Korsar (Corc Bayron)

Corc Qordon Bayron “Korsar” poemasını 1813-cü ilin dekabr ayının 18-dən 31-dək yazmışdır. İlk dəfə 1814-cü ilin fevral ayının 1-də Londonda Con Mürrey tərəfindən nəşr edilmişdir ^[2]. İlk gün on min nüsxədən çox kitab satılmışdır ^[3].

• Konrad (Conrad), dəniz qulduru

• Medora (Medora), Konradın sevgilisi

• Səid (Seyd), osmanlı paşası

• Gülnarə (Gulnare), kəniz, Səidin sevgilisi

Korsar hekayəsi nəsr şəklində yazılmış ithafdan və qeyri-bərabər sayda bəndlərə bölünmüş üç mahnıdan (İngiliscə cantos) ibarətdir. Hamısı birlikdə 1864 misra təşkil edir. Poemanın təqdimatında Corc Bayron şair Tomas Mura müraciət edir. Həmin vaxt T.Mur “Lalla Ruk” poeması üzərində işləyirdi. Bu poema da Şərqdən bəhs edirdi. Təqdimatın çox hissəsi müəllifin nəyə görə “Korsar”ı qəhrəmanlıq qoşmalarında yazdığına həsr olunub. Həmçinin, Bayron bundan əvvəl ön sözdə yazdığı ”Çayld Haroldun zəvvarlığı” adlı kantosda (1812-ci ildə nəşr olunmuşdur) həddindən artıq avtobioqrafik olmaq ittihamlarına qarşı özünü müdafiə edərək, qəhrəmanlardan uzaqlaşmağa çalışmışdır.

Birinci mahnı dəniz quldurlarının adada toplaşdığı yer və onların azadlıqsevər əhval-ruhiyyəsinin təsviri ilə başlayır (I-II misralar). Konradın iki quldur dəstəsindən biri buxtaya daxil olur. Xəbər gətirirlər ki, Səid Paşa hücuma keçib dəniz quldurlarını məhv etmək niyyətindədir (III-VII). Sonra Konradın xarakterinin (VIII-XIII misralar) müfəssəl təsviri verilir: o, əmr etməyə, tələb etməyə öyrəşib, onun ruhunda yalnız bir xoş hiss var – təpənin üstündəki köhnə qüllədə yaşayan Medoraya olan məhəbbət. Konrad sevgilisi Medoranın yanına gedir, onun evinə yaxınlaşanda qəmli mahnı eşidir (XIV misra). Onların görüşü çox ehtiraslı alınır, Konrad yenidən dənizə getməli olduğunu elan edir. Medora ondan getməyib qalmasını xahiş edir, lakin o, fikrində qətidir. O, özünü yenidən tərk edilmiş hiss edir (XIV-XV misralar). Konrad gəmiyə tələsir. Yolda onu şübhələr basır – qalmaq daha yaxşı olmazdımı? Lakin quldurların arasında olarkən şübhələr ötüb keçib (XVI-XVII misralar). Axşam saatlarında quldur dəstəsi təyinat yerinə çatır, Osmanlı gəmiləri arasından xəbərsiz keçərək pusquda durur.

İkinci mahnıda təsvir olunan hadisələr Moreanın cənubundakı Koroni şəhərində baş verir. Döyüşdən əvvəl Səid Paşanın qoşunları yemək axtarmaq üçün məzlum yunanların evlərinə soxulur (I misra). Səid özü hərbi rəhbərlər üçün ziyafət təşkil edir. Konrad dəniz quldurlarından qaçan dərviş qiyafəsində ziyafətə gəlir. Paşa ondan dəniz quldurlarının döyüşə hazır olub-olmaması barədə məlumat almağa ümid edir, lakin o, casusluqla yox, quldurlardan qaçmaqla məşğul olduğunu deyir. Ona yemək təklif edirlər, lakin Konrad ciddi dini ayinləri əsas gətirərək imtina edir (II-IV misralar). Bu zaman Konradın körfəzdəki adamları siqnal gözləmədən gəmiləri yandırmağa başlayırlar. Səid Paşa dərvişin casus olduğunu anlayır və döyüş başlayır. Konradın dəstəsi ona qoşulur və döyüşdə qalib gəlirlər. Onlar odun-alovun içində olan Paşanın hərəmxanasından imdad səsləri eşidirlər. Quldurlar qadınları oddan çıxarırlar. Konrad şəxsən özü Səidin sevimli kənizi Gülnarəni oddan xilas edir. Bir müddət keçəndən sonra Səid Paşa yenidən qüvvə toplayıb hücuma keçir. Konraddan başqa bütün quldurları öldürür. Konradı zəncirləyib işgəncə və edamı gözləmək üçün həbsxanaya göndərirlər. Bütün bunlar onu qorxutmur; o, ancaq Medoranı düşünür (IV-XI misralar). Gecə saatlarında Gülnarə gizlicə Konradın kamerasına gəlir. O, Paşanı sevmədiyini etiraf edir və onu xilas etdiyinə görə Konrada təşəkkür edir. Gülnarə söz verir ki, Konradı əfv etməyə inandırmaq üçün Paşadan xahiş edəcək (XII-XVI misralar).

