Koronar stent
Koronar stent — ürəyin işemik xəstəliyinin müalicəsində damarları açıq saxlamaq üçün ürəyi qanla təmin edən koronar arteriyalara yerləşdirilən boru formasında olan cihaz. Perkutan koronar müdaxilə (PKM) adlanan prosedurda istifadə olunur. Hazırda, koronar stentlər PKM prosedurlarının 90% -dan çoxunda istifadə olunur.[1]
| Koronar stent | |
|---|---|
 Koronar stent nümunəsi. Taksus stent dərmanı çıxaran stent kimi etiketlənir. |
Stentlər stenokardiyanı (sinə ağrısını) azaldır və kəskin miokard infarktı zamanı sağ qalmaq ehtimalıni çoxaldır və yan təsirləri azaldır.[2][3]
Oxşar stentlər və prosedurlar koronar olmayan damarlarda (məsələn, periferik arteriya xəstəliyi üçün ayaqlarda) istifadə olunur.
Stentli arteriya digər angioplastika prosedurları ilə eyni mərhələlərdən keçir, lakin bir neçə mühüm fərqi də var. Müdaxilə edən kardioloq, bələdçi kateter vasitəsilə kontrast maddə yeritməklə və əsas koronar arteriyalardan qan axını müşahidə etməklə tıxanmanın yerini müəyyən etmək və ölçüsünü qiymətləndirmək üçün angioqrafiyadan istifadə edir. Kardioloq bu məlumatdan istifadə edərək tıxanmanın stentlə müalicə edilməli olub-olmadığını, əgər varsa, hansı növ və ölçüdə olduğuna qərar verir. Ən çox satılan dərman tərkibli stentlərdir, stent yuvarlanmış formada balon kateterinin kənarına yapışdırılır.
Qan laxtalanması kimi fəsadları minimuma endirmək üçün stent çərçivəsinin damar divarları ilə birbaşa təmasda olması vacibdir. Çox uzun tıxanmalar bir ədəddən çox stent tələb edə bilər — belə müalicənin nəticəsi bəzən "tam metal örtük" adlanır.[4]
Prosedurun özü kateterizasiya klinikasında həyata keçirilir. Fəsadlar istisna olmaqla, kateterizasiya edilən xəstələr müşahidə üçün ən azı bir gecə saxlanılır.[5]
Koronar arteriyaların budaqları yaxınlığında tıxanmanın müalicəsi əlavə çətinliklər yaradır və əlavə üsullar tələb edir.[6]
İlk stent 1969-cu ildə Minnesota Universitetində heyvanlar üzərində etdiyi iş əsasında 1972-ci ildə Robert A. Ersek tərəfindən patentləşdirilmişdir. O, damarlararası stentlərlə yanaşı, açıq ürək əməliyyatını aradan qaldıraraq, 7 dəqiqə ərzində dəri vasitəsilə implantasiya oluna bilən donuz üçün ilk stentli qapaq da hazırlamışdır.[7]
Biouyğun, dərmansız səth örtükləri olan stentlər, həmçinin rezorbsiya olunan stentlər (metal və ya polimer) inkişaf etməkdədir.
PKM-dən ağırlaşmaların olma şansı az olsa da, bəzi ciddi fəsadlar arasında aritmiyaın inkişafı, prosedurda istifadə olunan boyanın mənfi reaksiyaları/təsiri, infeksiya, restenoz, laxtalanma, qan damarlarının zədələnməsi və kateter yeridilməsi yerində qanaxma baş verə bilər.[8]
Koronar arteriya stentləri, adətən metal çərçivə şəklində, damarın açıq qalmasına kömək etmək üçün onun içərisinə yerləşdirilir. Bununla belə, stent yad bir cisim olduğundan (orqanizmə doğma deyil), immun reaksiya yaradır. Bu, stent üzərində çapıq toxumasının sürətlə böyüməsinə (hüceyrələrin çoxalmasına) səbəb ola bilər və neointimal hiperplaziyaya gətirib çıxararar. Həmçinin, stent arteriyanın divarını zədələyirsə, həmin yerdə qan laxtalanmasına ehtimal var. Trombositlər qanın laxtalanma prosesində iştirak etdiyinə görə xəstələr stentləmədən əvvəl və ya dərhal sonra başlayan ikiqat antilaxtalanma terapiyası almalıdırlar: adətən ADP reseptor antaqonistləri (məsələn, klopidoqrel və ya tikagrelor) və aspirin.[9][1]
Kəskin simptomları (kəskin koronar sindromlar), o cümlədən miokard infarktı olan xəstələrdə revaskulyarizasiyanın (stentləmə və ya şuntlama əməliyyatı yolu ilə) ölüm və xəstələnmənin azaldılmasında açıq üstünlüyü olduğu halda, stabil xəstələrdə onların faydası daha az nəzərə çarpır. Klinik sınaqlar koronar stentlərin ən yaxşı tibbi müalicə ilə müqayisədə sağ qalmağı yaxşılaşdırdığını nümayiş etdirə bilmədi.
