Lüksemburqda nəqliyyat — ölkənin kiçik ərazisinə baxmayaraq, yüksək səviyyədə inkişaf etmiş və yaxşı inteqrasiya olunmuş bir sistemdir. Lüksemburqun Avropanın mərkəzindəki strateji mövqeyi onu mühüm beynəlxalq nəqliyyat dəhlizinə çevirmişdir. Ölkənin nəqliyyat şəbəkəsi sıx avtomobil yolları, dəmir yolu xətləri, müasir hava limanı və 2020-ci ildən etibarən bütün ölkə ərazisində tətbiq edilən pulsuz ictimai nəqliyyat sistemi ilə xarakterizə olunur.[1]
Lüksemburq 1 mart 2020-ci il tarixindən etibarən bütün ölkə ərazisində ictimai nəqliyyatı (avtobuslar, tramvaylar və qatarlar - 2-ci sinif) tamamilə pulsuz edən dünyada ilk ölkə olmuşdur.[1][2] Bu addımın əsas məqsədləri avtomobil istifadəsini azaltmaq, yollardakı tıxacları yüngülləşdirmək, ətraf mühitə müsbət təsir göstərmək və sosial bərabərliyi təmin etməkdir.[3] Bütün ictimai nəqliyyat sistemi Mobiliteit.lu (Verkéiersverbond - Nəqliyyat Birliyi) tərəfindən əlaqələndirilir.[4]
Ölkənin dəmir yolu şəbəkəsi Milli Dəmir Yolu Şirkəti (Société Nationale des Chemins de Fer Luxembourgeois - CFL) tərəfindən idarə olunur.[5] Dəmir yolu şəbəkəsinin ümumi uzunluğu təxminən 275 km-dir və bunun böyük əksəriyyəti elektrikləşdirilmişdir.[6] Əsas dəmir yolu qovşağı Lüksemburq şəhərinin mərkəzi vağzalıdır (Gare de Luxembourg). Beynəlxalq dəmir yolu əlaqələri Fransa (TGV daxil olmaqla), Belçika və Almaniya ilə mövcuddur.[7] Dəmir yolu nəqliyyatı həm sərnişin, həm də yük daşımalarında mühüm rol oynayır.
Lüksemburq sıx və müasir avtomobil yolu şəbəkəsinə malikdir. Şəbəkəyə aşağıdakılar daxildir:
- Avtomagistrallar (Autoroutes): Ölkəni qonşu dövlətlərlə birləşdirən yüksək sürətli yollar (A hərfi ilə işarələnir, məsələn A1, A3, A4, A6, A7, A13). Ümumi uzunluğu təxminən 165 km-dir.[8]
- Milli Yollar (Routes nationales): Əsas şəhər və qəsəbələri birləşdirən yollar (N hərfi ilə işarələnir).
- Digər Yollar: Regional və yerli əhəmiyyətli yollar (CR - Chemin repris ilə işarələnir).
Avtomobil yolları və körpülərin tikintisi və saxlanmasına Körpülər və Yollar İdarəsi (Administration des ponts et chaussées) cavabdehdir.[9] Lüksemburqda adambaşına düşən avtomobil sayı Avropada ən yüksəklərdən biridir, lakin pulsuz ictimai nəqliyyat və velosiped infrastrukturunun inkişafı ilə bu asılılığı azaltmaq hədəflənir.
Avtobus şəbəkəsi ölkənin bütün yaşayış məntəqələrini əhatə edir və ictimai nəqliyyatın onurğa sütununu təşkil edir. Avtobus şəbəkəsi iki əsas hissədən ibarətdir:
- AVL (Autobus de la Ville de Luxembourg): Paytaxt Lüksemburq şəhərinin daxili avtobus şəbəkəsi.[10]
- RGTR (Régime général des transports routiers): Ölkənin regional və regionlararası, həmçinin qonşu ölkələrlə sərhədyanı avtobus marşrutlarını idarə edən sistem.[11]
Bütün avtobus marşrutları və cədvəlləri Mobiliteit.lu platforması vasitəsilə əldə edilə bilər.
Lüksemburq şəhərində müasir tramvay xətti (Luxtram) 2017-ci ildən fəaliyyət göstərir.[12] Tramvay xətti şəhərin şimalındakı Kirxberq (Kirchberg) yaylasını mərkəzi vağzalla və şəhərin cənub hissələri ilə birləşdirir. Xəttin hava limanına və ölkənin ən böyük stadionuna qədər uzadılması planlaşdırılır və şəhərin əsas nəqliyyat arteriyalarından birinə çevrilməkdədir.[13] Tramvay da pulsuz ictimai nəqliyyat sisteminə daxildir.
