Kvakerlər (ing. Quakers) — Dindar Dostlar Cəmiyyətinə aid olan, tarixi baxımdan protestant xristian məzhəblərindən biri hesab edilən bir qrup insan.[1] Onlar bir-birilərinə Müqəddəs Kitabın Yəhya 15:14 ayəsinə əsasən "Dostlar" deyə müraciət edirlər. Əvvəlcə isə başqaları onlara "Kvakerlər" (titrəyənlər) deyirdi, çünki hərəkatın banisi Corc Foks bir hakimə "Allahın hakimiyyəti qarşısında titrəməli olduğunu" söyləmişdi.[2][3] Dostlar ümumiyyətlə, hər bir insanın daxili işıq vasitəsilə Allahın şahidliyini hamıya bəyan edə biləcəyinə inanmaqla birləşirlər. Kvakerlər ənənəvi olaraq, bütün iman gətirənlərin kahinlik hüququna malik olduğunu qəbul edirlər ki, bu da Peterin Birinci Məktubundan ilhamlanaraq formalaşmışdır.[4] Onların arasında yevangelist, müqəddəslik, liberal və ənənəvi kvaker xristianlığını mənimsəyənlər, həmçinin ateist kvakerlər də mövcuddur. Müxtəlif dərəcələrdə Dostlar etiqad etiraflarından (kredo) və iyerarxik strukturlardan çəkinirlər.[5][6][7]
.jpg)
2017-ci ildə dünyada təxminən 377,557 yetkin kvaker olduğu təxmin edilirdi. Onların 49%-i Afrikada, 22%-i isə Şimali Amerikada yaşayırdı.[8] Dünyadakı kvakerlərin təxminən 89%-i, dini xidmətlərin oxumaq və bir pastor tərəfindən yönləndirilən, əvvəlcədən hazırlanmış Müqəddəs Kitab mesajı ilə müşayiət olunduğu evangelist və proqramlaşdırılmış qollarına aiddir (ən böyük kvaker qrupu Beynəlxalq Yevangelist Dostlar Kilsəsidir).[9] Təxminən 11%-i isə “gözləmə ibadəti” və ya “proqramlaşdırılmamış ibadət” (adətən, “İbadət Toplantısı” adlanır) formasını tətbiq edirlər.[10][11] Bu ibadətlərin əvvəlcədən qurulmuş qaydası yoxdur, əsasən sükut içində keçər və yalnız iştirakçılar tərəfindən planlaşdırılmamış şifahi çıxışlar ola bilər. Hər iki ibadət formasında "Qeydiyyatdan Keçmiş Vaizlər" və şifahi vaizlər kimi tanınan şəxslər iştirak edə bilərlər.[12]
Kvakerizmin proto-yevangelist xristian hərəkatı XVII əsrin ortalarında İngiltərədə, Anqlikan kilsəsindən ayrılan Legatin-Arianlar və digər müxalif protestant qrupların içindən yaranmışdır.[13] Kvakerlər, xüsusilə "Şanlı Altmışlar" (ing. Valiant Sixty), Müjdəni (İncilin xoş xəbərini) yaymaq məqsədilə Britaniya və xarici ölkələri gəzərək insanları çevirmək üçün çalışırdılar. Kvakerlər arasında qadın vaizlər də var idi.[14] Onların mesajı "Məsih artıq Öz xalqına özü təlim vermək üçün gəlib" inancına əsaslanırdı. Onlar Allahla birbaşa əlaqəyə və bütün iman gətirənlərin kahinlik statusuna inanırdılar. Məsihin bu şəxsi dini təcrübəsi birbaşa ruhani yaşantılar və Müqəddəs Kitabın oxunub öyrənilməsi vasitəsilə əldə edilirdi.[15] Dostlar öz şəxsi həyatlarını mənəvi təmizliyə və Allahın nurunu əks etdirməyə yönəldərək xristian kamilliyinə çatmaq məqsədini güdürdülər. Dindar Dostlar Cəmiyyətinin mühüm teoloji mətnlərindən biri Robert Barklinin 1673-cü ildə nəşr etdirdiyi "Katexizm və İman Etirafı"dır. 1887-ci ildə isə Ortodoks Dostların çoxu tərəfindən qəbul edilən və bir çox illik iclaslar üçün doktrinal bəyanat kimi qalan Riçmond İman Bəyanatı qəbul edilmişdir.[16]
