Ksililendiaminlər

Meta- və para- izomerləri (m-K və p-K) praktiki əhəmiyyət kəsb edir. m-K.-rəngsiz maye; K. etanolda, efirdə, dioksanda, xloroformda yaxşı həll olur, suda həll olur. Qüvvətli əsasdır (m- və p- K. üçün uyğun olaraq pKa1–9,64 və 9,91, pKa2–8,49 və 8,75); mineral və karbon turşuları ilə duzlar əmələ gətirirlər, havadan CO₂-ni udmaqla karbonatlar əmələ gətirirlər.

Aminlər üçün xarakterik olan bütün reaksiyalara daxil olurlar. K.-nın dikarbon turşuları və onların törəmələri ilə polikondensləşməsindən lifəmələgətirici poliamidlər alınır. K.-nın fosgenləşməsindən saralmayan poliuretanların istehsalında istifadə olunan ksililendiizosianatlar alınır.

Sənayedə K.-nı aşağıdakı üsullarla alırlar:

• NH₃-ün tereftal və ya izoftal turşusuna, ya da onların qarışığına təsiri və alınmış dinitrillərin hidrogenləşdirilməsi ilə;
• Meta-ksilolun və ya meta- və para- ksilollar qarışığının 380⁰C-də ammonolizi (kat.-NH₄VO₃+As₂O₃) və alınmış dinitrillərin hidrogenləşdirilməsi ilə;

K.-nı laboratoriyada Qabriel reaksiyası ilə ksilileudibromidlərdən alırlar. K.-nı keyfiyyətcə təyin etmək üçün onun suda və ya metanolda məhlulunu xlorid turşusunun standart məhlulu ilə titrləyirlər.

K. istiyədavamlı polimerlərin, boyaların, dərman maddələrinin istehsalında, eləcə də korroziya inhibitorları, epoksid qatranlarında bərkidici kimi istifadə olunur.

• Мономеры для поликонденсации, пер. с. анг., М., 1976.