Lüksemburqun yeganə beynəlxalq hava limanı Lüksemburq Hava Limanıdır (IATA: LUX', ICAO: ELLX), Findel qəsəbəsinin yaxınlığında yerləşir.[14] Hava limanı həm sərnişin, həm də yük daşımaları üçün mühüm mərkəzdir. Lüksemburqun milli aviadaşıyıcısı Luxair bir çox Avropa şəhərlərinə müntəzəm reyslər həyata keçirir.[15] Lüksemburq həmçinin Avropanın ən böyük yük aviadaşıyıcısı olan Cargolux şirkətinin əsas bazasıdır və bu, hava limanını dünyanın ən işlək yük hava limanlarından birinə çevirir.[16]
Son illərdə Lüksemburqda velosiped nəqliyyatının inkişafına böyük diqqət yetirilir. Milli Velosiped Yolları Şəbəkəsi (Pistes Cyclables Nationales - PCN) yaradılmışdır və davamlı olaraq genişləndirilir. Bu şəbəkənin ümumi uzunluğunun 900 km-dən çox olması planlaşdırılır.[17] Şəhərlərdə, xüsusilə paytaxtda, velosiped zolaqları və velosiped kirayəsi sistemləri (məsələn, vel'OH!) mövcuddur.[18]
Lüksemburqun dənizə çıxışı olmasa da, Mozel çayı Almaniya ilə sərhəd boyunca naviqasiya üçün yararlıdır. Ölkənin yeganə çay limanı Mertert Limanıdır (Port de Mertert).[19] Bu liman əsasən kömür, neft məhsulları, taxıl və polad kimi yüklərin Reyn çayı vasitəsilə daşınması üçün istifadə olunur.
Lüksemburqda nəqliyyat siyasəti və planlaşdırılması əsasən Mobillik və İctimai İşlər Nazirliyi (Ministère de la Mobilité et des Travaux publics) tərəfindən həyata keçirilir.[20] İctimai nəqliyyatın əlaqələndirilməsi, planlaşdırılması və məlumatlandırılması isə Mobiliteit.lu (Verkéiersverbond) tərəfindən təmin edilir.[4]
- ↑ 1 2 "Free public transport in Luxembourg" (ingilis). Ministère de la Mobilité et des Travaux publics. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
- ↑ "Luxembourg makes public transport free". BBC News. 2020-02-29. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
- ↑ "La gratuité des transports publics au Luxembourg à partir du 1er mars 2020" (fransız). Le Gouvernement du Grand-Duché de Luxembourg. 2020-02-27. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
- ↑ 1 2 "About us" (ingilis). Mobiliteit.lu. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
- ↑ "CFL" (fransız). Société Nationale des Chemins de Fer Luxembourgeois. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
- ↑ "Network map" (ingilis). CFL Group. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
- ↑ "International journey - Belgium/France/Germany" (ingilis). CFL. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
- ↑ "Autoroutes" (fransız). Administration des ponts et chaussées. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
- ↑ "Administration des ponts et chaussées" (fransız). Le Gouvernement du Grand-Duché de Luxembourg. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
- ↑ "Bus" (ingilis). Ville de Luxembourg. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
- ↑ "RGTR Lines" (ingilis). Mobiliteit.lu. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
- ↑ "Luxtram" (ingilis). Luxtram S.A. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
- ↑ "Network extensions" (ingilis). Luxtram S.A. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
- ↑ "lux-Airport" (ingilis). Société de l'Aéroport de Luxembourg S.A. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
- ↑ "Luxair" (ingilis). Luxair S.A. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
- ↑ "Luxembourg Hub" (ingilis). Cargolux. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
- ↑ "National cycle paths" (ingilis). Géoportail Luxembourg. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
- ↑ "vel'OH!" (ingilis). JCDecaux Luxembourg S.A. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
- ↑ "Port de Mertert" (fransız). Société du Port de Mertert. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
- ↑ "Ministère de la Mobilité et des Travaux publics" (fransız). Le Gouvernement du Grand-Duché de Luxembourg. İstifadə tarixi: 2024-08-12.