- COURAGE sınağı PKM-i optimal tibbi terapiya ilə müqayisə etmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, bütün xəstələr ilkin mərhələdə angioqrafiyaya məruz qalıblar və nəticələr həddindən artıq ümumiləşdirilməməlidir. COURAGE sınağından sonra belə nəticəyə gəlindi ki, stabil koronar arteriya xəstəliyi olan xəstələrdə PKM optimal tibbi müalicəyə əlavə olunduqda ölüm, miokard infarktı və ya digər ciddi ürək xəstəliklərini azaltmır.[10]
- MASS-II tədqiqatı çox damarlı koronar arteriya xəstəliyinin müalicəsi üçün PKM, CABG və optimal tibbi terapiyanı müqayisə etmişdir.[11][12]
- SYNTAX sınağı[13], tıxanmış və ya daralmış arteriyaları olan xəstələrdə ölümün, ürək-damar xəstəliklərinin və miokard infarktının əsas son nöqtəsi, həmçinin təkrar vaskulyarizasiya ehtiyacı ilə istehsalçı tərəfindən maliyyələşdirilən sınaqdır.
- Orta hesabla üç il yarım davam edən və ABŞ federal hökuməti tərəfindən maliyyələşdirilən 5179 iştirakçının iştirak etdiyi geniş tədqiqat işemiya, koronar stentlərin faydalarına şübhə ilə yanaşırdı.[14] İştirakçılar yalnız tibbi müalicə alanlar və şuntlama əməliyyatı və ya stent qoyulanlara bölünmüşdülər. Yalnız tibbi terapiya alan qrup stent və tibbi terapiya alan qrupdan heç bir şəkildə fərqlənmirdi.[15] . İşemiya həqiqətən müəyyən etdi ki, stentlər stenokardiyalı bəzi xəstələrə kömək edir.[16]
Koronar stentləmənin effektivliyini yoxlamaq və digər müalicə variantları ilə müqayisə etmək üçün bir sıra digər klinik sınaqlar aparılmışdır. Tibb ictimaiyyətin vahid konsensusu yoxdur.
- ↑ 1 2 Braunwald's heart disease : a textbook of cardiovascular medicine. Zipes, Douglas P.,, Libby, Peter,, Bonow, Robert O.,, Mann, Douglas L.,, Tomaselli, Gordon F.,, Braunwald, Eugene, 1929- (Eleventh). Philadelphia, PA. 2018-01-09. ISBN 9780323555937. OCLC 1021152059.
- ↑ Armstrong P; WEST Steering Committee. "A comparison of pharmacologic therapy with/without timely coronary intervention vs. primary percutaneous intervention early after ST-elevation myocardial infarction: the WEST (Which Early ST-elevation myocardial infarction Therapy) study". Eur Heart J. 27 (10). 2006: 1530–1538. doi:10.1093/eurheartj/ehl088. PMID 16757491.
- ↑ Goodman & Gilman's the pharmacological basis of therapeutics. Brunton, Laurence L.,, Knollmann, Björn C.,, Hilal-Dandan, Randa (Thirteenth). [New York]. 5 December 2017. ISBN 9781259584732. OCLC 994570810.
- ↑ Aoki J, Ong ATL, Granillo GAR, McFadden EP, van Mieghem CAG, Valgimigli M, Tsuchida K, Sianos G, Regar E, de Jaegere PPT, van der Giessen WJ, de Feyter PJ, van Domburg RT, Serruys PW. ""Full metal jacket" (stented length > or =64 mm) using drug-eluting stents for de novo coronary artery lesions". Am Heart J. 150 (5). November 2005: 994–9. doi:10.1016/j.ahj.2005.01.050. PMID 16290984. 2016-06-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-28.
- ↑ Angioplasty 101 Arxivləşdirilib 2018-03-18 at the Wayback Machine Angioplasty. Org
- ↑ "Archived copy". 2010-12-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-09-28.
- ↑ "Method for fixing prosthetic implants in a living body". 2017-03-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-29.
- ↑ "Stents | National Heart, Lung, and Blood Institute (NHLBI)". www.nhlbi.nih.gov (ingilis). 2022-01-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-01.
- ↑ Michel, Thomas. Treatment of Myocardial Ischemia // Laurence L. Brunton; John S. Lazo; Keith L. Parker (redaktorlar ). Goodman & Gilman's The Pharmacological Basis of Therapeutics (11th). New York: McGraw-Hill. 2006 [1941]. 842. SYNTAX trial 2005–2008
- ↑ "International Study of Comparative Health Effectiveness With Medical and Invasive Approaches - ISCHEMIA". 2022-12-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-29.
- ↑ "Surgery for Blocked Arteries Is Often Unwarranted, Researchers Find". 2022-12-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-29.
- ↑ "Surgery for Blocked Arteries Is Often Unwarranted, Researchers Find". 2022-12-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-29.