Üçüncü mahnı Yunanıstan və Afinanın tərənnümü ilə başlayır (I-II misralar). Konradın gedişindən üç gün keçir və Medora narahatdır. Qırğından sağ çıxan dəniz quldurlarını daşıyan qayıqlardan biri sahilə yan alır. Xəbər yayılır ki, lider sağ ola bilər və hər kəs Səid Paşa ilə yenidən döyüşmək, Konradın intiqamını almaq, ya da onu diri-diri xilas etmək qərarına gəlir (III-IV misralar). Gülnarə əbəs yerə Səidi inandırmağa çalışır ki, Konraddan çoxlu pul alıb onu buraxa bilər, bu daha ağıllı olardı, lakin kənizin təklifi Paşanı daha da qəzəbləndirir. O, Gülnarəni Konradla qaçmaq istəməkdə ittiham edir (V misra). Bu arada, Konrad üç gündür həbsxanada oturur, Medoranın ayrılığından əziyyət çəkir. Boş yerə ölmək ümidi ilə öz qandallarını ildırım çaxmasının altına qoyur (VI-VII misralar). Gecə təhqir olunmuş halda Gülnarə onun yanına gəlir və mühafizəçilərə rüşvət verdiyini deyir. Hər şeyin onların tərəfində olduğunu söyləyir, bircə Paşanı öldürmək qaldığını deyir və bıçağı Konrada uzadır. Konrad bundan imtina edir, çünki yatmış insanı gizlicə öldürmək onun təbiətinə zidd olduğunu söyləyir. Səid Paşanı Gülnar özü öldürür və Konradın yanına gəlir. Onun alnında qan görüncə Konrad dəhşətə gəlir (VIII-XI misralar). Bunlar sonra onlar qaçırlar, qayığa minib üzərək uzaqlaşırlar. Gülnarə Konradı sevdiyini etiraf edir, Konrad isə Paşanı öldürməkdən imtina edərək kənizi dəhşətli günaha batırmaqda özünü günahlandırır. Onların qayığı köməyə gələn gəmi ilə qarşılaşır. Konrad həyatını xilas edən Gülnarəni qucaqlayır və onun dodaqlarından öpür, lakin bu öpüş sevgi öpüşü deyildi (XII-XVII misralar). Quldurlar adasına çatanda Konrad Medoranın pəncərəsindəki işığın söndüyünü görür. O, qalaya tərəf qaçır və Medoranın öldüyünü görür (XVIII-XX misralar). Medoranın nə səbəbdən öldüyü onun üçün heç bir əhəmiyyət kəsb etmir - Yetərdi, o, öldü - bu necə oldu, vacib deyil. Konrad kədər içində yoxa çıxır. Medoranı dəfn edirlər, onun isə qəbri olmayacaq (XXI-XXIV misralar).

Bütövlükdə poemada Torkvato Tassonun “Azad olunmuş Yerusəlim” poemasından epiqraf verilib. Hər mahnıda isə Dantenin “İlahi komediya” əsərindən epiqraf verilib.

• Frensis Romerin Mark Lemonun librettosuna bəstələdiyi “The Pacha's Bridal" operası. Premyerası 1836-cı ilin 8 sentyabr tarixində Londonda Lyceum Teatrında baş tutmuşdur.

• Cüzeppe Verdinin Françesko Mariya Pyavenin librettosu əsasında yazdığı "İl korsaro" operası. İlk dəfə 1848-ci ildə Triestdəki Massimo Teatrında tamaşaya qoyulmuşdur.

• Gektor Berliozun bəstələdiyi " Le Corsaire " uvertürası. İlk dəfə 1845-ci ildə Parisdə ifa olunmuşdur (son düzəlişlər 1854-cü ildə edilmişdir).

• Musiqisi Adolf Adana, librettosu Cozef Mazilier və Jül-Anri Sen Jorşa aid olan “Le Corsaire” baleti. İlk dəfə 1856-cı ildə Parisin İmperator Operasında, Le Peletye Teatrında nümayiş etdirilmişdir.

• “Medoranın Mahnısı”, bir çox bəstəkarlar, o cümlədən Stanisław Moniuszko (Śpiew Medory), Josephine Lang (Aus Byrons Corsar), Camille Saint-Saens (Sonnet: Souvenir de Las Palmas), Edvard Elqar (əs. 53 № 2; 1908) mahnı bəstələmişlər.

• Bir çox rəssamlar “Korsar” poemasına müraciət etmişlər. Məsələn, Horace Vernet Uollas Kolleksiyasında saxlanılan “Korser Konrad” tablosunu çəkmidir (1824) . Fransız rəssamı Eugène Delacroix "Korsardan epizod" (1831) rəsmini çəkmişdir. Henri Fuseli “Konrad Gülnarəni xilas edir” (1815) rəsminin müəllifidir. İngilis rəssamları Henry Singleton və Richard Corbould da bu mövzuda rəsmlər çəkmişlər.^[4]

• Naməlum müəllifin qravyurası (1871)
•  
  Medora
•  
  Gülnarə
•  
  Gülnarə və Səid
•  
  Konradın qayıtmasını gözləyən Medora