Kvakerlər adi söhbətlərdə "sən" əvəzinə "thee" sözünü işlətməkləri, müharibələrdə iştirakdan imtina etmələri,[17] sadə geyimlər geyinmələri, and içməkdən çəkinmələri, köləliyə qarşı çıxmaları və spirtli içkilərdən uzaq olmaları ilə tanınırdılar. Bəzi kvakerlər banklar və maliyyə institutları, o cümlədən Barclays, Lloyds və Friends Provident-i, eləcə də C. & J. Clark ayaqqabı şirkətini və Böyük Britaniyanın ən məşhur üç şirniyyat istehsalçısı olan Cadbury, Rowntree və Fry şirkətlərini yaratmışdılar. Onlar eyni zamanda köləliyin ləğvi, həbsxana islahatı və sosial ədalət kimi xeyriyyə işlərində də fəal idilər.[18][19] 1947-ci ildə Britaniya Dostlar Xidmət Şurası və Amerika Dostlar Xidmət Komitəsi vasitəsilə kvakerlər sülhə və ümumi rifaha həsr olunmuş fəaliyyətlərinə görə Nobel Sülh Mükafatına layiq görülmüşlər.[20][21]
- ↑ "Where Did the Names "Quaker" and "Friends" Come From?" (English). Walnut Creek Friends Church. İstifadə tarixi: 21 June 2024.
They called themselves “Friends” because of the words of Jesus recorded in John 15:14, “You are my friends, if you do what I command you.” The early Friends were Christians who believed they could live like Jesus because Jesus lived in them. The name “Quaker” was applied to the early Friends by their critics. The early Friends were so aware of the presence of God among them that they sometimes trembled with excitement. Upon being threatened by a judge to “quake” before the authority of his court, George Fox told him to quake before the authority of God.
- ↑ Fox, George. George Fox's Journal. Isbister and Company Limited. 1903. 215–216.
This is the word of the Lord God to you all, and a charge to you all in the presence of the living God; be patterns, be examples in all your countries, places, islands, nations, wherever you come; that your carriage and life may preach among all sorts of people and to them: then you will come to walk cheerfully over the world, answering that of God in every one; whereby in them ye may be a blessing, and make the witness of God in them to bless you: then to the Lord God you will be a sweet savour, and a blessing.
- ↑ Hodge, Charles. Systematic Theology (ingilis). Delmarva Publications, Inc. 12 March 2015. səh. 137.
This spiritual illumination is peculiar to the true people of God; the inward light, in which the Quakers believe, is common to all men. The design and effect of the "inward light" are the communication of new truth, or of truth not objectively revealed, as well as the spiritual discernment of the truths of Scripture. The design and effect of spiritual illumination are the proper apprehension of truth already speculatively known. Secondly. By the inner light the orthodox Quakers understand the supernatural influence of the Holy Spirit, concerning which they teach, – (1.) That it is given to all men. (2.) That it not only convinces of sin, and enables the soul to apprehend aright the truths of Scripture, but also communicates a knowledge of "the mysteries of salvation." ... The orthodox Friends teach concerning this inward light, as has been already shown, that it is subordinate to the Holy Scriptures, inasmuch as the Scriptures are the infallible rule of faith and practice, and everything contrary thereto is to be rejected as false and destructive.
- ↑ "'That of God' in every person". Quakers in Belgium and Luxembourg.
