисс, П. Ф. О талышинцах, из образе жизни и языке // Записки Кавказского отдела Императорского Русского Географического общества. — Тифлис, 1855. — Т. 3. — С. 4—5.
- Измайлова А. А. О жилищах Ленкоранской низменности // Доклады Академии Наук Азербайджанской ССР, Баку. — 1965. — Т. XXI, № 1. — С. 59-63.