- ↑ "Membership | Quaker faith & practice". qfp.quaker.org.uk. İstifadə tarixi: 9 January 2018.
- ↑ "Baltimore Yearly Meeting Faith & Practice". August 2011. 13 April 2012 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ 1 Peter 2:9
- ↑ "FWCC World Map 2017" (PDF). FWCC-AWPS. July 2017. İstifadə tarixi: August 1, 2024.
- ↑ Fager, Chuck. "The Trouble With 'Ministers'". quakertheology.org. İstifadə tarixi: 9 January 2018.
- ↑ Yearly Meeting of the Religious Society of Friends (Quakers) in Britain. Epistles and Testimonies (PDF). 2012. 15 January 2016 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib.
- ↑ Angell, Stephen Ward; Dandelion, Pink. The Cambridge Companion to Quakerism (ingilis). Cambridge University Press. April 19, 2018. səh. 290. ISBN 978-1-107-13660-1.
Contemporary Quakers worldwide are predominately evangelical and are often referred to as the Friends Church.
- ↑ Yearly Meeting of the Religious Society of Friends (Quakers) in Britain. Epistles and Testimonies (PDF). 2012. səh. 7. 19 November 2015 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib.
- ↑ Christian Scholar's Review, Volume 27 (English). Hope College. 1997. səh. 205.
This was especially true of proto-evangelical movements like the Quakers, organized as the Religious Society of Friends by George Fox in 1668 as a group of Christians who rejected clerical authority and taught that the Holy Spirit guided
- ↑ Drayton, Brian. "FGC Library: Recorded Ministers in the Society of Friends, Then and Now". 23 December 1994. 14 April 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 January 2018.
- ↑ Bacon, Margaret. Mothers of Feminism: The Story of Quaker Women in America. San Francisco: Harper & Row. 1986. 24.
- ↑ Fox, George. Armistead, Wilson (redaktor). Journal of George Fox. 2 (7). 1803. səh. 186.
- ↑ World Council of Churches. "Friends (Quakers)". Church Families. 11 August 2011 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Stewart, Kathleen Anne. The York Retreat in the Light of the Quaker Way: Moral Treatment Theory : Humane Therapy Or Mind Control? (ingilis). William Sessions. 1992. ISBN 9781850720898.
On the other hand, Fox believed that perfectionism and freedom from sin were possible in this world.
- ↑ Levy, Barry. Quakers and the American Family: British Settlement in the Delaware Valley. Oxford University Press, US. 30 June 1988. 128. ISBN 9780198021674.
- ↑ Coffey, John. The Oxford History of Protestant Dissenting Traditions, Volume I: The Post-Reformation Era, 1559-1689 (ingilis). Oxford University Press. 29 May 2020. səh. 399. ISBN 978-0-19-252098-2.
- ↑ A Short Account of the Life and Writings of Robert Barclay (ingilis). Tract Association of the Society of Friends. 1827. səh. 22.
- Evangelical Friends Church, the largest Quaker association
- The Friends Evangel, Quaker publication
- Evangelical Friends Mission, international Quaker mission work
- Richmond Declaration of Faith of the Religious Society of Friends (1887)
- Northwestern Yearly Meeting, Friends congregations in the western US
- Friends of the Light in England
- Friends in Christ in Scotland
- Digital Quaker Collection: – a list of Christian Quaker literature
- Post Reformation Digital Library: a library of early modern Quaker texts
- Online resource for information from the Friends General Conference, a Liberal Quaker association
- Quaker Heritage Press publishes etexts of rare and out-of-print Quaker documents.
- Quaker News collects and combines news from various Quaker Meetings and organizations into a single chronological “newsfeed”.
- tərəfindən əsərlər Qutenberq layihəsində
- Əsərləri və ya müəllifi olduğu işlər: Society of Friends İnternet arxivində
- Society of Friends Church history collection, Rare Books and Manuscripts, Indiana State Library